Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti pedagogika fakulteti

Tadqiqot ishining amaliy ahamiyati. Tadqiqot natijasida aniqlangan ilmiy 
yondashuvlar, ishlab chiqilgan tavsiyalardan nutqning tovush madaniyatini 
shakllantirishga oid mashg„ulotlarini boyitish, maktabgacha ta‟lim muassasalarida 
olib boriladigan turli o„quv pretmetlarini takomillashtirish hamda ularning 
bilimini, malakasini oshirishda keng foydalaniladi. 
Bitiruv malakaviy ishining tarkibiy tuzilishi. Ushbu Bitiruv malakaviy 
ishi kirish, ikki bob, har bir bobda uchtadan qism, xulosa, foydalanilgan 
adabiyotlar ro„yxatidan iborat.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

7 
1.bob.Insho yozish malakasi va uni shakllantirish usullari.
Boshlang'ich sinf ona tili darslariga qo‟yilgan muhim talablardan biri 
o'quvchilar bilimini shakllantirish borasida ularning qobiliyatlarini o'stirish ustida 
ishlash bilimlarni ongli bo'lishiga erishish, o'quvchilarga har bir ishni o'ylab 
bajarishga odatlantirishdir. 
Maktabda amaliy ishlarning ahamiyati o'quvchilar tomonidan to'g'ri 
baholansa-da, o'quvchilarning nazariy bilimlaridan amalda foydalanishga 
qiynaladilar. Yozma ishlarni bajarishda grammatika qoidalaridan kam 
foydalanadilar. Aslida esa imlo savodxonlikni oshirish uchun ko'chirib yozish va 
amaliy mashqlar muhim o'rin tutadi. 
Psixologik tadqiqodlardan ma'lum bo'lishicha, imlo savodxonlik asta-
sekinlik bilan shakllanadi. Amaliy ishlardan qoidaga o'tishda ham o'zlashtirish 
jarayoni sekinlik bilan kechadi. Dastlab o'qituvchi rahbarligida og'zaki muhokama 
qilinadi. Asta-sekin o'quvchilar o'ylab, mulohaza qilib anglay boshlaydilar. Borcha 
yozuv darslarida o'quvchilarga to'g'ri yozish qoidalarini ta'kidlab turish va amaliy 
ishlarni bajarish orqali ularning imlo savodxonliklarini oshirish mumkin. 
Barcha ona tili darslarida o'quvchilar bilishini va malaka qobiliyatlarini 
takomillashtirish maqsadida oldin o'tilgan darslarni takrorlashga vaqt ajratiladi. 
Takrorlash bilimlarni aniqlashga, hisobga olish va shu bilan bir vaqtda 
mustahkamlashga yordam beradi. Boshlang'ich sinflarda oldin o'tilganlarni 
takrorlash bilan bir vaqtda va takrorlash jarayonida oz-ozdan yangi bilimlar berib 
boriladi. Takrorlash orqali o'quvchilar o'z bilimlarini tartibga soladilar, 
mustahkamlaydilar. 
Ilg'or tajribali o'qituvchilar darslarni tashkil etishda oldin o'tilganlarni 
mustahkamlash, yangi bilimlarni o'zlashtirish bilan bir vaqtda keyingi darsda 
o'rganiladigan mavzu uchun zamin tayyorlaydilar. 
Hozirgi zamon darsi shundan iboratki, o'quvchi, tinglovchi, o'qituvchi esa 
ma'ruzachi bo'lib qolmasligi kerak. Balki o'qituvchi darsni kuzatib tartibga 
soluvchi rejissorga aylanmog'i lozim. O'qituvchi darsni shunday tashkil etishi 
kerakki hamma o'quvchi shu mavzu yuzasidan mustaqil fikr yuritsin, o'z fikrini 

---

8 
ayta olsin, kamchiligi bo'lsa o'rtoqlari va o'qituvchi javobidan kelib chiqib to'g'rilay 
olsin. Darsning xarakter xususiyatiga qarab dars interfaol usulda bo'lishiga 
erishishi lozim. Darslarda testlardan va tarqatmali materiallardan foydalanish ham 
yahshi natija beradi. 
Ma'lumki, boshlang'ich sinf ona tili darsligining adabiy til meyorida amaliy 
o'zlashtirishlarga yordam berishdir. Darslikning asosiy qismini xilma-xil mashqlar 
tashkil etadi. 
Masalan:K.Qosimova, S.Fuzailov va A.Ne'matova muallifligidagi 2-sinf ona 
tili darsligi 1-sinfda o'tilganlarni takrorlashdan boshlanadi. Bunda gap va so'z 
haqidagi bilimlar takrorlanib mustahkamlanadi. Va asta sekin navbatdagi bilimlar 
berib boriladi. 2004-yilda to'ldirilgan nashrning muqovasida ikkita o'quvchining 
maktab tomon ketayotgan rasmi berilgan. Bu rasm o'quvchilarning shu darslikka 
qiziqishini oshiradi. Mashqlarda uyga vazifa va o'ylab ko'rish uchun berilgan 
mashqlarga alohida belgi qo'yilgani juda ma'qul. Ayniqsa kitobning sahifalari did 
bilan jihozlangan. Berilgan rasmlar aniq, chiroyli qilib chizilgan. Qoidalar aniq, 
tushunarli qilib chiziqlar ichida berilgan. Darslik ohirida lug'at berilgan bo'lib 
jarangli va jarrangsiz undoshlar aniq ajratib ko'rsatilgan. Darslik foydalanishga 
loyiq. 
S.Fuzailov va M.Xudayberganovalar tomonidan 2004-yilda nashr etilgan 7-
nashri ham 3-sinf o'quvchilari uchun juda mos tayyorlangan. Muqovadagi 
tanlangan rasmlar va bobomiz A.Navoiyning yodgorliklari va o'gitlari juda o'rinli 
berilgan. Darslik sahifalari ham sifatli qog'oz va ranglar asosida yaratilgan. 
Darslikning 3- sahifasida Mustaqillik maydoni rasmini berilishi o'quvchilarni o'z 
vataniga, xalqiga, prezidentiga sadoqat ruhida tarbiyalashda katta ahamiyatga ega. 
Shuningdek, darslik sahifalariga ishlangan rasmlar ham juda o'rinli, aniq qilib 
berilgan. Qoidalar ham chiziqlar ichida alohida rang bilan berilgan. Bu ham 
o'quvchilarni ona tilidan grammatik qoidalarni tez va puxta o'zlashtirib olishlarida 
alohida ahamiyat kasb etadi.