0 Ə-C.İ.Əhmədov N. T.Əliyev m e y V ə V ə t ə r ə V ə z I n ə M t ə Ə Ş Ü nasl I ğ I (Dərslik)

6.2. Meyvə və tərəvəzlərin saxlanılmasına təsir edən amillər 

 

Meyvə  və  tərəvəzlərin saxlanılması dedikdə onların saxlanıldığı 

müddət, məhsulun növündən, sortündan, becərilmə şəraitindən, yetişmə 

dərəcəsindən, zədələnmənin növündən və  dərəcəsindən, saxlanılma 

rejimindən, daşınma üsulundan asılı olaraq, əmələ gələn itkinin miqdarı 

nəzərdə tutulur. Saxlanılma müddəti  ərzində normal meyvə-tərəvəz 

istehlak məziyyətlərini saxlayır və itkinin miqdarı minimal olur. 

Saxlanılma müddətinə görə meyvə və tərəvəz məhsullarını 3 qrupa 

bölürlər. 

1. Uzun müddət saxlanıla bilən meyvə  və  tərəvəz. Bu qrupa 

meyvələrdən alma, armudun qış sortları, üzümün gecyetişən sortları, 

limon, portağal, nar və  qərzəkli meyvələr, tərəvəzlərdən kartof, soğan, 

kələm, yerkökü, çuğundur və sarımsaq aiddir. Bu qrupa aid olan meyvə-

tərəvəz məhsullarını orta hesabla 3 aydan 6-8 aya qədər saxlamaq 

mümkündür. Tərəvəzin uzun müddət saxlanılmasını  təmin etmək üçün 

cücərmənin və xəstəliklərin qarşısını vaxtında almaq lazımdır. 

 

 

213

2. Orta müddətdə saxlanılan meyvə  və  tərəvəz. Bu qrupa payızda 

yetişən alma və armud, orta müddətdə yetişən üzüm, heyva, üvəz və 

mərcangilə, tərəvəzlərdən pomidor, badımcan, qabaq, xiyar, qarpız və 

qovun (qovunun bəzi Orta Asiya sortları 6 aya qədər saxlanıla bilir) 

aiddir. Bu qrupa aid meyvə-tərəvəzi 1 aydan 2-3 aya qədər saxlamaq 

olar. 

3. Qısa müddətdə saxlanılan meyvə və tərəvəz. Bu qrupa çəyirdəkli 

meyvələr, alma və armudun yay sortları, qarağat, firəngüzümü və başqa 

giləmeyvələr, tərəvəzlərdən,  əsasən göyərti tərəvəzləri (kahı, turşəng, 

yaşıl soğan, şüyüd, dağ nanəsi, reyhan və s.) aiddir. Bu qrupa aid meyvə 

və tərəvəzi 5 gündən 20 günə qədər saxlamaq olar. 

Meyvə-tərəvəzin saxlanılmasına onun becərildiyi  şərait də  təsir 

göstərir. Becərilmə dövründə temperatur yüksək olarsa, meyvə  və 

tərəvəz daha tez yetişir. Bu isə saxlanılma müddətini qısaldır. Meyvə və 

tərəvəz vegetasiya dövrü lazımi miqdarda su tələb edir. Suyun miqdarı 

becərilmə dövründə çox olduqda məhsulun tərkibində daha çox su 

toplanır. Suyun çox olması meyvə  və  tərəvəzin saxlanılma müddətinə 

təsir edir, tərkibində suyu çox olan meyvə  və  tərəvəz saxlanıldıqda 

nisbətən tez xarab olur. 

Dəniz səviyyəsindən daha yüksək yerlərdə yetişdirilən meyvələr 

aran yerlərdə yetişdirilənlərə nisbətən uzun müddət saxlanılır. 

Saxlanılma müddətinə  ağacın yaşı, budanma dərəcəsi, həmçinin torpaq 

və gübrə  də  təsir edir. Buna təsir edən  əsas amillərdən biri də optimal 

saxlanılma rejimidir. Saxlanılma rejimi dedikdə, elə  şərait nəzərdə 

tutulur ki, orada biokimyəvi proseslər ləngidilir, itki azaldılır, 

 

 

214

mikrobioloji və fizioloji xəstəliklərin qarşısı alınır. Optimal şəraitdə 

meyvə  və  tərəvəzin keyfiyyəti daha yaxşı qalır və onlarda baş verən 

proseslər normal gedir. 

Saxlanılma rejiminə aşağıdakı amillər aiddir: anbarın temperaturu, 

nisbi rütubəti, hava cərəyanı, işıq və mühitin qaz tərkibi. 

Bir çox meyvə  və  tərəvəz məhsullarının saxlanılması üçün 

temperatur 0

0

C səviyyəsində olmalıdır. Aşağı temperaturda tənəffüs 

zəiflədiyindən üzvi maddələrin və nəmliyin itkisi azalır. Eyni zamanda 

aşağı temperaturda mikroorqanizmlərin fəaliyyəti zəifləyir. Saxlanılma 

temperaturu meyvə  və  tərəvəz toxumalarındakı suyun donma 

temperaturundan 1-2

0

C yüksək olmalıdır. Meyvə və tərəvəz anbarlarında 

temperatura daim nəzarət etmək məqsədilə bir neçə yerdə şkalası -5

0

C-

dən 30-40

0

C-yə  qədər olan termometr qoyulur və gündə 2 dəfə 

termometrin göstəricisi qeyd olunur. Ixtisaslaşdırılmış anbarlarda 

temperaturu və nisbi rütubəti ölçmək üçün yarımkeçiricili 

elektropsixrometrdən – EPT istifadə olunur. 

Meyvə-tərəvəzin tərkibində suyun miqdarı çox olduğundan onları 

nisbi rütubəti 100%-ə yaxın olan anbarlarda saxlamaq yaxşı olardı. 

Lakin belə şəraitdə mikroorqanizmlər sürətlə inkişaf edib çoxaldığı üçün 

meyvə  və  tərəvəz məhsullarını, onların növündən və sortundan asılı 

olaraq 70%-dən 95%-ə qədər nisbi rütubəti olan anbarlarda saxlayırlar. 

Göyərti tərəvəzlərini saxladıqda onların üzərinə vaxtaşırı su çiləyirlər. 

Nisbi rütubət aşağı olduqda meyvə-tərəvəz suyun bir hissəsini 

itirir. 6-8% su itirmiş meyvə və tərəvəz bürüşür. Göyərtinin isə suyunun 

 

 

215

2%-i buxarlandıqda məhsul əmtəə görünüşünü itirir. Bir çox meyvə və 

tərəvəzləri 85-90% nisbi rütubətdə saxlayırlar. 

Hava cərəyanı dedikdə, anbarın havasının dəyişdirilməsi nəzərdə 

tutulur. Hava cərəyanı 2 üsulla yaradılır. Birinci üsulda ventilyasiya 

yaradılır və xaricdən anbara hava verilir. Ikinci üsulda isə anbarın havası 

dövr etdirilir, bu zaman hava soyudulur, lakin onun qaz tərkibi çox az 

dəyişir. Anbarların çoxunda ventilyasiya sistemi qurulur və bununla 

temperatur, nəmlik və qaz tərkibi müəyyən səviyyədə saxlanılır. 

Ventilyasiya təbii və  məcburi və ya mexaniki olur. Mexaniki 

ventilyasiyaya aktiv ventilyasiya da aiddir. 

Təbii ventilyasiya istilik konveksiyası qanununa əsasən fəaliyyət 

göstərir. Meyvə  və  tərəvəz kütləsində olan hava tənəffüs nəticəsində 

ayrılan istilik hesabına genişlənir, yüngülləşir və buxarla birlikdə 

yuxarıya qalxıb anbarda yerləşdirilən sorucu borulardan bayıra çıxır. 

Soyuq hava isə bir qədər sıx və ağır olduğu üçün qapı, pəncərə, kanallar 

və taxma borular vasitəsilə anbara keçir. Temperatur fərqi nə  qədər 

çoxdursa, ventilyasiya bir o qədər səmərəli gedir. Təbii ventilyasiya ilə 

payız-yaz mövsümündə meyvə və tərəvəzlərin saxlanılması üçün lazımi 

rejim yaratmaq mümkün olmur. Bayırın havasında temperatur mənfi 

3

0

C-dən aşağı olduqda, anbarın hava daxil olan yerləri bağlanır, daha 

aşağı temperaturda isə anbar xüsusi örtüklə  istiləndirilir. Təbii 

ventilyasiya qurğuları tutumu  250-500 ton olan anbarlarda quraşdırırlar. 

Belə anbarlarda temperaturu və nisbi rütubəti nizamlamaq çətindir. 

Məcburi ventilyasiya elektroventilyatorların köməyi ilə yaradılır. 

Bu üsulla, həmçinin anbarın temperaturu və nisbi rütubəti də nizama 

 

 

216

salınır. Məcburi ventilyasiya tətbiq edildikdə anbarın tutumundan 

səmərəli istifadə olunur, itkinin miqdarı azaldılır, meyvə  və  tərəvəzin 

saxlanılma müddəti uzadılır. 

Aktiv ventilyasiyada kartof və  tərəvəz anbarlarına hava 

ventilyatorlarla müəyyən sürətlə  və miqdarda verilir. Bu zaman xarici 

hava birbaşa məhsul kütləsinə verilir. Əgər havada temperatur aşağı 

olmazsa, onda anbarın öz havası dövr etdirilməklə soyudulur və qismən 

xarici hava ilə qarışdırılıb məhsul kütləsinə verilir. Hava axınının 

minimal sürəti kartof, kələm, soğan və meyvəköklülər üçün əsas kütlədə 

0,1-0,15 m/san, maksimum 0,5 m/san olur. Lakin əsas hava cərəyanı 

bölüşdürən kanallarda hava cərəyanının sürəti 8-10 m/san-dən çox 

olmur. Aktiv hava cərəyanı  hər bir kartof və  tərəvəz yumrusunu əhatə 

etdiyindən istilik mübadiləsinin intensivliyi və ümumi aktiv sahə artır. 

Ona görə  də aktiv hava cərəyanı  təbii hava cərəyanına nisbətən daha 

səmərəlidir. 

Aktiv hava cərəyanı meyvə  və  tərəvəzin saxlanılma müddətini 

uzadır, itkini azaldır və daha çox əmtəəlik məhsul çıxarı almağa imkan 

verir. 

Kartofun və  tərəvəzlərin daqqa tipli anbarlarda saxlanılması 

zamanı 1 ton məhsula 50-100 kubmetr hesabı ilə hava verilir. 

Meyvə  və  tərəvəzlərin saxlanılmasına anbarların qaz mühiti və 

işıqlandırılması təsir göstərir. Işıq fermentativ proseslərin intensivliyinə 

təsir göstərir. Işıqda kartofun cücərməsi sürətlənir. Eyni zamanda işıqda 

kartof yumruları yaşılı  rəngə çalır və  tərkibindəki solanin qlükozidinin 

 

 

217

miqdarı artır. Meyvə  və  tərəvəzləri bir qayda olaraq qaranlıqda 

saxlayırlar. 

 

6.3. Meyvə və tərəvəz üçün anbarlar 

 

Meyvə  və  tərəvəzlərin saxlanılması üçün 2 qrup anbarlardan – sadə  və 

ixtisaslaşdırılmış – istifadə edilir. Sadə anbarlara burtlar və  xəndəklər aiddir. 

Ixtisaslaşdırılmış anbarlar xüsusi avadanlıqla təchiz edilməklə soyudulmayan və 

soyudulan (soyuducuxanalar) olurlar. 

Sadə anbarlarda kartof, kələm, yerkökü, çuğundur, habelə turplar saxlana 

bilər və belə anbarlar, əsasən istehlak yerlərində  və  tərəvəz tədarükü 

məntəqələrində hazırlanır. Burtların dərinliyi 0,2-0,5 m, eni 1-3 m, uzunluğu 10-20 

m, hündürlüyü isə 1,3 m-ə  qədər olur. Burta tərəvəz yığıldıqdan sonra qabaqca 

məhsulun üstü 20 sm-ə qədər qalınlıqda samanla örtülür. Üzərinə isə 30 sm-ə qədər 

torpaq əlavə edilir. 

Xəndəklər 0,5-dən 1,5 m-dək dərinlikdə qazılır. Bunların eni 1 m, uzunluğu 

15-25 m-ə qədər olur. Burtlara nisbətən burada saxlama üçün yaxşı şərait yaratmaq 

mümkündür. Bu anbarlarda işçi qüvvəsi və xərc az tələb olunur. Belə anbarlar su 

keçidlərindən kənarda, bir qədər hündür yerdə qurulmalıdır. Sadə anbarlarda 

meyvə-tərəvəz saxlanarkən CO

2

 artır, O

2

 azalır. Bu isə saxlanmağa müsbət təsir 

göstərir. Sadə anbarlarda tərəvəzin temperaturu 3-4

0

C-yə endikdən sonra onun üstü 

tam örtülür. Bu anbarların mənfi cəhəti ondan ibarətdir ki, saxlama prosesində 

içəridə baş verən bütün prosesləri izləmək çətin olur. Cücərmə baş verərsə, onu 

tapmaq və ayırmaq çətinlik törədir. Ona görə də son zamanlar modernləşdirilmiş 

burt və xəndəklər tikilir. Belə burtların içərisinə kartof və tərəvəz məhsulları yeşik 

və konteynerlərdə yığılır. Birinci pay yığılarkən burtun ortasından 30-40sm məsafə 

boş saxlanılır və  hər 3-4 m-dən bir sorucu borular qoyulur. Bəzən burtları aktiv 

hava cərəyanı ilə tikirlər. 

 

 

218

Ixtisaslaşdırılmış anbarlar daha perspektivli olmaqla müxtəlif meyvə-tərəvəz 

məhsulları üçün ayrılıqda tikilə bilər. Tərəvəz saxlanılan anbarlar birmərtəbəli, 

birmərtəbəli zirzəmili, çoxmərtəbəli, yerin səthində  və yerin dəyrinliyində ola 

bilər. Yerin dərinliyində olan anbarların divarları tamamilə torpağın altında 

yerləşir. Belə anbarlar qışda donmur, yazda isə  tədricən qızır. Belə anbarlarda 

istilik yaxşı qalır və əlavə qızdırılma tələb olunmur. Yeraltı anbarların temperaturu 

yerüstü anbarlara nisbətən daha dəqiq və dəyişməzdir. 

Yerüstü anbarların tikilməsi yeraltı anbarlara nisbətən 10-20% ucuz başa 

gəlir. Belə anbarlar soğan və sarımsaq saxlamaq üçün daha əlverişlidir. Yeraltı 

anbarlar Ural, Volqaboyu, Sibir və Uzaq Şərqdə, yerüstü anbarlar isə əsasən cənub 

rayonlarda tikilir. 

Tikinti materiallarından asılı olaraq, anbarlar taxta, daş, kərpic və  dəmir-

beton anbarlara bölünür. Son illər,  əsasən kərpic və  dəmir-beton anbarlar tikilir. 

Çünki bu anbarların ömrü uzun olmaqla, təmirə az xərc tələb edir. 

Yerüstü anbarlar mexanikləşdirilir.  Əməyi yüngülləşdirmək üçün qaldırıcı 

avadanlıq və transportyor qurulur. Onlar da təbii, məcburi və aktiv hava cərəyanı 

ilə  işləyən qruplara, soyutma üsuluna görə  təbii və süni soyudulan anbarlara 

(soyuducuxanalara) bölünürlər. 

Məhsulun saxlanılması prinsipinə görə anbarlar daqqa, tərəcə (rəf) və 

konteyner (tara) növlərinə bölünür. Daqqa tipli anbarlarda kartof və meyvəköklülər 

saxlanılır. Tərəcə tipli anbarlarda soğan, sarımsaq, kələm və s. məhsullar saxlanılır. 

Böyüklüyünə görə anbarlar kiçik (tutumu 100-250 tona qədər), orta irilikdə 

(250-500 ton), iri (500-2000 ton) və daha iri qruplara bölünür ki, axırıncıların 

tutumu 2000-4000 ton olur. 2000-4000 ton tutumlu süni soyudulan xüsusi tərəvəz 

saxlanan anbarların konstruksiyası daha əlverişlidir. Tamamilə mexanikləşdirilmiş 

böyük tərəvəz anbarları müasir modern tip sayılır. Burada tərəvəzlər 

konteynerlərdə saxlanılır. Həmin konteynerlərə  tərəvəz bilavasitə bostanda 

(istehsal yerində) doldurulur. Buradan konteynerlər birbaşa istehlak yerlərindəki 

 

 

219

tərəvəz saxlanılan yerə gətirilir. Belə üsul tərəvəzin daşınma zamanı itkisinin xeyli 

azalmasını təmin edir. 

Bakı meyvə-tərəvəz bazasının anbarları yerin üzərində yerləşməklə, 

ixtisaslaşdırılmış iri anbar qrupuna aiddir. Bu anbarda, əsasən kartof, yerkökü, 

kələm, soğan, çuğundur və s. bu kimi çox işlədilən tərəvəz məhsulları saxlanılır. 

Anbarın meyvə saxlamaq üçün 5 kamerası olan bir bölməsi vardır ki, bunun da 

tutumu 5 min tondur. Anbarda meyvələrdən alma, üzüm, sitrus meyvələri, nar, 

xurma, feyxoa saxlanılır. Xurma və feyxoa 10-15 gündən artıq saxlanılmır. Nar isə 

fevral ayına kimi saxlanılır. Bakı meyvə-tərəvəz anbarlarının sahəsinin 

genişləndirilməsi və onun tutumunun artırılması respublikada istehsal olunan 

meyvə-tərəvəz məhsulunun saxlanılmasının təşkilinə kömək olardı. 

Bakı meyvə-tərəvəz anbarında kartof, əsasən konteynerlərdə saxlanılır. 

Bunun üçün sağlam və  zədəsiz kartof götürülür. Anbara gətirilən kartof əvvəlcə 

çeşidlənir, tutumu 450 kq olan konteynerə tökülür. Həmin konteynerlər qalaq 

qaydasında 3-4 cərgə olmaqla anbara yığılır. Bu zaman anbarın qapısından içəriyə 

doğru 2 m enində keçid saxlanılır. 

Anbara yığılmış  hər partiya malın yerləşdiyi qalaqlara pasport vurulur. 

Burada meyvə-tərəvəzin adı və sortu, onun daxilolma tarixi, netto və brutto çəkisi, 

qəbul aktı üzrə keyfiyyəti, həmçinin təxmini saxlanılma müddəti göstərilir. 

Bakı meyvə-tərəvəz bazasının anbarlarında soyuducu qurğular və aktiv hava 

cərəyanı sistemi vardır. Havanın nisbi rütubətini ölçmək üçün hər anbar otağında 

hiqrometr (və ya psixrometr) qoyulmuşdur. Həmin cihazın köməyi ilə anbardakı 

havanın nisbi rütubəti ölçülür, lazım gəldikdə nizama salınır. Anbarlarda, həmçinin 

temperaturu ölçmək üçün termometr qoyulmuşdur. 

Anbarlar meyvə-tərəvəz qəbulu üçün əvəlcədən hazırlanır. Bunun üçün 

keçmiş ilin məhsulu qurtaran kimi anbarların havası yaxşı  dəyişdirilir, qurudulur 

və kükürd qazı ilə (1 m

3

 sahə üçün 50-60 qr kükürd yandırılır) dezinfeksiya olunur. 

Yaşayış evlərinin birinci mərtəbəsində  və zirzəmilərdə yerləşən anbarları başqa 

maddələrlə (antiseptol, F-5 preparatı, ozon və s.) dezinfeksiya edirlər. Bundan 

 

 

220

sonra binanın havası yaxşı dəyişdirilir, yığıma 10-15 gün qalmış əhənglə ağardılıb 

yenidən qurudulur. Anbarlarda keçidin axırında yerdən 20 sm hündürlükdə  və 

anbarın ortasında yerdən 150 sm hündürlükdə termometr qoyulur.Psixrometrlər 

anbarın orta hissəsində yerdən 125-150 sm hündürlükdə yerləşdirilir. Əgər kartof 

və ya tərəvəz daqqa tipli anbarlarda saxlanılarsa, əlavə olaraq bir termometr də 30-

35 sm dərinlikdə bilavasitə tərəvəz və ya kartof tağının içərisinə yerləşdirilir. 

 

6.4. Kartofun və tərəvəzin saxlanılması 

 

Kartofu həm burtlarda, həm də  xəndəklərdə saxlayırlar. Lakin xüsusi 

anbarlarda saxlanan kartof keyfiyyətini uzun müddət saxlaya bilir. Belə anbarlarda 

kartof aktiv hava cərəyanı və ya təbii ventilyasiya ilə saxlanılır. 

Kartofu saxlamaq üçün anbarlar daxili quruluşuna görə daqqa və konteyner 

tipli olur. Kartofun saxlanılması üçün normal temperatur 1-3

0

C-dir.  Əgər 

konteynerlərdə saxlanılarsa, temperatur 0,5-1

0

C arasında olur. 

Daqqa tipli anbarlarda keçidin hər iki tərəfində 3x4 m ölçüdə daqqalar 

düzəldilir və oraya kartof tökülür. Aktiv hava cərəyanı olan anbarlarda kartofun 

hündürlüyü 3-4 m, təbii hava cərəyanı ilə işləyən anbarlarda isə 1,5-1,75 m olur. 

Kartof anbara yığıldıqdan sonra onu tədricən soyudurlar. Aktiv ventilyasiya 

zamanı verilən havanın temperaturu əvvəlcə 12-20

0

C, soyutma dövründə 1-5

0

C, 

qalan dövrdə isə 2-3

0

C olmalıdır. 

Kartof anbara yığıldığı vaxt əvvəlcə 1 ton kartof üçün ən azı 50 m

3

/saat hava 

(200 m

3

/saatdan çox olmaz) verilməlidir və hava cərəyanı gündə 1+5 saat ərzində 

işləməlidir. 

Kartofu soyutma dövründə hava cərəyanı gündə 8-20 saat ərzində dövr 

etməlidir.  Əsas saxlama dövründə isə kartofun istiliyi 3-4

0

C-dən çox olduqda, 

ventilyasiya sistemi işə salınır. Kartofu 85-95% nisbi rütubətdə saxlayırlar. 

Konteynerlərə  yığılmış kartofu satışa verməzdən  əvvəl çeşidləmək lazım 

deyildir. Kartofun konteynerlərdə saxlanılması itkinin miqdarını 8% 

 

 

221

azaldır. Yükləmə-boşaltma işləri tamamilə mexanikləşdirilir. Nəticədə 

əmək məhsuldarlığı 30-50% artır və daqqa tipli saxlanılmaya nisbətən 

xərclər azalır. 

Kökümeyvəlilərin saxlanılması üçün normal temperatur 0-1

0

C 

arasında olmaqla, nisbi rütubət 90-95% olmalıdır. Yerkökünü saxlamaq 

üçün onu qat-qat yığaraq üstünü nəmliyi 16%-dən az olmayan qumla 

örtürlər. 

Yerkökünü istehlak yerlərində  və  tədarük məntəqələrində 

xəndəklərdə,  şəhər bazalarında isə burtlarda saxlayırlar. Yerkökü 

saxlanan burtların eni 1-0,8 m, hündürlüyü 0,8-0,9 m və uzunluğu 4-7 m 

olur. 

Yerkökü çox vaxt piramida şəklində burtlarda yığılır. Burtlarda 

həmin piramidaları 40-50 sm bir-birindən aralı yerləşdirmək daha 

məqsədə uyğundur. Piramidaların altından burtun kənarına qədər 25 sm 

enində arx qazılır. Arxların üzərinə döşənən taxtalar arasında 2 sm ara 

saxlanılır. Onun üstünə  əvvəlcə 5 sm qalınlığında qum töküb, sonra 1 

lay yerkökü yığırlar, yerkökü layının üstünə azacıq nəmlənmiş qum 

tökürlər. Hər sonrakı lay yığıldıqda burtların eni və uzunu 2 sm azaldılır. 

Yerkökünü yığdıqda baş hissəsi xarici tərəfə yerləşdirilir. Əvvəlcə bütün 

yığılmış yerkökünün üstünü nazik qum qatı ilə örtürlər, sonra 1

0

C-yə 

qədər soyutduqdan sonra, şaxta vurmasın deyə, məhsulun üstünü 

yenidən saman və ya torpaqla basdırırlar. Saman olmadıqda yerkökünün 

üstünü qabaqca həsrlə, onun üstündən isə  ağac kəpəyi və ya quru torf 

tozu ilə 10 sm qalınlığında örtürlər. 

 

 

222

Yerkökünü 1

0

C-yə  qədər soyutduqdan sonra 3

0

C  şaxta olarsa, 

piramidaların üstü ağac kəpəyi və ya torfla əlavə olaraq basdırılır. 

Yerkökü saxlamaq üçün qazılan xəndəklərin dərinliyi 1,2 m, 

uzunluğu 15-5 m, eni isə 0,3-0,5 m olur. Xəndəklərin içində  6

0

C 

temperatur yarandıqdan sonra yerkökünü ora yığırlar. Başlanğıc örtük 

eniş olmaqla yağış suyunun axması üçün əlverişli vəziyyətdə 

yerləşməlidir. Laylar arasında 1-2

0

C temperatur yarandıqda yerkökü qəti 

olaraq saman və torpaqla örtülür. 

Xəndəklərdə yerkökünün keyfiyyətli saxlanılması üçün onun 

temperaturuna nəzarət edirlər.  Əgər içəridə 5-7

0

C istilik yaranmışsa, 

yerkökünü xəndəklərdən çıxarıb ya realizə edir və yaxud anbarlarda 

saxlayırlar. 

Yerkökünü saxlamaq üçün daha perspektivli üsul onu taralara 

qablaşdırılmış  şəkildə soyuducularda hava cərəyanı ilə  və yaxud 

polietilendən hazırlanmış kisələrdə saxlamaqdır. 

Soyuducularda, buz anbarlarında və adi anbarlarda yerkökünü 

yeşiklərdə qumla laylanmış  şəkildə saxlayırlar. Taralarda saxladıqda 

yerkökünü daşımaq daha asandır. Yerkökünü taralarda qarlama üsulu ilə 

saxlamaq xüsusilə əlverişlidir. Bu zaman örtücü materiallara tələb azalır. 

Bu üsuldan geniş istifadə edilir. 

Cəfəri, cırhavuc, kərəviz və şalğam, saxlanılma xüsusiyyətinə görə 

yerkökünə oxşayırlar. Çuğundur daqqa tipli anbarlarda 1,5-2 m 

hündürlüyündə  yığılmaqla saxlanılır. Bütün meyvəköklülər üçün 

optimal saxlanılma temperaturu -1,0-0

0

C, nisbi rütubət isə 90-95% 

olmalıdır. 

 

 

223

Kələmi saxlamaq üçün anbarları 1-2, bəzən isə 3-4 mərtəbə 

tərəcələrlə (rəflərlə) avadanlıqlaşdırırlar. 

Ağbaş  kələmin orta gec və gecyetişən sortlarını uzun müddət 

saxlamaq olur. Uzun müddət saxlamaq üçün Zimovka, Amager, Belorus, 

Hədiyyə gecyetişən sortları, cənubda isə Likurişka, Krasnodar, Baqirski, 

Biryuçekut və s. sortlar yararlıdır. Kələm soyuğa davamlı bitkidir. Onu -

2

0

C-də saxlamaq olar. -1

0

C temperatur və 90-95% nisbi rütubət optimal 

şərait hesab edilir. 

Cənub, cənub-qərb və qərb zonalarında kələmi dərinliyi 0,2 m, eni 

1 m və hündürlüyü 0,5-0,7 m olan burtlarda saxlamaq daha yaxşıdır. 

Burtların uzunluğu 10-20 m, aralarındakı məsafə 4-5 m olur. 

Yaz-yay aylarında ağbaş kələmi süni soyutma ilə xüsusi anbarlarda 

saxlamaq lazımdır. 

Amager sortlu kələmin 3 m hündürlüyündə daqqasız, aktiv 

ventilyasiya ilə saxlanması çox yaxşı  nəticə verir. Bu zaman 1 ton 

məhsula 1 saatda 100 m

3

 hava verilir. Kələmi qarlama üsulu ilə  də 

saxlayırlar. 

Baş soğan mənfi 1-3

0

C temperaturda və 75-80% nisbi rütubətdə 

daha yaxşı qalır. Soğanı 16-20 kq tutumu olan lotkalarda və reşotkalarda 

35-50 sm qalınlığında yığıb saxlayırlar. Qarlama üsulu ilə saxlamada acı 

soğanlardan Bessonov, Arzamas və Rostov sortları daha yaxşı qalır. 

Sarımsağı  mənfi 1-3

0

C temperaturda və 75-80% nisbi rütubətdə 

saxlamaq məsləhətdir. 

Yaşıl göyərti tərəvəzlərini 0

0

C temperaturda və 95-97% nisbi 

rütubətdə saxlamaq lazımdır. Göyərti tərəvəzlərini soyuducularda və 

 

 

224

buzxanalarda saxlamaq daha əlverişlidir. Çünki belə halda onlar 

soluxmadan 1-2 həftə qala bilirlər. 

Qarpız, qovun, qabaq və  həmçinin pomidor, xiyar, badımcan və 

bibər mövsümi tərəvəzlərdir. 

Qarpız və yetişməmiş pomidoru 2-3 ay saxlamaq mümkündür. 

Qabaq və qovunları bütün qış boyu saxlamaq olar. Bibər, badımcan, göy 

qabaq və xiyarı uzun müddət saxlamaq olmaz. 

Xiyarı  qısa müddətdə 10-12

0

C temperaturda və 90-95% nisbi 

rütubətdə, qabağı isə 10-12

0

C temperaturda və 70-75% nisbi rütubətdə 

uzun müddət saxlamaq mümkündür. 

Qarpızı  3

0

C temperaturda və 80-85% nisbi rütubətdə saxlamaq 

məsləhətdir. 0

0

C temperaturda qarpız dadını itirir və çürüyür. Saxlamaq 

üçün Boqayev Muraşkası, Melmitopol-60, Don-39, Qalib-395, Bıkov-22 

sortları daha perspektivlidir. 

Qovunu 0-2

0

C temperaturda və 75-80% nisbi rütubətdə saxlamaq 

olar. Orta Asiyada qovunu aslı halda və ya xəndəklərdə saxlayırlar. 

Qovun əvvəlcə günəş altında bir az bürüşdürülür ki, onlar uzun müddət 

yaxşı qalsın.