A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

65
HAYOTIY JARAYONLARNING KIMYOVIY ASOSLARI
III BO‘LIM
DNK molekulasining tuzilishi:
G — 
guanin; 
C — 
sitozin;
 A — 
adenin; 
T — 
timin.
1.
2.
3.
4.
Nuklein kislota deb qanday moddalarga aytiladi, ularning qanday 
turlarini bilasiz?
Nuklein kislotalar qanday birikmalardan tashkil topgan?
Nima uchun DNK va RNK deb ataladi?
Tirik organizmlarda nuklein kislotalar qanday vazifani bajaradi?
31- rasm.
DNK hujayra yadrosida, shuningdek mitoxondriya va xloroplastlar-
da bo‘ladi. U xromosoma tarkibiga kirib, oqsillar bilan birikkan holda 
uchraydi. DNKning tuzilishini amerikalik biolog J. Uotson va angliyalik 
fizik olim F. Krik kashf etganlar. 
Ribonuklein kislotalarning tuzilishi DNKga o‘xshash bo‘ladi. Ular-
ning
tarkibiga azot asoslaridan adenin, guanin, sitozin va uratsil 
uchraydi. Asosiy farqi RNK bir zanjirli molekulalardan iborat. 
Molekular massasi ularning turiga qarab har xil bo‘ladi. Ular 
transport (t-RNK), informatsion (axborot) — (i-RNK) va ribosomal 
(r-RNK)ga bo‘linadi. Bunday nomlanish albatta ular bajaradigan vazi-
falari bilan bog‘liqdir. RNKning barcha turlari oqsil sintezida ishtirok 
etadi.
5 — Biologiya, 9- sinf.

---

66
HAYOTIY JARAYONLARNING KIMYOVIY ASOSLARI
III BO‘LIM
Hujayralarning hayot faoliyati bir me’yorda kechishini ta’minlash 
uchun ularda to‘xtovsiz ravishda biosintez yoki biologik sintez jarayonlari 
amalga oshiriladi.
Tirik organizmlar tarkibidagi turli-tuman kimyoviy moddalar xilma-xil 
reaksiyalar natijasida doimiy ravishda o‘zgarib turadi. Bu jarayon