A. K. Xusanov
-bo‘lim. Hayvonlarning ko‘payishi va rivojlanishi
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
4-bo‘lim. Hayvonlarning ko‘payishi va rivojlanishi
Hayvonlarning ko‘payishi . Hayvonlar jinssiz va jinsiy ko‘payadi. Jinssiz ko‘payish soddaroq tuzilgan umurtqasiz hayvonlarda uchraydi va asosan ikki xil usulda boradi. Bir hujayrali hayvonlarda jinssiz ko‘payish ona organizmning teng ikkiga bo‘linishi orqali sodir bo‘ladi. Tuban ko‘p hujayralilar esa kurtaklanish orqali ko‘payadi. Bunda ona organizmida kichikroq kurtakcha xosil bo‘lib, undan 17 yangi organizm shakllanadi. Ko‘p marta bo‘linish bilan ko‘payishda ona organizmi juda ko‘p bo‘laklarga bo‘linadi, xar qaysi bo‘lakdan yangi organizm xosil bo‘ladi. Bu xildagi bo‘linish yassi va xalxali chuvalchanglar uchun xos. Hayvonlarning jinssiz ko‘payishi ularning tanasida juda kam ixtisoslashgan, lekin boshqa xamma to‘qima va organlarni hosil qila oladigan hujayralarning bo‘lishi bilan bog‘liq. Jinsiy ko‘payishda maxsus jinsiy hujayralar gametalar hosil bo‘ladi va ular bir-biri bilan qo‘shilgandan keyin yangi organizm rivojlanib chiqdi. Bir xujayralilarning gametalari bitta hujayradan etishib chiqadi; ko‘p hujayralilarning gametalari maxsus jinsiy bezlar - gonadalarda hosil bo‘ladi. Erkaklik ypyg‘ hujayralari spermatozoidlar yoki mikrogametalar, urg‘ochilik jinsiy hujayralar tuxum hujayra yoki makrogameta deyiladi. Odatda spermatozoidlar tuxum hujayralarga nisbatan kichik bo‘lib, ingichka xivchini yordamida xarakatlanadi. Tuxum hujayra yumaloq va harakatsiz bo‘lib, unda embrionning rivojlanishi uchun zarur oziq moddalar bo‘ladi. Umurtqasiz hayvonlar orasida urug‘lanmagan tuxumlardan ko‘payish - partenogenez xam ko‘p uchraydi. Partenogenez odatda ko‘plab qirilib ketadigan hayvonlarda uchraydi. Partenogenez qulay sharoit bo‘lganda qisqa vaqt ichida individlar sonining juda tez ortishiga imkon beradi. Ayrim umurtqasiz hayvonlar turi faqat partenogenetik urg‘ochilardan iborat. Lekin odatda hayvonlarning Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|