Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti Tarix və Coğrafiya Fakültəsi Orta Əsrlər Tarixi

Kalmar birliyi.

Şimali Almaniya knyazlarının Danimarka və İsveç torpaqlarını zorla ələ kecirmək təhlükəsi yaranmışdı. Skandinaviya dövlətləri arasında dəfələlələ qalxmış münaqişələrə baxmayaraq Danimarka , İsveç və Norveç kralları alman knyazları və hanzanın torətdiyi təhlükəyə qarşı birləşməyə çalışırdılar. Etnık birlik və iqtisadi inkişaf birliyi bu ölkələrin siyasi ittifaqını asanlaşdırıdı. Həmin birlik sülalə ittifaqı formasını alırdı. Danimarka kralı IV Valdemar Atterdağın qızı və Norveç kralının arvadı Marqarita öz oğlu olan Olaf Danimarka taxtına çıxardı. Onun adından Danimarka və Norveçi idarə etdi. Onun öümündən sonra isə ər iki dövlətə özü başçılı etdi.1389-cu ildə İsveç feodallarının koməyi ilə o hakimiyyəti ələ aldı. 1389-cu ilin iyununda 3 krallıq nümayəndələrinin İsveç də keçirilən yığıncağında Mararitanın qardaşı, nəvəsi Pomeraniyalı Erik Danimarka, İsveç və Norveç kralı elan olundu. Eyni zamanda

3. 
   dövlətin əbədibirliyinin təsdiq edən sənəddə işlənib hazırlandı. Bundan sonra həməm 3 dövlətə bir kral başçılıq etməli idi. Müharibə baş verdikdə bu dövlətlər bir birinə kömək etməli idi. Lakin onların hər birinin öz qanunları saxlanılırdı. Lakin,Əbirlik sənədi dövlət şüarlarının təsdiqində verilmədi, və şəxsi xarakter daşıyırıdı.
   

Birlik faktiki olaraq dövlətiınn hamısını bərabər tutmurdu. İqtisadi cəhətdən ən inkişaf etmiş ölkə Danimarka idi. Onun əhalisi sayca təqribən İsveç və Norveç əhalisinə bərabər idi.birlik də də ən çox o, yəni, Danimarka qazanırdı. Birliyə daxil olan ziddiyətlər aradan qaldırılmadı. Olduca böyük bir dövlətin hakimiyyəti altında olan Marqarita özünə sadiq olan Danimarka və Alman feodallarını kilsə və iri dövlət vəzifələrinə təyin edirdi.Vergilərdən azad edilən iri torpaq sahibləri silki genişlənirdi. Beləliklə Kalmar birliyi iri feodalların

.güclənməsinə kömək edirdi. Lakin bu birlik ilk zamanlar kral hakimiyyətini xeyli möhkəmləndirdi.

Taxt-tacın mülkiyyətində xeyli torpaq cəmləşdirildi. Kral Erik alman tacirlərinin imtiyazlarını məhdudlaşdıra bildi. Müharibədən sonra Baltik dənizindən gəlib boğazlardan şimal dənizinə keçən gəmilərdən gömrük alınmağa başlanıldı. Göm-sında əlaqələrin kəsilməsinə səbəb oldu; Qrenlandiyada Skandinaviya məskənləri aradan qalxdı.

İsveçdə birliklə əlaqəni kəsmək uğrunda mübarizə, eyni zamanda, müxtəlif ictimai qüvvələrin öz aralarındakı mübarizə idi. Zadəganlar və ali ruhanilərin bir hissəsi Danimarkadan kömək istəyirdi. Hər iki dövlətin ərazisində torpaqları olduğu üçün bir çox dvoryanlar birliyə tərəfdar idilər. Zadəganların digər hissəsi birliyə qarşı çıxırdı. Onları şəhərlilər (burgerlər) və

kəndlilər müdafiə edirdilər. İri İsveç feodalı Karl Knutsson azadlıq hərəkatına arxalanaraq taxt-tacı ələ keçirdi (o, fasilələrlə 1448-ci ildən 1470-ci ilədək--həmin il də daxil olmaqla – ölkəni idarə etdi). 1471-ci ildə şəhərlilər (burgerlər) və kəndlilər İsveç əyanlarının nümayəndəsi Sten Sturenin başçılığı altında Brunkeberq yaxınlığında Danimarka kralının hərbi qüvvələrini məğlubiyyətə uğratdılar. Bu vuruşma sonrakı vətənpərvərlik yüksəlişi üçün bir təkan oldu. Almanlar şəhər şuralarından kənar olundular. Upsalada ilk İsveç universiteti açıldı.

Xalq hərəkatından zadəganların mənafeyinə istifadə edən tədbirli siyasətçi, İsveç hakimi Sten Sturenin fəaliyyəti İsveçdən qiymətli metallar aparılmasını məhdudlaşdırılmasına, ticarət və sənətkarlığın İsveç şəhərlərinin (burgerlərinin) əlində cəmlənməsinə yönəlmişdi.

Dəmir və mis ixracı dövlətin inhisarına keçdi. Pul (sikkə) kəsilməsi dövlətin əlində mərkəzləşdirildi. Sture dünyəvi feodalların mənafeyinə uyğun olaraq kilsə torpaq sahibliyini məhdudlaşdırdı. Sture İsveçin Danimarka ilə ittifaqdan çıxmasını qarşısına məqsəd qoymamışdı. Lakin İsveçin tam müstəqillik qazanmaq meyli getdikcə daha artıq qarşısıalınmaz olurdu: hərçənd birlik, formal olaraq, 1523-cü ilədək qaldı.

XV əsr ərzində Danimarkada da nüfuzlu şəhərlilər (burgerlər) silki yarandı. Kopenhagen kral iqamətgahı oldu. Yüzilliyin son rübündə burada universitet, açıldı. Hanzalıların imtiyazları dəfv edildi. Kənd təsərrüfatı məhsulları ilə ticarət Danimarka feodallarının əlinə keçdi. Həmin ticarət Danimarkanı iqtisadi baxımdan Şlezviq, Holştinya və

Şimali Almaniya ilə əlaqələndirirdi ki, bu siyasi yaxınlaşmanı da asanlaşdırırdı. Kral I Kristian (1448-1481) özünün Şlezviq və Holştinya hersoqu seçilməsinə (1460) nail ola bildi və bununla da o, imperiya knyazı oldu. Hanza və İsveçə qarşı mübarizədə Danimarka krallarını Moskva knyazı III İvan müdafiə etdi. Onlar 1493-cü ildə III İvanla saziş bağladılar. XV əsrin ikinci yarısında kəndlilərin təhkimliləşdirilməsi davam edirdi. İri torpaq sahibləri getdikcə artan biyarı ödəməyə onları məcbur edirdilər.

Gömrük mühüm dövlət gəliri mənbəyi idi. Lakin Hanza ilə müharibə Danimarkaya, Norveçə, xüsusilə İsveçə böyük zərər vurdu.