10-Mavzu. Mopoliyaning iqtisodiy asoslari

2) daromadlardagi tengsizlikning kuchayishi. Bu holat ham narxlarning 
monopol tarzda oshirilishi (pasaytirilishi) hamda yuqori foyda olinishi bilan 
bog‘liq bo‘lib, bu aholi qolgan qismi daromadlarining nisbatan kamayishiga olib 
keladi; 
3) iqtisodiy turg‘unlik va fan-texnika taraqqiyotining sekinlashuvi. 
Bunday holatning vujudga kelishi monopolistlarning raqobatchilar bosimini 
sezmasliklari hamda aksariyat hollarda yuqori foydani qo‘shimcha urinishlarsiz 
o‘zlarining bozordagi hukmronliklari hisobiga olishlari mumkin. Bu esa ularni 
ishlab 
chiqarishni 
ratsionallashtirish, 
uning 
samaradorligini 
oshirish 
imkoniyatlarini qidirish, mahsulot sifatini oshirish, uning assortimentini 
kengaytirish, FTTni rivojlantirish va xaridorlar manfaatlari to‘g‘risida qayg‘urish 
kabi xatti-harakatlardan qaytaradi; 
4) 
iqtisodiyotda 
demokratik 
harakatlarning 
to‘sib qo‘yilishi. 
Monopolistlar iqtisodiyotdagi erkin va halol raqobatga to‘sqinlik qilib, nisbatan 
kuchsiz bo‘lgan korxonalarni o‘zlariga bo‘ysundirishlari, jamiyatga o‘z 
ishchilarining mehnatiga pasaytirilgan miqdorda haq to‘lash, past sifatli tovarlarni 
ishlab chiqarish, o‘ta darajada oshirib yuborilgan sotish narxlari (yoki pasaytirilgan 
xarid narxlari), o‘z mahsulotini iste’mol qilishga bilvosita usul orqali majburlash 
kabi o‘zlarining kamsituvchi shartlarini ko‘ndalang qo‘yishlari mumkin. Bundan 
ko‘rinadiki, monopolistik faoliyat iqtisodiy rivojlanishiga ancha jiddiy ta’sir 
ko‘rsatishi, taraqqiyot yo‘liga g‘ov bo‘lishi ham mumkin. SHunga ko‘ra, bugungi 
kunda deyarli barcha mamlakatlar iqtisodiyotida monopoliyalarni davlat 
Monopoliyaning salbiy 
tomoni xarajatlarning 
resurslarning oqilona 
taqsimlanmasligi, 
daromadlardagi 
tengsizlikning 
kuchayishi,
iqtisodiy 
turg‘unlik va fan-
texnika taraqqiyotining 
sekinlashuvi,
iqtisodiyotda 
demokratik 
harakatlarning to‘sib 
qo‘yilishida namoyon 
bo’ladi 

---