Sofi HƏMİd qəBİrstanliğI: solğun rənglər və Əks olunmuş ÖMÜR
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Fərid Ələkbərlinin məqaləsini ingilis dilindən
tərcümə etdi: Gülnar Aydəmirova Redaktə edən: Arzu Ağayeva GÜNDƏLİKLƏR: ŞAİR MİKAYIL MÜŞFİQ (1908-1939) Mənbə: Azerbaijan International jurnalı - AI 10.3 (Payız 2002) © 2004. Azerbaijan International AZERI.org talin dövründə Azərbaycan tarixinə aid ən maraqlı xatirələrdən biri Azərbaycan şairi Mikayıl Müşfiqin həyat yoldaşı Dilbər Axundzadə tərəfindən yazılan “Mənim Müşfiqli günlərim” gündəliyidir. Müşfiq Stalin repressiyasının ən qızğın dövründə 31 yaşında həbs olunmuş və edam edilmişdi. Həmin dövrdə, Stalinin fikrincə, Dövlətə təhlükə törə bilən 10 minlərlə ziyalı və digər şəxslər həbs edilmiş, Qazaxıstan və Sibirə sürgün edilmiş və ya öldürülmüşdü. S Dilbərin xatirələri Sovet dövründə, 70-ci illərdə yazılmışdı, buna görə də o həyat yoldaşının ölümünə səbəb olan siyasi represi- yanın bəzi xırdalıqları barədə heç bir söz söyləyə bilməmişdi. O hətta Müşfiqin nə vaxt və necə həbs edilməsi barədə də məlumat 139 verməmişdi. Bununla belə, onun kitabı bizə bu istedadlı şairin həya- tı barəsində ilkin məlumat vermək üçün çox dəyərlidir. Dilbər yazır ki, Müşfiq hətta uşaq ikən çox mərd və səmimi olmuşdur. Müşfiq valideynlərini uşaq yaşlarında itirmişdi və bun- dan sonra nənəsi onun qayğısına qalmışdır. Nənəsi onu müsəlman ibtidai dini məktəbi olan mollaxanaya göndərir. Kasıb uşaqlar üçün nəzərdə tutulan bu məktəb qaranlıq, çirkli bir zirzəmidə yerləşirdi. Molla şagirdləri ərəbcə Quranı əzbərləməyə məcbur edirdi. Şagirdlər ərəb sözlərini düzgün tələffüz etmədikdə, molla onları çubuqla döyərdi. Gənc Müşfiq mollaxanaya nifrət edirdi, buna görə də bu məktəb haqqında aşağıdakı acıqlı misraları yazmışdı: Uşaqlar əyləşib yerə, Cındır həsir—dolu birə, Belə molla yerə girə! De görüm bu molla— Hara mollasıdır? Yoxsa, bu molla qara mollasıdır? Müşfiqin nənəsi onun bu şerini gördükdə Müşfiqi sözünü açıq-aşkar dediyinə görə xəbərdar etdi: “Əgər sən belə davam etsən, onda bizim hamımızın axırı gələcək. Sən yetimsən. Kim sənin qey- dinə qalacaq?” Zaman nəticədə nənəsinin doğru olduğunu sübut etdi. Sovet dövründə Müşfiq dünyəvi məktəbə daxil olmuş və ali təhsilini başa vurmuşdu. O tezliklə sosializmin “Azadlıq, Bərabərlik və Qardaşlıq” kimi şüarlarından təsirlənməyə və rejimin bütün yer üzündəki insanlar üçün sosializm cənnəti quracağına dair sözlərinə inanmağa başladı. Müşfiq də digər azərbaycanlı ziyalılar kimi so- sializm ideyalarını alqışlamağa başladı. Öz şerlərində Müşfiq sənaye işçilərinin və fəhlələrin işlərinin tərənnüm edir və Bakı və digər şəhərlərdə sənaye müəs- sisələrinin tikilməsini tərifləyirdi. Yaşınım 20-ci çağlarında olması- na baxmayaraq, Müşfiq öz şerlərinə görə çox tanınırdı. O, məhəb- bət və gözəllik barəsində sonsuz sayda şerlər yazmışdı. Müşfiqin həyat yoldaşı yazır ki, Müşfiq 1920-c illərdə Azərbaycanda ərəb əlifbasından latın əlifbasına keçidi alqışlayırdı. Müşfiq ümid edirdi ki, mürəkkəb ərəb əlifbasından sadə latın əlif- basına keçid Azərbaycanda və digər Şərq ölklərində savadsızlığı 140 aradan qaldıracaqdır. O hətta bu önəmli hadisəni qeyd etmək üçün şer də yazmışdı: Səndə günahı var bir müqəssirin, Budur müddəinin ən son xitabı: Əlvida! Əkvida, ey köhnə əsrin, Köhnə əlifbası, cındır kitabı. Müşfiq ziddiyyətli məsələlər barədə də öz səsinin ucaltmaq- dan çəkinmirdi. Məsələn, stalinçilər deyirdi ki, Azərbaycanın milli musiqi alətləri, xüsusilə də 11 simli musiqi aləti olan tar qadağan olun-malıdır. Azərbaycan Kommunist Partiyasının rəhbəri Mir Cə- fər Bağırov tar çalmağı qadağan etdikdə, Azərbaycan ziyalıları dəh- şətə gəldilər. Müşfiqin həyat yoldaşı bu barədə yazır: “Məşhur tarzən Qurban Pirimov bizə gəldi və bu məsələ ilə bağlı kədərli olduğunu bil-dirdi. ‘Bəli, bəli, mən bu barədə eşirmişəm’, deyə Müşfiq dilləndi, ‘Mən buna inana bilmirəm… Xalqı onun sevimli milli musiqi alətindən məhrum etmək, onu sevincdən məhrum edərək əbədi qüssəyə düçar etmək deməkdir. “Müşfiq özünün divardan asılmış tarını götürdü və Qurbandan xahiş elədi ki, onu çalsın. Qurban “Rast” muğamını çalarkən Müşfiq nə isə barəsində fikirləşirdi. Sonra qəflətən onun səsi mu-ğamın musiqisinə qarışdı: Yüklə 1,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|