ANALIZ va SINTEZ (yunon. -
analysus - ajratish va
synthesis - birlashtirish) umumiy
ma'noda butunni tarkibiy qismlarga fikran, ajratish va qismlardan butunni xuddi shunday
tarzda, qayta birlashtirishdir. A. va s. bilish jarayonida muhim ahamiyatga ega va uning
hamma bosqichlarida amalga oshiriladi.
ANTROPOSOFIYA (yunon,
anthropos -
sophia - donishmandlik ) -insonni hissiy -
yuqori, juda ta'sirchan mavjudot, yashirin ruhiy kuchlarning egasi degan mistik ta'limot,
teosofiyadagi yunalishlardan biri bo‘lib, 1909 yilda undan to‘liq ajralib chiqqan. 1912 yilda
olmon okkultisti R.Shteyner (1861-1925) tomonidan "Yashirin fan" (1910), "Antroposofiya
tezislari" (1925) kitoblarida bayon qilib berilgan. Koinot markazita shaxsiy xudoni qo‘ygan
va buddizm hamda Sharq okkultimizga tayangan tesofiyadan farqli ravishda a.,
noortodoksal xususiyatga ega bo‘lgan xristian mistikasi va yevropa idealistik an'analariga
tayanadi. (Shteyner antroposofiyani XX asr gyotechiligi deb hisoblaydi). A. asosida bundan
tashqari pifagorchilik va olmon naturfalsafasi ham mavjuddir.
ANTROPOTSENTRIZM (yunon.
anthropos - inson,
kentron - markaz). Bu tasavvurga
ko‘ra inson - koinot markazi bo‘lib, u odamdagi barcha voqyea-hodisalar o‘zgarishining tub
maqsadidir.
ARASTU (Aristotel) - qadimgi yunon faylasufi va qomusiy olimi (384-322). U Frakiyadagi
Stagira shahrida tavallud topgan. 17 yoshida Aflotun (Platon) tashkil qilgan akademiyaga
kirib, unda yigirma yil davomida tahsil oladi. Keyinchalik olim Iskandar Zulqarnayn
(Aleksandr Makedonskiy) ning tarbiyasi bilan mashg‘ul bo‘ladi. U Afina shahrida litsey
tashkil qiladi. Bu litsey peripatetik - sayr qiluvchi faylasuflar maktabi deb ataladi. Arastu
ko‘plab asarlar yozgan. Ularning anchagina qismi bizgacha yetib kelgan.
ARGUMENT (lotin.
argumentum - dali l) 1. Mantiqda biron boщqa hukmning (yoki
hukmlar tizimining) xakikatligini tasdiqlash uchun keltiriladigan hukm (yoki hukmlar
tizimi); isbotning asosi yoki dalili, umuman butun isbot a., deb ataladi. 2. Matematikada va
matematik logika (mantiq) da mustaqil o‘zgaruvchi funksiya bo‘lib, muayyan funksiyaning
yoki predikatning ahamiyati mazkur o‘zgaruvchi funksiyaning qimmatiga bog‘likdir.
