Aydin səFİxanli insan hüquqlarinin və Əsas

Azərbaycan Respublikasının Məlumat azadlığı haqqında 
Qanunu  məlumat azadlığının həyata keçirilməsi ilə  əlaqədar 
yaranan münasibətləri tənzimləyir. 
Qanuna  əsasən hər kəsin məlumat  əldə etmək üçün müraciət 
etmək hüququ vardır. 
Məlumat azadlığının həyata keçirilməsi fiziki və hüquqi 
şəxslərin hüquq və mənafelərinin pozulmasına səbəb olmamalıdır. 
Məlumat azadlığının məhdudlaşdırılmasına yalnız Azərbaycan 
Respublikasının Konstitusiyasında nəzərdə tutulmuş hallarda yol 
verilir. Məlumat azadlığından istifadə edilməsi qaydası Azərbaycan 
Respublikasının Konstitusiyası və ona müvafiq olaraq Azərbaycan 
Respublikasının Qanunları ilə müəyyən edilir. 
Məlumat münasibətlərinin subyektləri fiziki və hüquqi 
şəxslərdir. 
Məlumat azadlığının həyata keçirilməsinin  əsas prinsipləri 
aşağıdakılardır: 
−  məlumat azadlığının təmin edilməsi; 
−  məlumatın açıqlığı və onun mübadilə edilməsinin azadlığı; 
−  məlumatın obyektivliyi, tamlığı və həqiqiliyi; 
−  məlumatın axtarılmasının,  əldə edilməsinin, istifadə 
olunmasının, yayılmasının və qorunmasının qanuniliyi; 

 
61 
−  hər kəsin şəxsi və ailə həyatının sirrinin saxlanması; 
−  şəxsiyyətin, cəmiyyətin və dövlətin təhlükəsizliyinin 
qorunması. 
Qanun məlumatın  əldə edilməsi üçün aşağıdakı  təminatları 
nəzərdə tutur: 
−  dövlət hakimiyyəti orqanlarının və  bələdiyyələrin öz fəaliy-
yətləri və  qəbul olunmuş  qərarları barədə  məlumatlar ver-
mələri yolu ilə; 
−  dövlət hakimiyyəti orqanlarında məlumatın əldə edilməsi üçün 
informasiya xidmətlərinin yaradılması ilə; 
−  statistik məlumatlardan, kitabxanaların, arxivlərin və 
muzeylərin fondlarından, habelə informasiya sistemlərindən 
maneəsiz istifadə edilməsi ilə; 
−  vətəndaşların həyatı  və sağlamlığı üçün təhlükə yaradan föv-
qəladə hallar, təbii fəlakətlər və qəzalar barədə əhaliyə dər-hal 
məlumat verilməsi ilə; 
−  dövlətin təhlükəsizliyinə xətər yaradan fövqəladə hallar barədə 
əhaliyə dərhal məlumat verilməsi ilə; 
−  kütləvi informasiya vasitələrində, o cümlədən mətbuatda 
dövlət senzurasına yol verilməməsi ilə; 
−  normativ-hüquqi aktların qanunvericilikdə  nəzərdə tutulmuş 
qaydada əhalinin nəzərinə çatdırılması ilə. 
 
İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının  
müdafiəsi haqqında Konvensiya: 
 
Maddə 11. Yığıncaqlar və birləşmək azadlığı. 
1.
 
Hər kəsin dinc toplaşmaq azadlığı  və öz maraqlarını müdafiə 
etmək üçün həmkarlar ittifaqları yaratmaq və onlara qoşulmaq 
hüququ da daxil olmaqla başqaları ilə birləşmək azadlığı hüququ 
vardır. 
2.
 
Bu hüquqların həyata keçirilməsinə milli təhlükəsizlik və 
ictimai asayiş maraqları naminə, iğtişaşın və cinayətin qarşısını 
almaq üçün, sağlamlığın və  mənəviyyatın mühafızəsi üçün və ya 
digər şəxşlərin hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi üçün qanunla 

 
62 
nəzərdə tutulmuş  və demokratik cəmiyyətə  zəruri olanlardan başqa 
heç bir məhdudiyyətlər qoyula bilməz. Bu maddə silahlı qüvvələr, 
polis və ya inzibati dövlət orqanları üzvlərinin belə hüquqlarının 
həyata keçirilməsinə qanuni məhdudiyyətlər qoyulmasına mane 
olmur. 
 
Azərbaycan Respublikasının  
qanunvericilik sistemi 
 
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 49-cu maddəsinə 
əsasən,  hər kəsin başqaları ilə birlikdə  sərbəst toplaşmaq azadlığı 
vardır. 
Konstitusiyaya  əsasən hər kəsin başqaları ilə birlikdə müvafiq 
dövlət orqanlarını qabaqcadan xəbərdar etməklə dinc, silahsız 
yığışmaq, yığıncaqlar, mitinqlər, küçə yürüşləri keçirmək, piketlər 
düzəltmək hüququ vardır. 
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 58-ci maddəsinə 
əsasən, hər kəsin başqaları ilə birləşmək hüququ vardır. 
Konstitusiyaya əsasən hər kəs istənilən birlik, o cümlədən siyasi 
partiya, həmkarlar ittifaqı  və digər ictimai birlik yaratmaq və ya 
mövcud birliyə daxil olmaq hüququna malikdir. Bütün birliklərin 
sərbəst fəaliyyətinə təminat verilir. 
Heç kəs hər hansı birliyə daxil olmağa və ya onun üzvlüyündə 
qalmağa məcbur edilə bilməz. 
Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində  və ya hər hansı 
hissəsində qanuni dövlət hakimiyyətini zorla devirmək məqsədi 
güdən birliklər qadağandır. 
Konstitusiyam və qanunları pozan birliklərin fəaliyyətinə yalnız 
məhkəmə qaydasında xitam verilə bilər. 
Siyasi partiyalar haqqında Azərbaycan Respublikasının 
Qanununa  əsasən,  siyasi partiyalar assosiasiyalar azadlığı, 
könüllülük, üzvlərinin hüquq bərabərliyi, özünüidarə, qanunçuluq 
və aşkarlıq prinsipləri əsasında yaradılır və fəaliyyət göstərirlər. 

 
63 
Siyasi partiyalar ərazi  əlaməti üzrə qurulur. Siyasi partiyaların 
ilk təşkilatlarının, komitələrinin və digər təşkilat strukturlarının 
Azərbaycan Respublikasının dövlət orqanlarında fəaliyyətinə yol 
verilmir. 
Siyasi partiya yaradılmasının təşəbbüsçüləri təsis qurultayı 
(konfransı) və ya ümumi yığıncaq çağırır, orada nizamnamə qəbul 
olunur və rəhbər orqanlar təşkil edilir. 
Siyasi partiyanın qeydə alınması üçün Azərbaycan 
Respublikasının azı 1000 vətəndaşı onun üzvü olmalıdır. 
Məqsədi və ya fəaliyyət metodu Azərbaycan Respublikasının 
Konstitusiya quruluşunu devirməkdən, zorakılıqla dəyişdirməkdən 
və ya ərazi bütövlüyünü pozmaqdan, müharibəni, zorakılığı  və 
qəddarlığı  təbliğ etməkdən, habelə irqi, milli və dini ədavəti 
qızışdırmaqdan, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya 
quruluşuna zidd olan və beynəlxalq-hüquqi öhdəlikləri ilə bir araya 
sığmayan digər əməllər törətməkdən ibarət olan siyasi partiyaların 
yaradılmasına və fəaliyyətinə yol verilmir. 
Azərbaycan Respublikasının ərazisində xarici dövlətlərin siyasi 
partiyalarının, habelə onların bölmələrinin və  təşkilatlarının 
yaradılmasına və fəaliyyətinə yol verilmir. 
Partiyalar aşağıdakı yolla siyasi fəaliyyət göstərirlər: 
−  nizamnamələrinə uyğun olaraq ictimai rəyin formalaşmasına 
təsir göstərmək; 
−  öz üzvlərinin siyasi fəallığına rəvac vermək; 
−  vətəndaşları öz sıralarından seçkili dövlət orqanlarına irəli 
sürmək; 
−  nizamnamələrinə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının 
qanunvericilik və icra hakimiyyəti orqanlarının fəaliyyətinə 
təsir göstərmək; 
−  siyasi və sosial proqramlar hazırlamaq yolu ilə Azərbaycan 
Respublikasının daxili və xarici siyasətinin formalaşmasına 
təsir göstərmək. 
Siyasi partiyaların üzvləri Azərbaycan Respublikasının 18 
yaşına çatmış, partiyaya könüllü daxil olmuş, onun nizamnaməsini və 
proqramını qəbul etmiş fəaliyyət qabiliyyətli vətəndaşlarıdır. 

 
64 
Siyasi partiyanın üzvlərinin hüquqları onun nizamnaməsi ilə 
müəyyən edilir və Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və 
qanunlarına,  şəxsiyyətin hüquq və azadlıqlarına dair Azərbaycan 
Respublikasının təsdiq etdiyi beynəlxalq hüquqi aktlara zidd ola 
bilməz. 
Partiyanın hər bir üzvü və ya üzvləri qrupu öz iradəsini sərbəst 
ifadə etmək hüququna malikdir. 
Siyasi partiyalar beynəlxalq ictimai (qeyri-hökumət) birliklərə 
daxil ola bilər, birbaşa beynəlxalq  əlaqələr saxlaya, müvafiq 
sazişlər bağlaya bilərlər. 
Öz nizamnamələrində, proqram sənədlərində, başqa aktlarda 
müəyyən edilmiş  məqsədləri və  vəzifələri həyata keçirmək üçün 
siyasi partiyalar: 
−  məqsədləri və fəaliyyəti barədə məlumatı sərbəst yayır; 
−  könüllülük  əsasında  birləşib  siyasi  bloklar,   ittifaqlar, 
federasiyalar, birliklər yaradır; 
−  Azərbaycan Respublikası Prezidenti, parlamenti və digər 
seçkili dövlət orqanları seçkilərində, Azərbaycan Respublikası 
icra hakimiyyəti orqanlarının formalaşdınhnasında demokratik 
yolla (müstəqil surətdə, başqa partiyalar və təşkilatlar ilə blok 
və ya ittifaqda) iştirak edir; 
−  dövlət orqanları  qərarlarının hazırlanmasına demokratik yolla 
təsir göstərir; 
−  dövlət orqanlarında və ictimai orqanlarda öz üzvlərinin 
mənafelərini təmsil edir və qoruyur; 
Siyasi    partiyalar   haqqında    Qanunda    və    Azərbaycan 
Respublikasının başqa  qanunvericilik  aktlarında  nəzərdə 
tutulmuş digər funksiyaları həyata keçirirlər. 
Siyasi partiyalar dövlət orqanlarının və  vəzifəli  şəxslərin 
fəaliyyətinə qarışa bilməzlər. 
Partiyaların özlərinin fəaliyyəti haqqında məlumat yaymaq, 
ideyalarını, məqsədlərini və proqramlarını  təblığ etmək, kütləvi 
informasiya vasitələri təsis etmək, qanunla müəyyən edilən 
qaydada mitinqlər, nümayişlər, yığıncaqlar və başqa kütləvi 
tədbirlər keçirmək hüququ vardır. 

 
65 
Partiyaların rəhbər orqanları hökmən Azərbaycan 
Respublikasının ərazisində olmalıdırlar. 
Dövlət siyasi partiyaların hüquqlarına və qanuni mənafelərinə 
əməl olunmasına, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və 
qanunlarına uyğun olaraq onların öz nizamnamə vəzifələrini yerinə 
yetirmələri, habelə öz sənədlərini dövlət mətbuat orqanları 
vasitəsilə yaymaları üçün bərabər hüquqi şərait yaradılmasına, 
partiyaların rəhbər orqanlarının mühafızəsinə  və  təhlükəsizliyinə, 
bu məqsədlə dövlət mühafızə xidmətinin yaradılmasına və onun 
təchizatının təşkil edilməsinə təminat verir. 
Qanunla nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, dövlət 
orqanlarının və  vəzifəli  şəxslərin siyasi partiyaların fəaliyyətinə 
qarışmasına yol verilmir. 
Siyasi partiyanın dövlət qeydiyyatına alınması qaydası 
«Siyasi partiyalar haqqında Qanunun» 14-cü maddəsinə əsasən 
aşağıdakı qaydada müəyyən edilir. 
Siyasi partiya müvafiq icra hakimiyyəti orqanında dövlət 
qeydiyyatına alınır. 
Siyasi partiyanın dövlət qeydiyyatına alınması üçün 
nizamnamənin qəbul olunduğu gündən bir ay keçənədək partiyanın 
rəhbər orqanı üzvlərinin imzaları ilə, onların hər birinin yaşayış 
yeri göstərilməklə ərizə verilir. Ərizəyə nizamnamə, nizamnaməni 
qəbul etmiş  təsis qurultaymın (konfransının) protokolu, partiya 
üzvlərinin sayını təsdiqləyən sənəd əlavə olunur. 
Siyasi partiyanın nizamnaməsinə edilən dəyişikliklər və 
əlavələr siyasi partiyanın dövlət qeydiyyatına alındığı qaydada və 
müddətlərdə qeydə alınmalıdır. 
Siyasi partiya dövlət qeydiyyatına alındığı gündən Azərbaycan 
Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq hüquqi şəxs 
sayılır. 
Partiyalar rəmz kimi emblemlərə, bayraqlara, vimpellərə  və 
nişanlara malik ola bilərlər. 

 
66 
Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının dövlət qeydiyyatına alınmış 
siyasi partiyanın rəhbər orqanlarından onların qəbul etdiyi qərarların 
təqdim olunmasım tələb etmək, partiyanın nizamnaməsinə  əməl 
olunması ilə bağlı məsələlər barəsində izahat almaq hüququ vardır. 
Siyasi partiyalar haqqında qanunvericiliyin pozulması Azərbaycan 
Respublikasının qanunvericiliyinə müvafiq surətdə cinayət 
məsuliyyətinə, inzibati, maddi və ya başqa məsuliyyətə səbəb olur. 
Siyasi partiyalar haqqında qanunvericiliym pozulmasına görə 
məsuliyyəti bunda müqəssir olan dövlət orqanlarının və ictimai 
orqanların vəzifəli şəxsləri, habelə vətəndaşlar daşıyırlar. 
Siyasi partiyalar siyasi partiyalar haqqında qanunvericiliyi 
pozduqda Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə müvafiq 
surətdə məsuliyyət daşıyırlar. 
Siyasi partiya onun nizamnaməsi ilə müəyyən edilən məqsəd və 
vəzifələrdən kənara çıxan və ya qüvvədə olan qanunvericiliyə 
uyğun gəlməyən hərəkətlər etdikdə  həmin partiyanın rəhbər 
orqanına Azərbaycan Respublikası  Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən 
yazılı xəbərdarlıq edilə bilər. 
Siyasi partiyanın ləğv edilməsi haqqında təqdimat Azərbaycan 
Respublikası Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən verilir. 
Siyasi partiyaların ləğvi haqqında qərarı  məhkəmələr verə 
bilər. 
Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyi həmkarlar ittifaqlarının 
hamılıqla qəbul edilmiş beynəlxalq hüquq normalarında və 
Beynəlxalq  Əmək Təşkilatının konvensiyalarında nəzərdə tutulan 
hüquqlarını məhdudlaşdırmamalıdır. 
Həmkarlar ittifaqları haqqında Azərbaycan Respublikasının 
Qanununun 3-cü maddəsinə əsasən işçilər, pensiyaçılar, təhsil alan 
şəxslər heç bir fərq qoyulmadan öz istəkləri ilə, qabaqcadan icazə 
almadan könüllü surətdə həmkarlar ittifaqları yaratmaq, habelə öz 
qanuni mənafelərini,  əmək, sosial, iqtisadi hüquqlarını müdafiə 
etmək üçün həmkarlar ittifaqlarına daxil olmaq və həmkarlar ittifaqı 
fəaliyyəti ilə məşğul olmaq hüququna malikdirlər. 

 
67 
İşləməyən pensiyaçıların və işsizlərin həmkarlar ittifaqında üzvlük 
qaydası həmkarlar ittifaqlarının nizamnamələri ilə tənzim edilir. 
Azərbaycan Respublikasında hərbi xidmətdə olan şəxslərə 
həmkarlar ittifaqlarında birləşməyə icazə verilmir. 
Müdiriyyətə daxil olan şəxslər həmin müəssisədə  fəaliyyət 
göstərən həmkarlar ittifaqının üzvü ola bilməz. 
Həmkarlar ittifaqları könüllü və müstəqil olaraq özlərinin ilk 
təşkilatlarım, peşə, sahə, respublika və digər  ərazi birliklərini 
yarada bilərlər. 
Həmkarlar ittifaqları dövlət orqanlarından, müəssisələrdən, 
siyasi partiyalardan və ictimai birliklərdən asılı olmayıb, onlara 
hesabat vermirlər. Bu Qanunda nəzərdə rutulmuş hallar istisna 
olmaqla, həmkarlar ittifaqlarının hüquqlarının həyata keçirilməsinə 
mane ola bilən hər hansı müdaxilə qadağandır. 
Həmkarlar ittifaqları müstəqil surətdə öz nizamnamələrini, 
fəaliyyət proqramlarını hazırlayır və  təsdiq edir, strukturlarını 
müəyyənləşdirir, rəhbər orqanlarını seçir və geri çağırır, 
yığıncaqlar, konfranslar, plenumlar, məclislər, qurultaylar keçirir və 
Konstitusiya hüquqları əsasında fəaliyyət göstərirlər. 
Adından və  təşkilati quruluşundan asılı olmayaraq bütün 
həmkarlar ittifaqları bərabər hüquqlara malikdirlər. 
Həmkarlar ittifaqlarına siyasi fəaliyyətlə  məşğul olmaq, siyasi 
partiyalarla birləşmək, yaxud onlarla birgə  fəaliyyət göstərmək, 
siyasi partiyalara yardım, ianə vermək və onlardan yardım, ianə 
almaq qadağandır. 
Həmkarlar ittifaqları birliklərinin sədrləri və ya onların 
müavinləri eyni zamanda siyasi partiyaların rəhbər orqanlarında 
ola bilməzlər. Siyasi partiyaların rəhbər orqanlarına seçilən, yaxud 
təyin edilən həmkarlar ittifaqları təşkilatmın sədrləri və ya onların 
müavinləri öz istəyi ilə bu iki fəaliyyətdən birini davam etdirə 
bilərlər. 

 
68 
Həmkarlar ittifaqlarında üzvlük, bu Qanunda göstərilən hallar 
istisna olmaqla, vətəndaşların qanunvericiliklə təmin edilən əmək, 
sosial, iqtisadi, siyasi, şəxsi hüquqları  və azadlıqlarının 
məhdudlaşdırılmasına səbəb ola bilməz. 
İşçilərin işə  qəbulunu, irəli çəkilməsini, habelə  işdən azad 
edilməsini onların müəyyən həmkarlar ittifaqma mənsubiyyəti, 
oraya daxil olması  və ya oradan çıxması ilə  şərtləndirmək 
qadağandır. 
Həmkarlar ittifaqları  təşkilatlarının fəaliyyətinə onların 
nizamnamələrində nəzərdə turulan qaydada xitam verilir. 
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya quruluşunu devirmək, 
zorakılıqla dəyişdirmək və ya ərazi bütövlüyünü pozmaq, 
müharibəni, zorakılığı və qəddarlığı təbliğ etmək, habelə irqi, milli 
və dini ədavəti qızışdırmaq, Azərbaycan Respublikasının 
Konstitusiya quruluşuna zidd olan və beynəlxalq hüquqi öhdəlikləri 
ilə bir araya sığmayan digər  əməllər törətmək məqsədi və ya 
fəaliyyət metodu olan həmkarlar ittifaqları  təşkilatlarının 
yaradılmasına və  fəaliyyətinə yol verilmir. Belə  həmkarlar ittifaqı 
təşkilatının fəaliyyətinə Azərbaycan Respublikası  Ədliyyə 
Nazirliyinin təqdimatına  əsasən Azərbaycan Respublikası Ali 
Məhkəməsi tərəfindən xitam verilir. 
Həmkarlar ittifaqlarının peşə, sahə  və respublika birliklərinin 
Azərbaycan xalqmın milli-etnik xüsusiyyətlərinə, Azərbaycan 
Respublikasının Konstitusiya quruluşuna,  ərazi bütövlüyünə zidd 
əlamətləri olmayan rəmzi nişanları, bayraqları, üzvlük vəsiqələri 
ola bilər. Bu rəmzlər müvafiq həmkarlar ittifaqı birliklərinin 
orqanları  tərəfindən qəbul edilir və müəyyən olunmuş qaydada 
dövlət qeydiyyatı orqanı tərəfindən təsdiq edilir. 
Həmkarlar ittifaqları siyasi partiyaların rəmzi nişanlarından 
istifadə edə bilməzlər. 
Həmkarlar ittifaqları  əmək, sosial, iqtisadi məsələlər barəsində 
qanunvericilik aktlarının hazırlanmasında iştirak edə bilər. 
İşçilərin  əmək, sosial və iqtisadi hüquqlarına dair qanun 
layihələrinə həmkarlar ittifaqları respublika birliyinin rəyi müzakirə 
edilməklə baxılır. 

 
69 
Həmkarlar ittifaqlarının respublika birlikləri işçilərin 
mənafelərini və  həmkarlar ittifaqlarının hüquqlarını pozan 
qanunvericilik aktları, dövlət orqanlarının qərarları, sərəncamları 
barədə müvafiq qanunvericilik, icra və  məhkəmə orqanlarına 
müraciət edə və şikayət verə bilərlər. 
Dövlət və  təsərrüfat orqanları  işçilərin  əmək, sosial, iqtisadi 
hüquqlarına və  mənafelərinə aid olan normativ aktları müvafiq 
həmkarlar ittifaqlarına azı 15 gün qabaq məlumat verməklə  qəbul 
edirlər. 
Qanunvericiliklə  nəzərdə tutulan hallarda həmkarlar ittifaqları 
respublika birliyi əmək və sosial-iqtisadi məsələlər üzrə 
qanunvericiliyin tətbiq edilməsi qaydalarını nizama salan normativ 
aktların hazırlanmasında iştirak edə bilər. 
Həmkarlar ittifaqları öz üzvlərinin  əmək hüquqlarını müdafiə 
edir, dövlət məşğulluq siyasətinin hazırlanmasında iştirak edirlər. 
Müdiriyyətin təşəbbüsü ilə müəssisənin və ya onun struktur 
bölmələrinin ləğv edilməsi istehsalm tamamilə  və ya qismən 
dayandırılmasına, iş yerlərinin ixtisarına və ya əmək  şəraitinin 
pisləşməsinə  səbəb ola bilərsə, belə  tədbirlər qanunvericilikdə 
nəzərdə tutulan hallar istisna olmaqla müvafiq həmkarlar 
ittifaqlarını azı üç ay qabaqcadan xəbərdar etmək və  işçilərin 
hüquqlarının və  mənafelərinin gözlənilməsi barədə onlarla 
danışıqlar aparmaqla həyata keçirilir. 
Həmkarlar ittifaqları öz səlahiyyətləri daxilində qanunvericilikdə 
nəzərdə tutulan qaydada məşğulluğun vəziyyətinə, məşğulluq 
sahəsində  təminatlar haqqında qanunvericiliyə  əməl olunmasına 
nəzarət edirlər. 
Həmkarlar ittifaqlarının müdiriyyət tərəfindən  əmək və 
həmkarlar ittifaqları haqqında, habelə sosial, iqtisadi məsələlər 
barədə qanunvericiliyə  əməl olunmasını  və  aşkara çıxarılmış 
pozuntuların aradan qaldırılmasını tələb etmək hüququ var. 
Müdiriyyət bu tələblərə baxmağa və nəticələri barədə müəy-yən 
edilmiş müddətdə, lakin bir aydan gec olmayaraq həmkarlar 
ittifaqma məlumat verməyə borcludur. 

 
70 
Müəssisənin (fılialm, nümayəndəliyin,  şöbənin və digər 
əlahiddə bölmənin) rəhbəri və onun müavinləri  əmək 
qanunvericiliyini pozduqda, qüvvədə olan kollektiv müqavilənin 
(sazişin)  şərtlərini (təəhhüdlərini) yerinə yetirmədikdə  həmkarlar 
ittifaqları onların intizam məsuliyyətinə cəlb edilməsi barədə buna 
səlahiyyəti olan orqanlar qarşısında məsələ qaldıra bilərlər. 
Həmkarlar ittifaqları öz üzvlərinin hüquqlarını müdafiə etmək 
üçün məhkəməyə iddia ərizəsi ilə müraciət edə  və  məhkəmədə 
nümayəndəlik vəzifəsini yerinə yetirə bilərlər. 
Həmkarlar ittifaqları öz üzvlərinə hüquqi yardım xidmətlərini 
müstəqil surətdə  təşkil edir və bu məqsədlə  həmkarlar ittifaqları 
vəkilliyi, hüquq müfəttişliyi, hüquqi ekspert qrupları, hüquq 
məsləhətxanaları, fırmaları və başqa orqanlar yarada bilərlər. 
Həmkarlar ittifaqları nizamnamə  məqsəd və  vəzifələrinə 
müvafiq olaraq beynəlxalq həmkarlar ittifaqları təşkilatlarına daxil 
ola, qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada xarici iqtisadi 
fəaliyyətlə məşğul ola bilərlər. 
Dövlət və  təsərrüfat orqanları, siyasi partiyalar və ictimai 
birliklər, müdiriyyət və  vəzifəli  şəxslər həmkarlar ittifaqlarının 
hüquqlarını pozmamalı, onların fəaliyyətinə yardım 
göstərməlidirlər. 
Həmkarlar ittifaqlarının hüquqlarının pozulması  və ya onların 
qanuni fəaliyyətinə mane olma qanunvericiliklə müəyyən edilmiş 
qaydada intizam, inzibati və ya cinayət məsuliyyətinə səbəb olur. 
Müdiriyyət tərəfindən  əmək və  həmkarlar ittifaqları haqqında 
qanunvericiliyə, kollektiv müqavilənin  şərtlərinə,  əmək və sosial 
məsələlər üzrə sazişlərə əməl edilməsini yoxlamaq və nizamnamə 
vəzifələri ilə bağlı  məsələlərlə  əlaqədar həmkarlar ittifaqı 
nümayəndələrinin həmkarlar ittifaqı üzvlərinin iş yerlərinə 
getməsinə mane olmaq qadağan edilir. 
Sərbəst toplaşmaq azadlığı haqqında Azərbaycan 
Respublikasının Qanunu ilə  Sərbəst toplaşmaq azadlığın 
həyata keçirilməsi və  məhdudlaşdırılması ilə münasibətlər 
tənzimlənir. 

 
71 
Dövlət sərbəst toplaşmaq azadlığının həyata keçirilməsini təmin 
edir və bu Qanuna uyğun təşkil edilən toplantıların dinc və silahsız 
keçməsi üçün müvafiq tədbirlər görür. 
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 49-cu maddəsində 
təsbit edilmiş  sərbəst toplaşmaq azadlığı beynəlxalq hüquq 
prinsiplərinə uyğun olaraq Sərbəst toplaşmaq azadlığı haqqında 
Azərbaycan Respublikasının Qanunu əsasında tətbiq edilir. 
Dövlət sərbəst toplaşmaq azadlığının həyata keçirilməsi zamanı 
şəxslərin bərabərlik hüququna təminat verir. 
Aşağıdakı yerlərdə keçirilən dinc toplantılar bu Qanunla 
tənzimlənmir: 
−  şəxslərin xüsusi mülkiyyətində, icarəsində  və ya başqa növ 
qanuni; - istifadəsində olan yerlərdə; 
−  ictimai tədbirlərin keçirilməsi üçün xüsusi olaraq ayrılmış 
qapalı yerlərdə. 
Toplantıların aşağıdakı formaları bu Qanunla tənzimlənmir: 
−  toy və dəfn mərasimləri; 
−  bayram və matəm tədbirləri; 
−  dini mərasimlər. 
Toy və dəfn mərasimlərindən, bayram və matəm tədbirlərindən, 
dini mərasimlərdən yığıncaq, mitinq, nümayiş, küçə yürüşü və 
piket keçirilməsi üçün istifadə etmək qadağandır. 
Sərbəst toplaşmaq azadlığına hər hansı  məhdudiyyət yalnız 
qanunla və demokratik cəmiyyətdə  zəruri olan aşağıdakı 
mənafelərin qorunması məqsədilə qoyula bilər: 
−  ictimai və dövlət təhlükəsizliyi mənafelərinin qorunması üçün; 
−  ictimai asayişin pozulmasının qarşısını almaq üçün; 
−  iğtişaş və ja cinayətlərin baş verməməsi üçün; 
−  əhalinin sağlamlığının mühafizəsi üçün; 
−  əxlaq normalarının və mənəviyyatın mühafızəsi üçün; 
−  başqa  şəxslərin hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi üçün. 
Ayrı-seçkiliyə, ədavətə və ya zorakılığa çağırışlarla müşaiyət 
olunan, milli, irqi və ya dini ədavəti həmçinin müharibəni təbliğ 
edən toplantılar qadağan edilir. 

 
72 
Siyasi məqsədlə dinc toplantı keçirmək aşağıdakı hallarda 
qadağan edilir: 
−  Azərbaycan Respublikası Prezidentinin seçkiləri (ölkə 
ərazisində), Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi 
deputatlarının seçkiləri (ölkə  ərazisində), Naxçıvan Muxtar 
Respublikası Ali Məclisi deputatlarının seçkiləri (Naxçıvan 
Muxtar Respublikasının  ərazisində), bələdiyyə seçkiləri 
(müvafiq  şəhər və rayonun ərazisində) gününə 24 saat 
qalmışdan seçki günü səsvermə məntəqələri bağlananadək; 
−  referendumun keçirildiyi günə 24 saat qalmışdan səsvermə 
məntəqələri bağlananadək; 
−  müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə müəyyən edilmiş 
mühüm dövlət  əhəmiyyətli beynəlxalq tədbirlərə hazırlıq 
dövründə  və onların keçirildiyi günlərdə  həmin tədbirin 
keçirildiyi şəhər və rayonların ərazilərində. 
Aşağıdakı yerlərdə  yığıncaqların, mitinqlərin, nümayişlərin 
keçirilməsi qadağandır: 
−  Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik, icra və məhkəmə 
hakimiyyəti orqanlarının yerləşdiyi binaların  ətrafında 300 
metr radius çərçivəsində; 
−  dəmir yolu, neft və qaz boru kəmərlərinin, yüksək gərginlikli 
elektrik xətlərin keçdiyi ərazilərdə; 
−  xüsusi dövlət tədbirlərinin keçirilməsi üçün müvafiq icra 
hakimiyyəti orqanı tərəfindən ayrılmış yerlərdə; 
−  hərbi məqsədlər üçün istifadə olunan ərazilərdə  və bu 
ərazilərin sərhədlərinə 300 metrdən yaxın olan yerlərdə; 
−  azadlıqdan məhrum  etmə  yerlərinin, psixiatriya müalicə 
müəssisələrinin  ərazilərində  və bu ərazilərin sərhədlərinə 300 
metrdən yaxın olan yerlərdə. Siyasi məzmunlu toplantılar 
ziyarətgahlarda, ibadətgahlarda və  qəbiristanlarda keçirilə 
bilməz. 
Piket düzəldənlər 50 nəfərdən çox olmamalı  və piket edilən 
obyektin girişinə 10 metrdən yaxın məsafədə yerləşməməli, 

 
73 
piket edilən obyektə giriş  və  çıxış üçün maneələr yaratmamalı  və 
10 vattdan yüksək olan səs gücləndirici qurğulardan istifadə 
etməməlidirlər. 
Yığıncaqların, mitinqlərin və nümayişlərin keçirilməsi üçün hər 
bir şəhər və rayonda müvafiq icra hakimiyyəti orqanı xüsusi yerlər 
ayırmalıdır. Yığıncaqların, mitinqlərin və nümayişlərin keçirilməsi 
üçün ayrılmış yerlərin siyahısı yerli mətbuatda dərc edilir və başqa 
üsullarla  əhaliyə çatdırılır. Təşkilatçılar yığıncaq, mitinq və ya 
nümayiş üçün ayrılmış yerlərin birini seçə bilərlər. 
Küçə yürüşünün təşkilatçıları onun marşrutunu müvafiq icra 
hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırmalıdırlar. 
Toplantı yay vaxtının tətbiqi dövründə saat 8-00-dan 19-00-dək, 
ilin digər dövründə isə saat 9-00-dan 17-00-dək keçirilə bilər. 
Keçirilən hər bir toplantının vaxtı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 
ilə razılaşdırılmalıdır. 
Şəxslər toplantıda könüllü iştirak edirlər. Heç kəs toplantıda 
iştirak etməyə  məcbur edilə bilməz. Kimi isə toplantıda iştirak 
etməyə  məcbur edən  şəxslər Azərbaycan Respublikasının 
qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş məsuliyyət daşıyırlar. 
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına uyğün olaraq 
toplantı zamanı  iştirakçıların  şifahi və yazılı  fıkir və söz azadlığı 
vardır. Bu azadlığın həjata keçirilməsi Azərbaycan Respublika-
sının Konstitusiyasına və Azərbaycan Respublikasının tərəfdar 
çıxdığı beynəlxalq hüquq normalarına uyğun məhdudlaşdırıla bilər. 
Toplantı zamanı  iştirakçılar ictimai qaydanın qorunmasına 
köməklik göstərməli və  təşkilatçıların, habelə müvafiq icra 
hakimiyyəti orqanı nümayəndələrinin qanuni tələblərinə  əməl 
etmək üçün bütün mövcud imkanlardan istifadə etməlidirlər. 
Qanuni toplantının iştirakçısı həmin toplantıda iştirak etməsinə 
görə sonradan hüquqi məsuliyyətə cəlb edilə bilməz. Yalnız hüquq 
pozuntusuna yol vermiş qanuni toplantının iştirakçıları hüquqi 
məsuliyyətə cəlb edilə bilərlər. 
Toplantı iştirakçılarının odlu və ja soyuq silah, habelə insanların 
həyat və sağlamlığı üçün təhlükə yarada bilən və ja əmlaka zərər  

 
74 
vura bilən daş-kəsək,  şüşə  və taxta parçaları, dəyənəklər, bədən 
xəsarəti yetirmək üçün xüsusi düzəldilmiş  əşyalar, partlayıcı 
maddələr və ya pirotexnika məmulatı, güclü təsir edən, zəhərli, tez 
alışan və ya aşındırıcı maddələr, radioaktiv materiallar gəzdirməsi 
qadağandır. 
 
İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının  
müdafiəsi haqqında Konvensiya: