Asr oshgan asarlar
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
' «To‘rt unsur».
! Folbinlik. ! Foydali. 148 Mavlono Shahobiddin yarqiroq to‘nini halpillatib, yuqoriga o‘tdi. G o‘yo shogirdlaming o‘ltirishiga kirib qolgan domladay, kekkayib o‘tirdi. Past bo‘yli, kichik, lekin miqti gavdali, botiq ko‘zlari besaranjom o‘yna- gan, pahmoqsoqol, pala-partish kiyingan mavlono Binoiy lablaridagi istehzoli kulgi bilan hammaga bir qarab qo‘ydi-da, soxta bir kamtarlik bilan kichik qad- dini bir oz bukib ko‘rishdi va quyiga, to‘g‘ri kelgan joyga o‘tira qoldi. Navoiy hammaga ko‘rsatgan xush muomalasi bilan uni mehmon qilishga tirishdi. Binoiy ham xiyla vaqtgacha umumiy gapga quloq solmasdan, saralab-saralab taom yemoq bilan ovora bo‘ldi. Mavlono Shahobiddin, aksincha, dasturxonga qiyo boqmadi. Go‘yo masalani oxirda yolg‘iz o‘zi yechib berishga ishongan odamday, «churq» etmasdan, do- nishmand bir tur bilan munozaraga quloq soldi. Lekin majlis yangi-yangi masalalarga o‘tdi. Mavlono Shahobiddin labini ham qimirlata olmadi. Shoirlar ilmi badi’ haqida so‘z ochdilar. Kimdir mavlono Lutflyning sho‘x-o‘ynoq musiqiyli bir g‘aza- lidan ba’zi baytlarini o‘qib, maqtay boshladi. Boshqa biri Navoiyning butun Hirot kuylaydigan bir g‘azalini va uning kuyini maqtadi. Mavlono Shahobiddin bu so‘zlardan zerikkandek, og‘zini katta ochib, homuza tortdi. — Bilmadik, turkiy she’ming istiqboli ne bo‘lur ekan? — dedi u endi oq tusha boshlagan ko‘rkam soqolini serkillatib, kulib. — Har holda ba’zi shuaro- ning bu boradagi harakatlarida oz ma’no ko‘rurmen... Sopalak tosh bilan Badaxshon la’li va aqiqi boshqa- boshqa narsadir. — Xayr, taqsir! — murojaat etdi unga darvesh tabi- atli Hasan Ardasher. — Turkiyning balog‘at va kamoloti mavlono Lutfiyning, xususan Alisher janoblarining g‘azaliyotida oftob kabi namoyon bo‘ldi. Bu yangi sozning sehrli sadolari forsiygo‘ylarni, fil- haqiqat, hayratga solmoqdadir. Zavq va idrok sohibi bu haqiqatni aslo inkor qila olmag‘ay. — Firdavsiy ham Nizomiylaming zaboni asli zoti- 149 da ilhom va she’r uchun yaratilmishki, bu haqiqatga butun tarix guvohdir, butun jahon unga qoyildir. Bu da’vo hech vaqt isbot talab qilmas, — dedi kekkayib mavlono Shahobiddin. Mavlono Binoiyning botiq ko‘zlarida kinoya, nash’a yonib ketdi. U beo‘xshov o‘raigan, katta sallali boshini ko'tardi. — Ulug‘ zotlar, — dedi u so‘zini chertib. — hammalaringiz Chorsu orqasidagi bizning chapdast temirchilar ko‘chasidan o‘tgansizlar, ulaming «taraq- turug‘i» quloqlarga mix qoqqandan battar azob berur. 0 ‘zbek g‘azallarini tinglaganda ham ayni azobni his eturmen! Binoiy o‘zbek tili va she’ri haqida so‘z borganda, hamisha shu ravishda gapiradigan bo‘lgani uchun ham odamlar undan yana dag‘alroq, behayoroq gap kut- ganlaridan, ahamiyatsiz kulibgina qo‘yishdi. Umu- man, butun Xuroson, Movarounnahr olimlari va sho- irlari kabi, majlisdagilaming ham o‘ndan to‘qqizi for- siyparastlar edi. Ular uchun o‘zbek tili go‘yo qalamga yot edi. Fors tilining go‘zalligi, boyligi, shirinligi haqi da e’tiqod ulaming qonlariga singib ketganda. Hatto Navoiy g‘azallarini har qanday ulug‘ fors shoiriniki- dan yuqori qo'yadigan va Navoiyning sozida o‘z ona tilining jonli, qudratli musiqiysini tuygan Sulton- murod ham qo'liga har vaqt qalam olarkan, beixtiyor ravishda fors yoki arab tiliga murojaat etardi. Yaqindagina Hirotga kelib, hali Navoiy asarlari bilan yaxshi tanish bo‘lmagan olim mullo Modar Zodaiy mullo Usmon, hamma ko‘zlardan o‘ziga «ofarin!» qidirib jovdiragan mavlono Binoiyga jirkanib qaradi-da, Navoiyga murojaat qildi: — Alisher janoblari, siz zullisonaynsiz, siz uchun «Foniy»mi, «Navoiy»mi dilbardir? — Haq so‘zni aytsak, — dedi Navoiy jiddiy, lekin ingichka tabassum bilan, — biz uchun o‘z tilimiz dil bardir, demak, «Navoiy» dilbardir. — Ne uchun? — shoshilib so‘radi mullo Modar Zodaiy mullo Usmon. 150 — «Foniy» go‘zal, «Foniy!» — qichqirib qo‘ydi mavlono Binoiy og‘zidan ovqatini sachratib. Navoiy o‘tkir istehzo bilan mavlono Binoiyga bir qarab qo‘ydi-da, so‘zida davom etdi: — Biz fors tilining qudrat va ahamiyatini, u tilda- gi asarlaming husni va salobatini hech vaqt inkor etmadik. To go‘daklikdan boshlab fors tilida ham qalam surmoqdamiz. Ammo tilimizning afzalligi biz uchun ulug‘ haqiqatdir. Biz go‘daklikda bu haqiqat- ning ishqini ko‘nglimizga jo qilganmiz, o‘lganimiz- gacha bu ishqni saqlaymiz! Shaharlarni, qishloqlarni, sahro va tog‘larni to'ldirgan el-ulusimiz, urug‘- aymog‘imiz bor, uning o‘z zavqi, fahmi-idroki bor. Biz elimizning zavqini, tabiatini nazarda tutib, uning o‘z tilida qalam suraylikki, uning ko‘ngli fikr gullari bilan to‘lsin. Turkona soz bilan tarannum etaylikki, elning yuragi mavjga kelsin. So‘z gulshanida o‘zga ellar qatorida bizning elimiz ham bahramand bo‘lsin. Fors ash’ori elimizning zavqi uchun begonaroqdir. Endi otalarimiz, bobolarimiz, enalarimiz tiliga nazar solsak, uning forsdan bag‘oyat baland darajada ekani bir haqiqatdir. Qadim shuarosi bu tilni tatabbu etmabdur. Tilimizda daqoyiq1 ko‘p. Ammo bu kun- gacha hech kishi uning haqiqatiga nazar tashlamabdir. Afsuski, yulduzlardan yorug‘roq gavharlari yashirin qolib, balki unutilish darajasiga yetibdur. Elimizning shoir yigitlari oson yo‘lni ko‘zlab, yolg'iz fors tili bilan tarannum etdilar. Tilimizda nozik ma’nolami, ruh- ning butun jilvalarini ifoda qilg‘uvchi so‘zlar va shakl- lar shunday ko‘pdirki, forsiyda ulaming biri ham to- pilmas, forsiygo‘ylar fasohat da’vosi bilan qanchalik lof urmasinlar, bizning tilning vus’ati2, husni zanginli- gi3 oldida so‘z aytishdan ojiz qolurlar. Navoiy katta faxr bilan, ruhlanish va dard bilan so‘zladi. Gapini bitirgandan so‘ng ham ko‘p kishilar, so‘zning davomini kutgan kabi, undan ko‘z uzmay, Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|