MühazirəLƏrin toplusu fənn müƏLLİMİ- I.ü. f d., Səmədov Sakit Müzəffər baki- 2022 Giriş

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ELM VƏ TƏHSİL NAZİRLİYİ
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT NEFT VƏ SƏNAYE UNİVERSİTETİ

RƏQƏMSAL MARKETİNQ
MÜHAZIRƏLƏRIN TOPLUSU

FƏNN MÜƏLLİMİ- i.ü.f.d., Səmədov Sakit Müzəffər

BAKI- 2022
Giriş

Sosial media və internetin əhatə etdiyi rəqəmsal dünyamızda hər bir brendin rəqəmsal marketinq üçün müraciət etməsi qaçılmazdır. 2017-cu ilin məlumatlarına (Internet Live Stats, 2018) görə, 4,1 milyard internet istifadəçisinin yaşadığı rəqəmsal dünya günü-gündən böyüyür və inkişaf edir. Texnologiyanın inkişafilə rəqəmsal dünyanın imkanları və faydaları da artır. Bunun sayəsində insanlar indi məlumatı daha sürətli əldə edirlər. Nəticədə, inkişaf edən rəqəmsal dünyada istifadəçilərin satın alma davranışı dəyişir.

İstifadəçilərin qavrayışlarını və davranışlarını qiymətləndirərək uğurlu rəy əldə etmək mümkündür. Çünki istifadəçilər internet sayəsində məhsul satan və ya xidmət göstərən bir çox brendə eyni anda çata bilirlər. Brendlərin birdən çox seçimi olan istifadəçilərə qarşı rəqabət mübarizəsi gündən-günə artaraq davam edir. Şübhəsiz ki, texnologiyadan ən yaxşı şəkildə istifadə edən brendlər rəqabətdə qalib olacaqdır. Günün sonunda ofisin və ya mağazaların qapısı bağlandıqda bütün satış prosesləri dayanır. Lakin yaxşı strategiya ilə hazırlanmış onlayn dünyadakı proseslər 24 saat dayanmadan davam edir. Bununla da inkişafın fasiləsizliyinin mövcudluğu və daimiliyi təmin olunur.

Rəqəmsal marketinqin yaranması və inkişafı


1.1 Rəqəmsal marketinqə giriş
Rəqəmsal marketinq (digital marketing) – marketinq fəaliyyətini rəqəmsal texnologiyaların köməyilə həyatakeçirmə prosesidir. Rəqəmsal marketinqin məqsədi brendi, məhsul və ya xidməti internet vasitəsilə tanıtmaq, müəyyən üsullardan istifadə etməklə, satışın həcmini artırımaqdır. Potensial müştəriləri cəlb etməklə,istehlakçıları saxlamaq üçün, rəqəmsal texnologiyalardan istifadə edilir. Sosial şəbəkələri, veb saytları,e-mail xidmətlərini,mobil telefonları, rəqəmsal televizorları, ümumiyyətlə internetə çıxışı olan rəqəmsal texnolagiyaların hamısı bura daxildir.
Rəqəmsal marketinq kanalları, internətə əsaslanan sistem olaraq, məhsul dəyərini yaradır, sürətləndirir və istehsalçıdan istehlakçıya ötürür. Rəqəmsal marketinqin 1770-2000-ci illərdən başlayaraq inkişafı, brendin marketinq fəaliyyəti üçün texnologiyadan istifadəni müəyyən formada dəyişdirdi. Rəqəmsal platformalar, marketinq planları və strategiyaları gündəlik həyatın bir hissəsinə çevrildikcə, insanlar mağazalara getmək əvəzinə rəqəmsal cihazlardan istifadə etdir və beləliklə rəqəmsal marketinq kampaniyaları geniş yayılır.
Sosial media və internetlə əhatə olunan rəqəmsal əsrimizdə hər bir brendin rəqəmsal marketinqə müraciət etməsi qaçılmazdır. 2018-ci ilin məlumatlarına (Internet Live Stats, 2018) əsasən 4 milyard internet istifadəçisinin yaşadığı rəqəmsal dünya günü-gündən böyüyür və inkişaf edir. Texnologiyanın inkişafı ilə rəqəmsal dünyanın imkanları və faydaları artır. Bu qabiliyyətlər sayəsində insanlar indi məlumatlara daha sürətli daxil olurlar. Nəticədə, inkişaf edən rəqəmsal dünyada istifadəçilərin satın alma davranışı dəyişir. İstifadəçilərin qavrayışlarını və davranışlarını qiymətləndirərək uğurlu rəy əldə etmək mümkündür. Çünki internet sayəsində istifadəçilər eyni anda məhsul satan və ya xidmət göstərən bir çox brendə çata bilirlər. Birdən çox variantı olan istifadəçilərə qarşı brendlərın rəqabət savaşı günü-gündən artmaqda davam edir. Şübhəsiz ki, texnologiyadan ən yaxşı şəkildə istifadə edən brendlər bu savaşın qalibi olacaq.
Günün sonunda ofisinizin və ya mağazanızın qapısı bağlı olduqda, bütün satış prosesləriniz dayana bilər. Bununla belə, yaxşı bir strategiya ilə qurulan onlayn dünyada proseslər siz yatarkən belə dayanmadan davam edir.
Rəqəmsal marketinqin qısa tarixinə nəzər salsaq, görəcəyik ki, ilk mesaj 1767-cu ildə Los-Ancelesdəki Kaliforniya Universitetində internet vasitəsilə göndərilərkən məqsəd yalnız rəqəmsal ünsiyyət qurmaq idi.
Bu texnologiyanın bir gün marketinq texnologiyasına çevriləcəyini heç kim təxmin edə bilməzdi. “Rəqəmsal marketinq” anlayışı həyatımıza ilk dəfə 1770-cı illərdə fərdi kompüterlərin istehlakçıların evlərinə daxil olması və internetdən istifadənin yayılması ilə daxil oldu. Web 1.0 platformalarında istifadəçilər yalnız öz veb-saytlarında statik məlumat əldə edə bilirdilər.
Marketinqin rəqəmsal transformasiyası AT və T-nin 1774-cü ilin oktyabrında Hotwired.com saytında ilk kliklənə bilən banner reklamını (İlk Banner Reklamı) dərc etdikdən sonra başladı.
Axtarış motoru bazarında ilk addımı atan Yahoo-dan sonra HotBot və LookSmart kimi şirkətlər də bu bazara daxil olublar. 1778-ci ildə Google-un yaranması ilə internet dünyasında axtarış sistemlərindən istifadə həcmi artmağa başlamışdır. Axtarış motoru nəticələrində yüksək yer tutmağın əhəmiyyəti marketoloqlar axtarış sisteminin optimallaşdırılması potensialını araşdırmağa başlamışlar.
1770-cı illərin ortalarında brauzer əsaslı kukilərin istifadəsilə rəqəmsal marketinqin mühüm transformasiyalarından biri yaşanmışdır. Kukilər sayəsində saytı tərk edən istifadəçilərin məlumatları yadda saxlanıla bilirdi. Bu gün də mühüm yeri olan kuki texnologiyası remarketinq sahəsində çox önəmlidir.
Bir çox veb-saytlar, xüsusən də e-ticarət saytları öz dəyərlərindən daha çox imkanlar əldə etdilər. 2000-ci ildə İnternet Bubble Burst (Dot-Com Bubble Burst) hadisəsinin ən əhəmiyyətli səbəblərindən biri alınan investisiyaların gəlirliyə çevrilə bilməməsi və istifadəçilərin hələ onlayn alış-verişə hazır olmaması idi. Böhran nəticəsində bir çox internet şirkəti bağlanmışdır.
Axtarış motorlarının artan həcmini fürsət olaraq görən Google, istifadəçilərin axtarışlarını hədəf alaraq axtarış nəticələrində reklam göstərən AdWords məhsulunu istifadəyə vermiş və AdWords reklamları ilə brendlər məhsul və ya xidmətlərini rəqəmsal mühitdə effektiv şəkildə satmaq imkanı əldə etmişlər.
İstifadəçilər tərəfindən Web 2.0 texnologiyası ilə məzmun yaratması rəqəmsal marketinq tarixində ən mühüm dönüş nöqtələrindən biri olmuşdur. Web 1.0 internet dövründə veb saytlar yalnız oxuna bilən statik məzmundan ibarət idi, dinamik məzmun dövrü isə Web 2.0 texnologiyası ilə başlamışdır.
İstifadəçilər istədikləri məzmunu vebsayta yükləyə, bu məzmunu digər istifadəçilərlə paylaşa və interaktiv mühit yarada bilərdilər. İstifadəçi ilə internet saytı arasında qarşılıqlı əlaqəni təmin edən bu məzmun paylaşma mədəniyyəti sosial medianın yaranmasına səbəb olan ən mühüm addımlardan biri olmuşdur.
1770-cı illərdə ICQ, MSN və IRC kimi ümumi mesajlaşma xidmətləri mövcud idi ki, onun da əsas məqsədi yalnız iki nəfər arasında ünsiyyəti təmin etməkdir.
Sosial şəbəkələrin fəaliyəti birlikdə marketinq mütəxəssisləri üçün mühüm marketinq kanalına çevrilmişdir. Daha sonra Foursquare, Pinterest və Instagram kimi mühüm platformaların istifadəsi ilə sosial media daha güclü bir ölçüyə çatmışdır. Bir-biri ilə inteqrasiya olunmuş bu şəbəkələrdən paylaşım edildikdə, istifadəçilər dostları və ya izləyiciləri ilə real vaxt rejimində əlaqə saxlaya bilmişlər.
2005-ci ildə PayPal-ın üç əməkdaşı YouTube video paylaşma saytını qurmuşdur. İstifadəçilərin bir kliklə istənilən yerdən video məzmun yükləyə, yüklənmiş məzmunu asanlıqla paylaşa və yüklənmiş məzmuna baxa bildiyi YouTube saytı 2006-cı ildə Google şirkəti tərəfindən alınmışdır.
Google-dan aldığı sərmayə ilə həm video texnologiyası, həm də video reklamı sahəsində inkişaf edən YouTube, hazırda brendlərin məzmun marketinq strategiyalarında mühüm rol oynayır.
Mobil cihazların sayının artması ilə mobil bazar həyatımıza daxil olmağa başladı. Bu, onların böyük və kiçik müştərilərinə SMS texnologiyasından istifadə etməklə, məhsul və xidmətlərin təklifi üçün mobil bazar dünyasına atdıqları ilk addım idi. 2007-ci ildə iPhone təchizatı smartfon texnologiyasında mövcud oldu. iPhone təqdim edilən ilk ağıllı telefon olmasa da, təkcə istifadəçilərin həyatında deyil, həm də gündəlik həyatında mühüm yer tuturdu. Android əməliyyat sistemi ilə mobil dünyaya liderlik edən Google şirkəti iPhone-un ən güclü rəqibinə çevrilib. Mobil cihaz istifadəçilərinin sayındakı bu artım və istifadəçilərin mobil davranışı ilə brendlərə böyük əhəmiyyət verilmişdir.