18-mа’ruza: Okean va suv oqimlari energiyasi

 
Tebranuvchi suv ustunlik. 
Ichi bush ustunlik ochilgan tomoni bilan suvga botirilganda, ustunlik ichida suv tebranadi va suv 
ustidagi bosim о‘zgaradi. Bushlik turbina orqali atmosfera bilan bog‘langan (19.2-rasm). 

---

18.2. Rasm Tebranuvchi tо‘lqin ustunlik prinsipiga asoslangan qurilmalar:
A-dengizda va B-qirg‘oqda yoki tubida о‘rnatiladigan qurilmalar; 
1-havo bо‘shliq; 2-turbina; 3-suvning kо‘tarilishi; 4-suvning pasaishi;
5-havo va 6-suvning harakati 
Klapanlar tizimi yordamida havo oqimi turbina orqali faqat bir tomonlama yо‘naltiriladi. 
Turbinalar elektrogeneratorlar bilan birlashtirilgan va turbinalarning aylanma harakati elektr energiyaga 
о‘zgartiriladi. Turbinani yurgizish uchun energiyani kinetik energiyaga о‘zgartirish FIK 60...70% tashkil 
etadi. Bunday qurilmalarning real о‘lchamlar eng ehtimolli tо‘lqin uzunligi λ bilan aniqlanadi. 
Qurilmaning mumkin bо‘lgan о‘lchamlar: N≈b≈l≈0,1λ m; bu yerda N-balandligi, b-eni, l-uzunligi. 
Shunday qurilmalarni quyidagi joylarda о‘rnatilish mumkin: 
- pontonlar sifatida langar bilan biriktirilgan ochiq dengizda
(18.2,A-rasm); 
- 15 m chuqurlikda qirg‘oqlar yonida dengiz tubida (18.2,B-rasm); 
- qirg‘og‘ida (18.2,B-rasm). 
Qurilmalarning asosiy afzalligi quyidagilardan iborat: 
- sekin tо‘lqin harakatini turbinaning yuqori chastotali aylanish bilan birga qо‘shish; 
- turbina va elektrogeneratorlarni dengiz shо‘r suvning ta’siridan ozod qilish imkoniyati. 
Egiluvchan ponton. 
K. Kokerel taklif etilgan qurilma uchta egiluvchan pontonlardan iborat (18.3-rasm).
А 
1 
1 
1 
1 
2 
2 
3 
3 
4 
4 
- 5 
- 6 
Б 
1 
1 
1 
1 
2 
2 
3 
4 
1 
2 
3 

---

18.3-Rasm Kokerel pontonlarning ishlash prinsipi: 
1-buferli ponton; 2-о‘rtadagi ponton (gidravlik yuritma va elektrogenerator bilan);
3-balansirli ponton 
Uchta pontonlar sharnirlar bilan qо‘zg‘aluvchan qilib birlashtirilgan. Sharnirli birikmalarda, 
о‘zgaruvchan tok generatorning rotorni aylantiruvchi, qarama-qarshi joylashgan ikkita gidravlik rotorlar 
о‘rnatilgan. Bunday egiluvchan pontonlar dengiz tо‘lqinlar harakatini, ularning shaklini taqrorlaydi. 
Sharnirlar atrofida pontonlarning о‘zaro harakat gidroyuritma va tok generatorni harakatga keltiradi. 
Pontonlarning real о‘lchamlar b≈l≈0,5λ m. Bir-biriga birlashtirilgan va langarlarga biriktirilgan 
pontonlar qatori dengiz qirg‘oqlar bо‘ylarga yaqin о‘rnatiladi. Ishlab chiqarilgan tok suvosti kabellar 
orqali quruqliqqa о‘zatiladi. Ponton qurilmalarning FIK 70...80% tashkil etadi.
Bunday qurilmalarning asosiy kamchiligi: kichik tezligi, past chastotasi va tо‘lqinlarning tasodifiy 
harakati bilan generatorning ishini moslashtirish zaruriyati.