Andijon 2013 ma’ruza №1 patofiziologiya faniga kirish, uning maqsadi va vazifalari. Etiologiya va patogenez, sanogenez reja

Hazm jarayonini buzilishini asosiy sabablari:

1. 
   Ovqatlanishni buzilishi (sifatsiz ovqatlar istehmol qilish, quruq ovqatni ko’p, o’ta issiq yoki sovuq ovqatlar yeyish)
   
2. 
   Ayrim infektsion agentlar (qorin tifi, dizenteriya, ovqat toksikoinfektsiyalari va boshqalar)
   
3. 
   Xazm traktiga turli zaxarlarni tushishi (og’ir metall tuzlari, o’simlik tabiatiga ega zaxarlar)
   
4. 
   O’smalar
   
5. 
   Operatsiyadan keyingi xolatlar
   
6. 
   Kup alkogol va nikotin istehmol qilish
   
7. 
   Psixologik travma, manfiy emotsiyalar
   
8. 
   OITni tug’ma anomaliyalari va boshqalar
   

Oshqozonning sekretor faoliyatini buzilishi
Pavlov, uning shogirdlari oshqozon sekretsiyasini uchta: shartli reflektor (miya), oshqozon, va ichak fazalarda ketishini tahkidlaydilar.
Oxirgi faza ichak retseptorlaridan olingan impulslarga asoslagan.
Oshqozon shirasi asosini HCl tashkil qiladi (H⁺ kontsentratsiyasi 120 mmolg’/l atrofida xloridlar 150 mmolg’/l, Na⁺ 10 – 120 mmolg’/l) shilliq (nordon aminosaxaridlar, fukomutsinlar, sialomutsinlar, proteolitik fermentlar va antianemik Kasl faktori) bo’ladi. Pepsin ‘H 1,5 – 2; gastrin ‘H 3 – 3,5; rennin, ximozin ‘H 5 – 7, ular bosh xo’jayralar tomonidan ishlab chiqariladi, parietal xujayralar esa NSl, antigenlar, Kasl ichki faktorini sintezlaydi.
Oshqozon sekretsiyasi bez xujayralarini organik o’zgarishlarida (soni ozayishi, gipertrofiyasida yoki atrofiyasida) buziladi.
Sog’lom odamlarda parietal xujayralarni umumiy soni 820.000.000. Parietal xujayralar soni 12 barmoq ichak yarasida ortadi, oshqozon yarasi, rakida va pernitsioz anemiyada aksincha, soni kamayib ketadi.
Oshqozon bezlarini funktsional holati – n. vagus tonusi bilan chambarchas bog’liq. Ushbu nerv qitiqlanganda proteazalar va HClga boy sekret ajratiladi. Agar n. s’lanchnici qitiqlansa oshqozonni pilorik qismidan shilimshiqqa boy ishqorli sekret ajratadi.
Oshqozon sekretsiyasini gastrin stimullaydi. U G – xujayralar tomonidan sekretsiyalanadi, polipeptid hisoblanadi, 17 ta aminokislotadan tashkil topadi. Gastrin chiqishini ortishi n. vagus aktivlanishi bilan bog’liq. Gastrinni chiqishi oshqozonni antral qismining rN tushganda tormozlanadi.
Oshqozon va 12 barmoq ichak yarasida, qonda gastrin miqdori aytarli o’zgarmaydi, bahzida HCl biroz ortishi mumkin.
Bundan tashqari, HP, serotanin, kortikotropin, gistamin, somatotropin, glyukokartikoidlar, tiroksin, insulinlar quzg’atadi.
Tormozlovchilar: GIP, PP, bombezin, somatostatin, gastron, sekretin, VIP (vazoaktiv intestinal polipeptid). Gastroingibitorlovchi polipeptid, oshqozon motorikasi va HCl sekretsiyasini tormozlaydi, lekin ichak sekretsiyasini kuchaytiradi.
GIPni ajralishi glyukoza va triglitseridlar nazoratida buladi, u ingichka ichakda insulin ajralishini stimullaydi. GIP juda ko’p ajralsa demping sindrom (xolsizlik, gipoglikoemiya va ovqatdan so’ng ko’plab buzilishlar kuzatiladi).
Semiz odamlarda GIP ko’p ajraladi. Bundan tashqari, kallikrein va epidermisni usish omili (urogastron) so’lak bezlarida ajraladi, ular shira ajralishini tormozlaydi.
Oshqozon shirasini ajralishi buzilishi giper - yoki giposekretsiya ko’rinishida namoyon bo’ladi.
Oshqozon sekretsiyasini patologik tiplari
Oshqozon shirasini miqdori va undagi HCl ni chuqur o’rganishni mexanik va ximik tahsirotlarni ketma ket qo’llash orqali amalga oshirilgan (Gurskaya)
Bunda 5ta tip aniqlangan. Bulardan bittasi normal, qolgani patolgik xarakterga ega.
1. Normal tipda oshqozon sekretsiyasini miqdori va uning kislotaliligi (erkin va umumiy) tahsirotlarga javoban qonuniy tarzda ortadi.
2. Qo’zgalgan tip mexanik va ximik tahsirotlarga oshqozon sekretsiyasi va shiraning kilotaligi uzoq muddat ortiq bo’ladi.
3. Astenik tip. Ushbu tipda mexanik tahsirotlarga sekretsiya kuchayadi, ximik tahsirotlarga esa sekretsiyani pasayishi bilan javob qaytaradi. Kuchli tahsirotlarga oshqozonni bezlari zo’rikishga uchraydi. Birinchi soatda mexanik tahsirotga normadan yuqori, ikkinchi soatda ximik tahsirotga normadan past buladi. Oshqozon shirasini umumiy miqdori normadan pastroq kuzatiladi.
4. Inert tip. Ushbu tipda aksincha, ximik tahsirotga sekretsiya ortishi yoki normada bo’ladi, mexanik tahsirotga esa sekretsiyani ozayishi bilan javob beradi. Oshqozon shirasi umimiy miqdori normadan yuqoriroq bo’ladi.
5. Tormozlovchi tip, ushbu tipda ikkala tahsirotga ham oshqozon sekretsiya pasayishi bilan javob beradi, kislotalik yuqori emas, erkin xlorid qislota bahzida yuq buladi.