Asr oshgan asarlar
Navoiy dastlab muhr bosgan joy go‘yo tabarruk bo‘lib qolgan. Bundan keyin
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1 Navoiy dastlab muhr bosgan joy go‘yo tabarruk bo‘lib qolgan. Bundan keyin
amir bo'lganlar o‘z muhrlarini xuddi Navoiy bosgan joyga bosishni o'zlari uchun sharaf deb bilganlar. 134 o‘ltirar edi. U endi Xurosonning mashhur olimlari bilan uchrashadi, ilmiy munoazaralarda qatnashadi. 0 ‘z iste’dodi, bilimlarining chuqurligi bilan kundan- kun kengroq taniladi. Navoiy bilan tez ko‘rishib tura- di. Garchi undan dars olgani bir ko‘p yosh tolibi ilm- lar uning etagiga yopishsalar ham, lekin biron madrasada mudarris sifatida dars bermoqqa boshla- magan edi. U mudarrislik vazifasini orzu qilsa-da, Hirotda olimlar ko‘pligidan, ularning orasida raqobat, hatto ochiqdan-ochiq dushmanlik bo‘lganidan, Sul- tonmurod orzuni amalga oshirishga oshiqmas, o‘ttiz yillab, qirq yillab darsgo‘ylik etib, dong chiqargan va qisman o‘zining muallimlari bo‘lgan ulug‘ chollar bilan kurashmoqqa jasorat qilmasdi. Hirotning barcha kambag‘al talabalariga homiylik qilgan Navoiy, unga alohida iltifot va yordam ko‘rsatganidan, muhtojlik- dan butunlay qutulgan edi. Bukun jimjit madrasada, kichkina hujrada uning qayg‘usi ko‘ksiga sig‘mas edi. Uning butun vujudini to suyaklariga qadar Dildoming hasrati zirqiratib og‘ritar edi. Bir kecha, bir necha daqiqagina ko‘rgani u asira qizning ishqi kundan-kun kuchli, kundan-kun betoqat bir dard, bir olov, bir ofat kabi uning yuragida yonar- di. Sultonmurod u qizni abadiyan qo ldan ketganligi- ga ishonadi. Lekin uning ko‘ngli aql va mantiq so‘ziga quloq osmaydi. Ishq dardini totli may kabi simirish- dan go‘yo lazzatlanadi, ba’zan hasratdan bo‘g‘ilib, majolsizlanadi. Unutish uchun hujraga qamalib, kecha-kunduz kitob mutolaa qiladi. 0 ‘nlab kitobni hazm qilgandan so‘ng, yana o‘z ishqining alamli, tuganmas dostoniga beriladi... Bukun ham ertadan buyon dilgirlikdan o‘zini ovutish uchun bir necha marta kitoblarga murojaat etdi. Sho‘x, yengil g‘azallardan boshlab, eng bosh qotiruvchi og‘ir masalalarga doir asarlami varaqladi. Lekin bir ozdan keyin yana tashladi, birdan qalam va qog‘oz olib, Dildorga xat yoza boshladi. Alamli so‘zlar qog‘ozdan qog‘ozga toshdi. Sodda qishloq qiziga yozilgan muhabbatnomani turli shoirlardan o‘nlab 135 go‘zal baytlar, ishqqa doir o‘nlab chuqur ma’noli ruboiylaming gavharlari bilan bezadi. Bir oz yengil tortdi. Keyin nomani o‘qidi. Ko‘zlaridan qaynoq yoshlar tomchiladi: «Nima foydasi bor? Bu so‘zlar uning qulog‘iga aslo yetishmaydi! Hukmdor gulni g‘ijimladi, keyin biror xushomadgo‘y mansabdoming yoki sodiq navkaming quchog‘iga uloqtirdi!» Bir dasta qog‘ozni — har bir nuqtasida qalbinnig qoni uchqun- langan maktubni tokchaga tashladi-da, holsizlanib, yostiqqa bosh qo‘ydi. Eshikdan kuylab, shodlik bilan Zayniddin kirdi. Uning ko‘zlari shira kayf bilan suzilardi. — Assalom, hazrati olim! — Kel, jonimning gulshani! — yengillanib, boshini ko‘tarib o‘tirdi Sultonmurod. Zayniddin o‘z do‘stiga diqqat bilan ko‘z tikib, uning qarshisiga — po‘stakka o‘tirdi. U bir haftadan buyon har kun goh shoirlar, goh xattotlar, goh o‘zga Xuroson xalqi bilan turli majlislarda vaqt kechirib, yor-oshnolaridan xabar olgani bukun yo‘lakay madra- saga kirgan edi. U endi darslari bilan juda siyrak mashg‘ul bo‘lib, xattotlik san’atida mahoratini oshirishga tirishar, musiqiy bilan ko‘proq shug‘ullanar edi. Lekin chiroyli yozilgan kitoblami qadrlovchi kishilar ko‘p bo‘lgan Hirotda yaxshi xattotlar ham oz emasdi. Zayniddin bu san’atda katta iste’dod ko‘rsata boshlagan bo‘lsa ham, lekin raqqosday sho‘x, qushday yengil bo‘lganidan bir necha kunda qilin bir devonni g‘alatsiz va go‘zal bitadigan devkor, chidamli xattotlar orasida obro‘ ham tanga qozonish og‘ir edi. Zaynid din ba’zan tanish shoirlaming devonlarini yozar, ba’zan kitobfurushlaming buyurtmasi bo‘yicha terma kitoblami yozib berardi. — Betobmusen? — tashvishlanib so‘radi Zaynid din. — Yo‘q, faqat g‘aribmen... — javob berdi zo‘raki kulgi bilan Sultonmurod. — Do‘stim, sening dilingda hasrat va firoq bor, — dedi Zayniddin kuyunib, — ko‘pdan buyon sezamen. 136 0 ‘z tiling bilan e’tirof etishingni kutib, so‘ramagan edim. Ichingdagi olov bukun yuzlaringda alangalan- moqdadir. Yashirmoq behuda! Sultonmurod ko‘zlarini yarim yumib, asta xo‘rsin- di. U dardini ochmoqqa qo‘rqqanday taraddudlanar- di. Zayniddin do‘stlikni o‘rtaga solib, shikoyatlanib, qistagach, u qaddini bir oz ko‘tarib, tokchadan haligi xatni olib, do'stining qo‘liga tutqazdi. — Tuzalmas dardimning g‘oyat rangsiz ta’rifidir bu, — dedi u boshini quyi solib. Zayniddin sakkiz varaq qog‘ozga yozilgan xatni diqqat bilan ichida o‘qiy boshladi. Asta-asta qo‘llari qaltiradi, yuzlariga g‘am toshdi. Xatni bitirgandan keyin, hayajon va achinish bilan do‘stiga qaradi. U go‘yo behush edi. — Bu qanday xokisorlik!— koyinib gapirdi Zaynid din. — Nega bu dardni u vaqtda menga ochmading? — Taqdiming ternir panjasini yoqamdan ajrata bilarmiding? — dedi bir on sukutdan keyin Sulton- murod. — Mumkin edi, — qat’iyat bilan javob berdi Zay niddin, — men u sahro go‘zalining bo‘ynidan zulm domini1 uzib tashlamoqqa qodir edim. To‘g‘onbek u vaqtlarda og‘ir vaziyatda qolgan edi. Men u johilni har maqomga yo‘rg‘alata olar edim. — Hayhot! — xitob qildi dard bilan Sultonmu rod. — Muhabbatimning guli o‘z rang va ziyosini il- dizlari bilan hasrat manbaidan olgan ekan! Qayg‘u kosasi butun umrga yetgulikdir! — Bu maktub oshiqlaming muqaddas kitobchasi bo‘libdi, — dedi Zayniddin qog‘ozlarga tikilib, — Yubormoq niyatidamisen? — Iloji yo‘q, ham befoyda! — javob berdi Sultonmurod. Bu fikrni Zayniddin ham boshini qimirlatib tas- diqladi. Yana uni koyidi, g‘azablandi, keyin har ikki do‘st uzoq jim qolishdi. Bu og‘ir va hazin sukunat edi. Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|