A k ġ f k a m a L

Dağlara sığınan döyüşçülər 
Kəlbəcərin  erməni  və  rus  qoşunları  tərəfindən  işğalı  nəticəsində 
məcburi olaraq Kəlbəcər ərazisini tərk etdikdən sonra hərbi hissə və onun 
taborları,  o  cümlədən  Kəlbəcər  Batalyonu  öz  qüvvələrini  yenidən 
toplayaraq  əks-hücuma  keçməyə  hazırlaşırdı.  Murovdağ  yüksəkliklərini 
ələ keçirən düşmən mütləq oradan qovulmalı idi. Bir neçə gündən sonra 
Murovdağın  strateji  yüksəkliyi  olan  Ömər  aşırımı  ələ  keçirildi  və 
erməniləri  oradan  qovuldu.  Kapitan  Vəli  Bayramovun  komandanlığı 
altında  briqadanın  “Xilaskar”  adlanan  taboru  21  nəfər  döyüşçü  ilə 
itirilmiş  yüksəkliyə-Murovdağın  “Güzgü”  və  Ömər  aşırımlarına  hücum 
etdi  və  heç  bir  itki  verməyərək  yüksəklikləri  ermənilərdən  azad  etdi. 
Düşmən  geri  çəkilməyə  məcbur  oldu.  Döyüşdə  sıravi  Heydərov  Elşad, 
Sultanov Elşən və digərləri fərqləndilər.  
Kəlbəcər  Batalyonu-hərbi  hissənin  3-cü  taboru-1993-cü  ilin  yaz 
və  yay  aylarında  Murovdağ  silsiləsinin  Ömər,  Güzgü  aşırımlarında  və 
Koroğlu  dağında  ön  mövqedə  keşikdə  dayanmaqla,  ara-sıra  mövqe 
döyüşləri,  kəşfiyyat,  diversiya  əmaliyyatları  aparır,  ermənilərin 
hücumlarının qarşısını alırdı. Bu müddət ərzində Kəlbəcərə hücum etmək 
üçün  ciddi  hazırlıq  görülürdü.  Hərdən  Murovdağda  da  döyüşlər  baş 
verirdi.  Ermənilər  yüksəklikləri  ələ  keçirməyə  çalışır,  lakin  itki  verərək 
öz mövqelərinə çəkilirdi...  
*  *  * 
1993-cü  il  avqust  ayının  18-də  düşmən  yenidən  Murovdağdakı 
mövqelərimizə  hücuma  keçdi.  Ermənilər  Murovdağda  bir  neçə 
qorunmayan  yüksəkliklərə  çıxaraq  bizim  briqadanın  ön  və  arxa 
cəbhəsinin  yerləşdiyi  yerləri-Turşsu  ətrafını  top  və  qrad  qurğuları  ilə 
bombalamağa başlamışdı. Ölənlər və yaralananlar var idi.  
Bizim  tabor,  həmçinin  mənim  bölüyüm  bu  vaxt  Hacıkənddə 
təlimdə idi. Məlumat alan kimi təcili bölüyü həyəcan siqnalı ilə qaldırdım 
və  10  dəqiqə  ərzində  döyüşə  hazır  vəziyyətə  gətirdim.  Biz  maşınlarla 
Murova  doğru  qalxmağa  başladıq.  Bu  əməliyyata  gedərkən  Bakıdan 
gəlmiş  jurnalist  Tatyana  Çaladze  öz  operatoru  ilə  bizimlə  getmək 
istədiyini  bildirdi.  Hərbi  hissənin  qərərgah  rəisi  polkovnik-leytenant 
Eldar  Həsənovun  icazəsi  ilə  Tatyana  da  əməliyyatda  iştirak  etmək  və 
çəkiliş  aparmaq  üçün  bizimlə  birlikdə  getdi.  Mən  maşının  kabinəsindən 
düşərək  öz  yerimi  jurnalistə  verdim  və  yük  maşınındakı  əsgərlərlərimin 
yanına qalxdım... 

---

 
191 
Qələbə - elə bir ecazkar nemətdir ki, onun Ģirinliyini Ģəkərlə, balla, 
hətta dünyada olan nemətlərin heç biri ilə müqayisə etmək olmaz. 
                                                                                           M ü ə l l i f  
...Murovdağın  ətəklərinə  çatanda  yol  düşmən  topları  ilə 
bombalandığından biz maşınlardan düşərək çayı o taya adladıq və piyada 
getməyə başladıq. Hərdən bir ətrafa top mərmisi düşürdü. Bir neçə əsgər 
yaralanmış,  bir  neçə  çadırımız  bombalarla  dağıdılmış,  maşın  üzərində 
quraşdırılmış  qoşalülə  zenit  pulemyotu  da  vurulmuşdu.  Yuxarıdan  bizə 
tərəf  gətirilən  yaralılarla  qarşılaşırdıq.  Təpənin  arxasında  onları  maşına 
qaldırdılar.  Onların  içərisində  kəşfiyyatçı  qızlardan Kəmalə  və  Aliyə  də 
var  idi.  Aliyə  yaralı  idi.  Həmin  qız  bizim  onlara  köməyə  gəldiyimizi 
görüb bir əlini yuxarı qaldıraraq, “Möhkəm olun, qorxmayın, irəli gedin”-
dedi. Kəşfiyyatçı qızın dediyi bu bir neçə kəlmə söz əsgərlərə elə bil qol-
qanad verdi. Bayaqdan qarşıda onları nələr gözlədiyini bilmədən həyəcan 
içərisində dağlara qalxan əsgərlərə elə bil qol-qanad verdilər... 
Biz  yavaş-yavaş  yuxarı  qalxmağa  davam  edirdik.  Koroğlu 
dağında mövqe tutmuş düşmən kəşfiyyatçıları ilə yarım saatlıq döyüşdən 
sonra  düşmən  oradan  qovulmuş,  yüksəkliklər  yenidən  bizim  əlimizə 
keçmişdir.    Bütün  yüksəkliklərdə  biz  əlavə  müdafiə  mövqeləri  təşkil 
edərək, 
orada 
əsgərlərin 
sayını 
artırdıq 
və 
mövqelərimizi 
möhkəmləndirdik.  Düşmən  yüksəklikdən  çıxarıldıqdan  sonra  dağların 
zirvəsində  müdafiə  mövqeləri  gücləndirildi.  Həmin  gün  yuxarı 
komandanlığın  göstərişi  ilə  mənim  bölüyüm  Ömər,  Güzgü  və  Koroğlu 
yüksəkliklərində  ön  mövqedə  yerləşdirildi.  Hər  mövqedə  durmaq  üçün 
bir  zabit  və  12  əsgər  ayırdım.  Bölüyün  digər  tağımlarını  isə  Turşsu 
bulağının yaxınlığında-yol kənarında-çadırlarda yerləşdirdik... 
*  *  * 
Artıq bir neçə gün idi ki, Murovdağda ön mövqedə idik. Bölüyün 
üç keşikçi məntəqəsi var idi: 1-ci məntəqə Ömər dağı yüksəkliyində, 2-ci 
məntəqə  Güzgü  aşırımının  sağ  tərəfindəki  hündür  qayalıqda,  3-cü 
məntəqə  isə  Koroğlu  dağında  idi.  Mən  vaxtaşırı  həmin  məntəqələrə 
qalxır,  onların  təchizatı  ilə  maraqlanır,  əlavə  sursat,  ərzaq,  yanacaq 
göndərirdim. Güzgü  məntəqəsindəki kiçik blindajı  əsgərlərin köməyi ilə 
qaya daşlarından özüm tikdim və ora soba qoyduq.   
Briqadanın komanda qərərgah maşını da bizim yanımızda-turşsu 
yaxınlığında,  yol  kənarında-idi.  Biz  burada-Murovdağdan  görünməyən 
bir  dərədə  çadırlar  qurmuşduq.  Hər  səhər  əsgərlərə  “Qalx”  komandası 
verir və dolayı maşın yolu ilə onları qaçırır, idman edirdik. Sonra bulağın 
buz  kimi  suyunda  yuyunur,  səhər  yeməyi  yeyir  və  təlimlərə  gedirdik. 
Təlimlər  əsasən  atəş  hazırlığı  və  taktiki  təlimlərdən  ibarət  olurdu. 

---

 
192 
Axşamlar  çadırlarda  odun  sobası  yandırırdıq.  Odunu  isə  aşağıdakı 
meşələrdən özümüz gətirirdik.  
Boş  vaxtlarımızda  zabitlər  hamımız  bir  çadıra  toplaşıb  gitara, 
qarmon  çalır,  çay  içir,  zarafat  edirdik.  Gitaranı  baş  leytenant  Xalid 
Hümbətov gətirmişdi. Mən isə bəzən gitaranı saz kimi kökləyib çalırdım. 
9  oktyabr  1993-cü  ildə  Azərbaycan  Ordusunun  yaradılmasının  2-ci 
ildönümündə çobanlardan əsgərlər üçün bir qoyun aldıq və bir qoyunu da 
biz  zabitlər  öz  maaşımızla  aldıq.  Maaşımızı  isə  Qırımxanla  Mayıl  elə 
həmin günü gətirib vermişdilər. Həmin gün kabab çəkdik və əsgərlərə də 
istirahət  verdik.  Sonra  qarmon  çalıb  əsgərlərlə  birlikdə  oynadıq. 
Briqadanın  qərərgah  rəisi  polkovnik-leytenant  Eldar  Həsənov  da 
yanımıza  gələrək  həmin  günü  bizimlə  keçirdi.  Hamımızın  “Qoca” 
deyərək  çağırdığımız  şən  və  zarafatcıl  olan  kiçik  leytenant  Mehdi 
Şahüseynov  xeyli  oynadıqdan  sonra  birdən  dayandı  və  başına  əlləri  ilə 
vuraraq-“Kül başına ay Qoca, arvad evdə acından ölür, sən də burda pulla 
oynayırsan”-  dedi.  Biz  bütün  günü  onun  sözlərinə  güldük.  Zabit 
yoldaşlardan  kapitan  Mürşüd  Məmmədovla  baş  leytenant  Məzahir 
Sadıqov  da  bir-birləri  ilə  həmişə  zarafat  edirdilər.  Onlar  ikisi  də  bir-
birlərinin şəkillərini yaxalarına taxaraq digərinin həlak olduğunu və onun 
yasını  saxladığını  deyirdilər.  Müxtəlif  zarafatlar  və  maraqlı  əhvalatlar 
olmasa, səngər həyatı cansıxıcı olar...  
*  *  * 
Bütün yayı və payızı Murovdağda keçirdik. Hər bir tağım 3 gün 
müddətinə  ön  mövqeyə  çıxarılır,  3  gündən  sonra  isə  digəri  ilə  əvəz 
edilirdi.  Bir  dəfə-oktyabr  ayının  əvvəllərində  mən  özüm  də  ön  mövqeyə 
keşiyə  çıxdım.  Əsgərlərdən  Zahir,  Şahin,  Söhrab  və  digərləri  ilə  Güzgü 
aşırımında ön mövqedə keşik çəkirdik. Elə birinci gecə düşmən qayalığa 
və  səngərlərimizə  hücum  etdi.  Bir  neçə  istiqamətdən  səngərlərimiz 
aramsız avtomat və pulemyotlarla atəşə tutuldu. Həyəcan siqnalı verildi.  
-“Səhər-1”, “Səhər-1”, mən “Şimşəyəm”-qəbul. 
-“Şimşək”, “Şimşək”, səni eşidirəm. 
-“Donuzlar” dərə ilə gəlir, ehtiyatlı olun. 
-“Şimşək”, sizi başa düşdüm. 
Qonşu  mövqedən  bildirdilər  ki,  düşmən  kəşfiyyatı  bizim 
mövqelərə  yaxınlaşır.  Mən  qayalıqda  olan  mövqelərimizi  bərkitməklə 
yanaşı qayalığın sağ cinahına da əlavə əsgərlər təyin etdim və ratsiya ilə 
yuxarı  komandanlığa  məlumat  verdim.  Sağ  cinahdakı  əsgərlərə  tapşırıq 
verib qayıdarkən qaranlıqda qayadan yıxıldım, avtomatı əldən buraxmaq 
istəmədim,  əllərim  və  dizlərim  yaralandı.  Buna  baxmayaraq  müdafiəni 
gücləndirmək barədə əmrlər verir, bizim qarşı tərəfimizdəki qayalığı və  
 

---

 
193