Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

Ədəbİyyat:

1. 
   Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə. IV cild (XIX əsr), Bakı “Elm” 2007
   
2. 
   B–1391 ساغرى ، ديوان (حيات و ممات)، اليازمالار انستيتوتو،
   
3. 
   Darabadi Q. A. Kalliqrafiya, Bakı, ADU nəşri 1953
   
4. 
   XIX əsrin birinci yarısında Azərbaycan ədəbiyyatı (Azərbaycan klassik ədəbiyyatı kitabxanası, 20 cilddə, səkkizinci cild), Bakı, Elm, 1988
   
5. 
   Sağəri Qarabaği. Divan (Həyatü məmat) , Nəşrə hazırlayan: Əmirəhmədova G., Bakı – Nurlan – 2006
   
6. 
   Фр-327/7592, Sağəri şeirlər (18 vər. )
   

Yaqub Mütəllİbİ

(Əlyazmalar İnstitutu)
İSLAMDA UŞAQLARIN TƏLİM-TƏRBİYƏSİ HAQQINDA
Təlim-tərbiyə haqqı uşağın əsas hüquqlarındandır. İslam dinində təlim-tərbi­yə mövzusuna diqqətlə yanaşılmış və bu məsələyə çox ciddi əməl edilmişdir. Təlim-tərbiyə adətən kompleks şəkildə, birlikdə həyata keçirilir. Hər biri ayrıca mə­na kəsb etsə də, hər ikisinin məqsədi ey­ni­dir. Məqsədin aydınlaşdırılması üçün bu iki ifadənin burada şərhini qeyd etmək yerinə düşərdi:

Tərbiyə – tərbiyə olunan şəxsə kömək, onun üçün vacib amil və şərt­lərin yara­dıl­­masından ibarətdir ki, həmin şəxs öz bacarığını bütün istiqamətlərdə inkişaf etdirə bilsin, həmçinin öz məqsədinə doğru təd­ri­cən irə­li­lə­sin. Ağacı bəsləyib böyüdən bağbanın işi tərbiyə əməli üçün yaxşı bir misal­dır (1, s.192-193).

Təlim – elm və sənətin yeni nəslə ötürülməsi, ümumiyyətlə bilik­lə­rin daha geniş şəkildə mənimsənilməsindən ibarətdir. Daha aydın şəkil­də şərh etsək, təlim söz demək, mənalı sözlər söyləmək, həmin mənalı söz­ləri öyrənməyə davam edərək, bu qayda ilə öz qazandığı biliyi fəa­liy­yətə tətbiq etməkdən ibarətdir. Buradan aydın olur ki, təlim də tər­bi­yənin bir növü hesab olunur (2, s.11-14).

Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, uşaq həyatının ilk dövrlərində, hələ for­ma­laşmamışkən onda xoşbəxtlik və bədbəxtlik əlamətləri özünü büruzə verir, o, həm kamil, həm də aşağı səviyyəli insan da ola bilər. Hər bir insanın gələcək xoşbəxtliyi və ya bəd­bəxtliyi onun tərbiyə olunma səviyyəsi ilə sıx bağlıdır (3, s.11). Ustad Şəhid M.Məthəri bu­yur­muşdur: “İnsanda tərbiyə ruhu çiçəkləndirən bir vasitə ol­ma­­lıdır”. Sual olunur: müxtəlif dövrlərdə bu baxışda fərq olmuşdurmu? Şüb­həsiz ki, fərq olmuşdur. Bəzi dövrlərdə istedadların çiçəklənməsi üçün ən yax­şı məqam olur. Həmin dövr yeddi yaşdan sonrakı dövrdür. (2, s.63). Tər­biyə insan həyatının ən canlı meyarlarındandır və onun sayəsində insan nail olmaq istədiyi xoşbəxtliyə qovuşur. İmam Əli (ə) öz hikmətli kəlam­larında övlad tərbiyəsinin müsbət məqamlarını və həmçinin onun mənfi fəsadları barədə bildirmişdir. Həzrət Əli (ə) övladı valideynlərin fəxarət mənbəyi hesab et­miş­dir. O, düzgün tərbiyənin məhsuldar və sə­mə­rəli olduğunu, saleh övlad yetiş­dir­diyini, diqqətsiz qurulan tərbiyə­nin isə təhlükəli olduğunu, fərsiz övlad yetiş­dir­diyini qeyd edir. O həz­rətin fikrincə, saleh övlad ünsiyyətin cövhəri, valideynin ra­hat­lığıdır. Buna görə də o, buyurmuşdur: “Ünsiyyət və rahatlıq üç şeydədir: Sa­leh öv­­ladda, ərlə yola gedən qadında və bir fikrə gələn qardaşda”.