Makon va vaqtning topologik xossalari. Topologik xossalarga sifat ko„rsatkichlari, makon va vaqtning uzluksizligi, bog„liqligi, vaqt tartibi, yo„nalishi va o„lchamliligi kiradi .
Makonning topologik xossalari – makonning bir xilligi, izotropligi (jarayonlar ayni bir sharoitda bir xil kechishi) hamdir. Vaqtning topologik xossalari - bir yo„nalishlilik, muayyan o„lchovlilik, orqaga qaytmaslik. Bu ko„rsatkichlarning hammasi hanuzgacha faylasuflar shug„ullanadigan qator
muammolarni tashkil etadi va falsafiy jihatdan ilmiy-nazariy asoslashga muhtojdir.
Vaqt tartibi va yo‘nalishi . Vaqt shakllanishi yoki o„tishining obektiv
xususiyati to„g„risidagi masala qadimdan hozirgi kungacha qizg„in bahsga sabab
bo„layotgan muammodir. Odatda, vaqt tartibi va yo„nalishi to„g„risida so„z
yuritilganida, uning o„tmishdan hozirgi vaqt orqali kelajakka o„tishi nazarda
tutiladi. Vaqt bir yo„nalishli, nosimmetrik va orqaga qaytmaydigan jarayon sifatida
namoyon bo„ladi.
Borliq hodisalarini vaqtda tartibga solish uchun «vaqt» tushunchasining ikki
majmuidan foydalanilgan:
«O„tmish – hozirgi vaqt – kelajak» tushunchasining sifati va mazmunini ifodalashda vaqtning psixologik tavsifi ko„proq mos keladi. Vaqtning miqdoriy tahlil uchun : «oldin – ayni bir vaqtda – keyin» tushunchalari qo„llaniladi .
Borliq hodisalarini vaqtda tartibga solish uchun «vaqt» tushunchasining ikki
majmuidan foydalanilgan: A majmui – «o„tmish – hozirgi vaqt – kelajak» va V
majmui – «oldin – ayni bir vaqtda – keyin». Vaqtning miqdor ko„rsatkichlari qayd
etilgan hollarda vaqt tushunchalarining ikkinchi majmuidan foydalanilgan.
Masalan: 4 minut oldin, 5 minut keyin va h.k. miqdor tahlilini ifodalaydi. Ammo
tilimizning tuzilishiga ko„ra 4 soat «o„tmish», 5 minut «kelajak» qabilida gap
tuzish imkoni yo„q. Vaqtni tushunishning bu ikki xil jihati 1908 yilda J.Mak-
Taggart tomonidan aniq tavsiflangan. U «vaqt» tushunchasining ikki majmui
haqidagi tasavvurni ilmiy muomalaga kiritdi.
