1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
11.3-rasm. Guruhdagi detallarni ishlash 
uchun jihoz.
 
1, 2, 3 - zagotovkani moslamaga
 
o‘rnatish 
variantlari
.
 

---

221 
11.2. Zagotovkalarni RDB stanoklarida ishlash operatsiyalarini 
loyihalash xususiyatlari 
Operatsiyalar bajarilishini RDB stanoklarda loyhalashda iloji boricha 
texnologik o‘tishlarni unda ko‘paytirib ishlashga harakat qilish kerak. 
Operatsiyalarni loyhalash, o‘rnatish sxemasini aniqlashdan boshlanadi. 
Keskichni o‘rnatishda, u zagotovkaga bemalol tegib turishini taminlashi lozim. 
Tokarlik stanoklarida an’anaviy o‘rnatishdan tashqari mahsus oldingi markazlarga 
o‘rnatish ham qo‘llaniladi (11.4-rasm). 
Bundan so‘ng o‘tishlarni mazmuni aniqlanadi va ularni bajarish ketma-
ketligi aniqlanadi. Keskich harakat sxemasini eng yuqori mehnat unumliligini 
tanlanadi. Iloji boricha kesish jarayonida keskich charxlanmasligi lozim. 
11.4-rasm. Mahsus konstruksiyali oldingi markaz. 
a-aylanish o
‘
qiga ekssentrik joylashgan markaz (e-ekssentristet); 
b-sferik povodokli markaz. 
Asosiy o‘tishlarni mazmuni stanokning texnologik imkoniyatlari asosida 
belgilanadi. 
RDB stanoklarini konstruktsiyasiga qarab, amalda barcha operatsiya 
strukturalar bajarilishi mumkin. Ammo, tokarlik stanoklarida ko‘p keskichli, bir 
o‘rinli va ketma-ket ishlash qo‘llaniladi. Frezerlash va parmalash-frezerlash-ichki 
yo‘nish stanoklarida ko‘p keskichli bir o‘rinli yoki ko‘p o‘rinli ketma-ket ishlash 
qo‘llaniladi. 

---

222 
O‘tishlarni ketma-ketligini tanlashda quyidagilarga e’tibor berish kerak. 
Agar o‘tishlarni bajarish ketma-ketligi ishlash aniqligiga ta’sir qilsa, birinchi galda 
barcha qora o‘tishlar bajarilishi lozim. Shu bilan birga yordamchi yuzalar 
(mahkamlovchi teshiklar) uzil-kesil ishlanadi. So‘ngra barcha toza o‘tishlar, 
keskichni chiqishi uchun kanavkalar ishlanadi. Yakunida: barcha toza o‘tishlar, 
qirindi tekkanda shikastlanadigan yuzalar ishlanadi. 
Qolgan holatlarda boshqaruvchi dasturni tayyorlash va uni kiritish, mehnat 
sig‘imini kamligi, hamda operatsiyani bajarishni yuqori mehnat unumini hisobga 
olinadi. 
Tokarlik ishlashda (16.5-rasm, a) o‘tishlarni bajarish ketma-ketligi quyidagi 
variantlarda 
bo‘lishi 
mumkin: 
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10; 
va 
(1,6,9)
(2,7,10)
(3,8)
4
5. Mehnat unumi nuqtai nazaridan ikkala variant 
ham bir xil qiymatga ega. Lekin, ikkinchi variant afzalroq, chunki o‘tishlar soni 
kamroq. Demak, boshqaruv dasturidagi o‘tishlar soni ham kam. Shuning uchun 
boshqaruv dasturini tayyorlash va uni ishlab chiqarish uchun mehnat sig‘imi kam 
sarflanadi.