Azərbaycan Respublikası İqtisadi İnkişaf Nazirliyi İQTİsadi İslahatlar



Yüklə 2,09 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/12
tarix24.01.2017
ölçüsü2,09 Mb.
#6237
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12

 

Cədvəl 3.7 

Kənd təsərrüfatı müəssisələrində istehsal olunan 1 sentner məhsulun maya dəyəri, manat 

İllər                                   

Taxıl 


(qarğıdalısı

z)

          



      

                 

   

 

Pambıq     



           

         

         

 

Ş



ək

ər 


çuğunduru

        


     

       


       

       


   

    


 

Tütün        

           

         

                 

  

 



Kartof        

            

       

             



 

T

ər



əv

əz       

        

     


    

       


       

   


      

 

Ə



rzaq bosta

bitkil



əri     

            

        

        


 

Meyv


ə       

            

       

      


 

Üzüm        

            

       


          

 

Çay yarpağı



            

      


                 

        


 

Çəki artımı                                                                                                   

Söd     

     


       

     


       

       


 

Yumurta*  

            

       


           

      


      

 

Yun          



            

        


              

 

qaramal       



           

      


               

 

qoyun 



v

ə 

keçi        



            

      


     

 

donuz        



            

        


                 

  

 



quş                                                     

1995 


4.69  28.45 

3.46  50.89  23.27  4.89 

2.48  3.82  10.08  17.68  105.60  45.72  217.02  209.00  19.13  95.45  68.32 

1996 


8.75 

33.5 


4.15  71.09  17.04  4.28 

3.12  4.23  11.32  34.71  203.30  81.81  384.88  298.51  35.52  109.71  92.65 

1997 

10.03  61.37 



3.93  80.51  12.62  4.28 

3.00  7.26  19.89  63.71  240.77  100.13  431.56  288.87  38.19  82.17  75.71 

1998 

10.6  47.61 



2.27  77.75 

10.6  5.18 

3.39  3.75  17.57  43.87  193.00  89.42  413.87  203.81  32.22  71.79  65.88 

1999 


9.73  28.78 

3.01  114.17  12.49  5.50 

3.18  5.17  15.37  25.62  133.79  86.14  316.27  265.65  25.32  70.53  50.65 

2000 


8.88  26.14 

2.38  53.79  13.27  7.82 

3.33  5.57  12.81  26.03  155.27  91.96  219.12  150.69  21.12  51.14  54.71 

2001 


7.24  24.21 

2.54  33.32 

9.74  6.30 

4.03  5.57  15.31  25.59  127.57  85.65  175.02  136.55  20.54  51.53  50.57 

2002 

6.81  20.32 



2.35 

23.3  11.09  7.64 

4.15  5.44  13.71  22.25  134.57  84.93  169.85  120.67  20.89  51.06  57.55 

2003 


7.03  21.08 

1.92  21.67  12.44  7.04 

5.33  5.23  15.51  21.86  126.28  81.35  168.57  134.91  20.47  44.56  51.10 

2004 


7.76  20.42 

1.81  19.77  11.75  5.61 

5.33  8.40  17.08  20.19  110.08  81.15  128.78  131.11  17.65  38.28  40.35 

2005 


8.05  21.64 

2.99  31.65  11.06  4.70 

5.80  6.81  10.54  25.55  112.84  98.21  110.16  127.13  18.03  41.93  49.62 

2006 


9.72 

24.5 


4.45  33.67  11.43  6.05 

6.32  7.73  18.66  25.71  133.02  114.65  133.49  137.52  19.38  51.04  59.03 

2007 

11.83  25.68 



4.28  30.36  18.81  6.49 

6.25  13.44  20.69  31.30  165.70  135.86  167.07  123.44  20.50  64.95  66.97 

2008 

12.84  31.37 



3.53  48.87  20.34  7.94 

8.33  13.81  21.56  43.64  184.01  168.00  200.55  134.35  22.84  70.09  73.80 

2009 

11.77 


34.7 

4.28  60.76  19.87 14.88 

8.17  18.95  17.86  72.04  215.87  190.08  266.54  158.57  25.11  51.71  86.44 

2010 


14.91  36.51 

3.48  37.30  30.34 15.30 

7.87  23.41  21.07  75.31  213.81  186.37  600.00  192.40  28.04  51.66  94.76 

2011 


14.15  45.31 

2.25  52.79  41.24 12.50 

7.91  30.18  28.60  51.59  237.14  207.22  901.14  158.71  33.77  63.96  111.44 


 

 

Üzümün  çoxillik  əkmə  olması,  bar  verməsi  üçün  uzun  müddət  lazım  olması  və  bu 



sahənin  inkişafı  üçün  daha  çox  investisiyanın  tələb  olunması  sahənin  inkişafını  ləngidən  əsas 

səbəblərdən idi. Həmçinin buna emal müəssislərinin bəzilərinin fəaliyyətini dayandırması, bir 

hissəsinin  isə  istehsal    gücünün  az  bir  hissəsi  səviyyəsində  işləməsi  bu  sahənin  inkişafına 

mənfi təsir etmişdir.  

2005-ci  ildən  isə  bu  sahədə  rentamüəyyənk  səviyyəsində  müsbət  tendensiya  nəzər 

çarpmağa  başladı.  Buna  regionlarda  yeni  emal  müəssislərinin  fəaliyyətə  başlaması  həlledici 

təsir  etmişdir.  Lakin  2011-ci  ildə  bu  sahədə  olan  azalma  və  emal  müəssisələrinin  üzüm 

istehsalçılarından  məhsulları  aşağı  qiymətə  alması  rentamüəyyənk  səviyyəsinə  də  təsir  etmiş 

və bir çox sahibkarlar zərərlə işləmişdilər. 

Kənd  təsərrüfatı  müəssisələrində  istehsal  olunan  1  sentner  məhsulun  maya  dəyəri 

göstəricisinə  nəzər  saldıqda  əksər  kənd  təsərrüfatı  məhsullarında  olduğu  kimi  üzümün  maya 

dəyəri  artım  dinamikası  ilə  özünü  göstərir.  Belə  ki,  1995-ci  ildə  istehsal  olunan  1  sentner 

üzümün maya dəyəri 10,08 manat (1 kq-ı 0,1008 manat) idisə bu göstərici 2006-cı ildə 18,66 

manata, 2012-ci ildə isə 28,60 manata (1 kq-ı 0,286 manat) bərabər olmuşdur.  

Bu  dövrdə  üzümün  orta  illik  satış  qiyməti  də  artma  ilə  müşahidə  olunmuşdur.  Belə  ki, 

2006-cı  ildə  1  kq  üzümün  qiyməti  1,13  manat  olmuşdursa,  bu  2011-ci  ildə  2,3  dəfə  artaraq 

2,59 manata bərabər olmuşdur. Bu da məhsulun maya dəyərindən 9 dəfə çoxdur. Lakin nəzərə 

alsaq ki, ölkədə istehsal olunan üzümün satışı və tədarükü ilə bağlı problemlər var, onun bar 

verən  dövrdə  qiyməti  maya  dəyərinə  yaxın  olur.  Bu  da  fermerlərin  üzümü  reallaşdırmasında 

çətinliklər yaradır və əkin sahələrini artırmasına mane olur.  

 

Cədvəl 3.8 



Üzümün orta illik qiyməti, manatla 

Məhsulun adı 

ölçü vahidi 

2006 


2007 

2008 


2009 

2010 


2011 

Üzüm 


1 kq 

1.13 


1.67 

2.08 


2.2 

2.55 


2.59 

Mənbə: Qiymət statistikası 2012 



 

 

Üzümün saxlanılması və emalı sahəsində mövcud vəziyyət. Üzüm məhsulu müəyyən 

dövrdə  bar  verməsinə  baxmayaraq,  bu  məhsuldan  ilboyu  istifadə  olunur.  Bu  baxımdan, 

əhalinin  təzə  üzümə  olan  tələbatını  davamlı  olaraq  ödəmək  üçün  onların  saxlanılmasına 

ehtiyac  vardır.  Bununla  əlaqədar,  regionlarda  bir  sıra  saxlama  anbarları  və  soyuducuları 

fəaliyyət göstərir. Bu obyektlərin əksəriyyəti son illərdə tikilmişdir.  

Üzüm  tədarükü  üzrə  soyuducu  anbarlar  əsasən  üzümçülük  rayonlarında  yerləşmişdir. 

Belə  ki,  ölkədə  ən  böyük  soyuducu  anbar  Salyan  rayonu  Çuxanlı  kəndində  “NNEM”  KFT 

MMC-nin soyuducu anbarıdır. Anbarın ümumi tutumu 10700 tondur (Cədvəl 3.9).  

 

Cədvəl 3.9 



Regionlarda fəaliyyət göstərən üzüm tədarükü üzrə soyuducu anbarlar haqqında məlumat 

Sıra 


№ 

S/s-nin adı 

Yerləşdiyi yer 

Ümumi 


tutumu 

Nə 


vaxt 

tikilib 


Nə vaxt 

istifadəyə 

verilib 

Tədarü


k növü 

Hal-hazırda 

fəaliyyəti 

1.

 



 

“NNEM” KFT 

MMC-nin 

soyuducu 

anbarı 

Salyan  


Çuxanlı kəndi 

10700 t  2009 

2010 

meyvə-


tərəvəz 

(üzüm) 


Fəaliyyət 

göstərir 



 

 

2.



 

 

 “Aqro-



Kompleks” 

MMC 


Kürdəmir 

Topalhəsənli 

kəndi, Kürdəmir-

Ağsu şossesi 8-ci 

km 

1000 t  2007 



2009 

Şərab, 


üzüm 

Fəaliyyət 

göstərir 

1  Fiziki şəxs 

Şamaxı  rayon 

Kərkənc kəndi 

200 ton 

2011, 


mart 

2011,   


sentyabr 

Üzüm, 


Meyvə 

Fəaliyyət 

göstərir 

“Mədrəsə”  



MMC 

Şamaxı rayon 

Mədrəsə qəsəbəsi 

10000 


ton 

2010-


cu 

ildən 


tikilir 

2012-ci ildə 

istifadəsi 

nəzərdə 


tutulub 

Üzüm, 


Meyvə 

Tikintisi 

davam edir 

"Məhəmməd 



KFT"MMC 

soyuducu 

anbar 

kompleksi 



Ağsu rayon 

Pirhəsənli kəndi 

500 ton 

2011-


ci ildən 

tikilir 


2012-ci ildə 

istifadəsi 

nəzərdə 

tutulub 


Üzüm, 

Meyvə 


Tikintisi 

davam edir 

 

“Araz-T” 



şirkəti 

Tovuz rayonu, 

Qovular qəsəbəsi, 

N. Nərimanöv 

küç. 43 

150 t 


2004 

2004 


meyvə-

tərəvəz 


(üzüm) 

Fəaliyyət 

göstərir. 

“Qoşqar” 



MMC 

Tovuz rayonu, 

Qovular qəsəbəsi 

40 t 


2007 

2008 


meyvə-

tərəvəz 


(üzüm) 

Fəaliyyət 

göstərir. 

“Əli 



Süleymanöv” 

MMC 


Tovuz rayonu 

80 t 


2010 

2011 


meyvə-

tərəvəz  

(üzüm) 

“Qızıl 


Salxım” 

MMC-i 


fəaliyyət 

göstəmədiyi 

üçün fəaliyyət 

göstərmir. 

9  Fiziki şəxs 

Tovuz rayonu 

Aşağı Quşçu 

kəndi 


140 t 

1976 


2005-ci ildə 

2 kamerada 

yeni-

dənqurma 



işləri 

aparılıb 

meyvə-

tərəvəz 


(üzüm) 

Fəaliyyət 

göstərir 

12  Fiziki şəxs 

Tovuz rayonu, 

Aşağı Quşçu 

kəndi 

300 t 


2011 

2011 


meyvə-

tərəvəz 


(üzüm) 

Fəaliyyət 

göstərir 

17 


"Asadov 

Capital 


Azərbaycan" 

MMC 


Qazax rayonu,       

Çaylı kəndi 

250 t 

2011 


2012 

meyvə-


tərəvəz 

(üzüm) 


Fəaliyyət 

göstərir 

 

Cədvəldən  də  göründüyü  kimi  ölkədə  soyuducu  anbarların  sayı  və  onların  tutumu 



yetərincə deildir. Üzümçülük rayonlarında keçirilmiş tədbirlər nəticəsində məlum olmuşdur ki, 

hal-hazırda üzümün tədarükü və onun saxlanması ilə əlaqədar problemlər mövcuddur. Bununla 



 

 

yanaşı  üzümçülüyün  inkişafı  istiqamətində  tədbirlərin  görülməsi  zamanı  onların  tədarükü 



müəssisələrinin və soyuducu anbarların tikintisinin aparılması vacibdir.  

Qeyd  edildiyi  kimi,  üzümdən  həm  təzə,  həm  də  emal  olunmuş  şəkildə  istifadə  olunur. 

Bununla  əlaqədar  olaraq,  ölkədə  bir  sıra  emal  müəssisələri  fəaliyyət  göstərir.  2011-ci  ilin 

məlumatlarına  əsasən  752,1  min  dkl  üzüm  şərabı  istehsal  edilmişdir  ki,  bunun  da  693,7  min 

dkl əmtəəlikdir. Qeyd edək ki, bu göstərici 2010-cu ildə müvafiq olaraq 1170 və 914,4 min dkl 

olmuşdur.  Azalma  şampan  şərabında  da  özünü  göstərir.  Belə  ki,  2011-ci  ildə  19,5  min  dkl 

olmuşdursa  bu  2010-cu  ildə  27,9  min  dkl-ə  bərabər  idi.  Lakin  konyak  istehsalında  artım 

müşahidə olunur.  

Cədvəl 3.10 

Üzüm emalına dair məlumat 

 Məhsulun adı   

2005 


2006 

2007 


2008 

2009 


2010 

2011 


Üzüm şərabı, min dkl 

400.5  505.0   584.2   876.2  716.7  1 170  752.1 

o cümlədən əmtəəlik 

…  500.1   584.2  816.9  652.7  914.4  693.7 

Şampan şərabı, min dkl 

61.8 


19.4 

52.6 


35.8 

42.2 


27.9 

19.5 


Konyak, min dkl 

17.5 


27.9  116.9 

62.7 


 22.6 

81.4  112.7 

 

İnzibati rayonlar üzrə üzüm emalı istehsalı məhsullarına dair məlumat 



 

2005 


2006 

2007 


2008 

2009 


2010 

2011 


Brendi (konyak), min dkl 

Bakı şəhəri 

1.7 

3.4 


0.9 

23.8 


0.6 

15.6 


23.9 

Gəncə şəhəri 

0.4 



7.4 



4.9 

1.7 


5.5 

2.3 


Abşeron rayonu 

0.3 


0.7 

12 


3.5 

15 



35.9 

İsmailli rayonu 

12.8 

8.3 




Göyçay rayonu 



9.8 



4.8 

0.9 


Tovuz rayonu 



0.5 

6.7 


36.4 

11.1 


10.3 

9.1 


9.7 

Şəmkir rayonu 

1.7 

1.3 


4.4 

0.8 


0.5 

2.2 


0.9 

Kürdəmir rayonu 





1.6 


10 

33.3 


Ağsu rayonu 

0.1 


0.5 

1.2 


4.8 



5.9 

Ağstafa rayonu 





5.5 


Siyəzən rayonu 





24 



Göygöl rayonu 







0.8 

Üzüm şərabı, min dkl 

Bakı şəhəri 

84.6 


60.9 

36.4 


230.5 

69.1 


5.6 

3.2 


Naxçıvan MR 

0.9 



0.4 



Gəncə şəhəri 



275.8  383.9  473.6  444.6 

288.8 


308.7 

463.7 


Abşeron rayonu 

0.4 


1.5 

3.8 


3.1 

21.2 


86.5 

68.9 


Xaçmaz rayonu 

0.1 




6.9 


Qazax rayonu 

9.1 

6.3 




Tovuz rayonu 



14 

17.1 


26.2 

17 


24.2 

25.3 


20 

Şəmkir rayonu 

16.5 

20.3 


11.2 

21 


13.7 

3.2 


6.6 

Göygöl rayonu 



1.8 



2.9 

0.1 


354.7 

22.1 


Samux rayonu 

5.3 



17.4 

23 


4.7 



Göyçay rayonu 

3.9 



30 



Ağsu rayonu 



3.8 



17.3 

4.5 


2.9 


Kürdəmir rayonu 



13.6 


1.7 

3.9 


İsmailli rayonu 





38.8 


19.1 


 

 

Şəki rayonu 







44 

 

Üzüm və üzüm məhsullarının ixrac və idxalı. Ölkədə bu sahədə istehsalın və potensial 

ixrac imkanlarının olmasına baxmayaraq, istehsalın yerli tələbatı ödəməməsi idxalın həcminə 

də təsir edir. Belə ki, 2011-ci ildə ölkədən 50,3 min ton və ya 32,1 min ABŞ dolları həcmində 

təzə üzüm ixrac olunmuşdursa, həmin ildə ölkəyə 2947,5 min ton və ya 920 min ABŞ dolları 

həcmində təzə üzüm idxal olunmuşdur (Cədvəl 3.11).  

Cədvəl  3.11 

Təzə üzümün idxal və ixracı (080610) 

İllər 


İdxal 

İxrac 


miqdarı (kq) 

ABŞ $-ı 


miqdarı (kq) 

ABŞ $-ı 


1996 

5964 


2628 

500 


89 

1997 


17250 

3519 


54000 

55240 


1998 

198663 


19176 

1344750 


239869 

1999 


458329 

176144 


239218 

22149 


2000 

688924 


352308 

547264 


48276 

2001 


133682 

41801 


414412 

51986 


2002 

292266 


56584 

202100 


40843 

2003 


20228 

7800 


92386 

30972 


2004 

163726 


71701 

9152 


4956 

2005 


1740470 

391175 


385091 

125004 


2006 

2625383 


552565 

309539 


187575 

2007 


308465 

85754 


158385 

81239 


2008 

497820 


420487 

312550 


169817 

2009 


1116092 

607443 


156191 

64244 


2010 

3302735 


1057115 

24100 


7887 

2011 


2947452 

920013 


50256 

32070 


Mənbə: 

http://comtrade.un.org

 

 

Üzümün ixracı ilə eyni zamanda bu məhsulların idxalı da həyata keçirilir. Süfrə üzümün 



ixracı  əgər  bar  mövsümündə  baş  verirsə,  idxalı  isə  əsasən  qış  aylarında  olur.  Buna  səbəb 

ölkədə  son  dövrlərə  qədər  saxlama  anbarlarının  demək  olar  ki,  olmaması  və  istehsalın  yerli 

tələbatı tam həcmdə ödəməməsidir. Süfrə üzümün idxalı əsasən qeyri-mövsüm vaxtına təsadüf 

edir.  Belə  ki,  mövsüm  vaxtı  tələbat  yerli  istehsal  hesabına  ödənirsə,  digər  vaxtlarda  isə  bu 

qismən  yerli  istehsal  (mövcud  soyuducu  anbarlarda  saxlanılan)  və  əsasən  idxal  hesabına 

ödənir.  İdxalın  digər  səbəbi  bazarda  çeşid  müxtəlifliyi  və  istehlakçı  məmnunluğu  ilə 

əlaqədardır. 

Texniki üzüm üzrə də istehsalı və keyfiyyəti tələbatı ödəmir. Bu da emal müəssisələrinin 

həmin  məhsulları idxalı artırmasına təsir  edir. Yerli istehsalın zəif və  tələbatı ödəməməsi bu 

sahədə çalışan emal müəssisələrinin məhsullarının rəqabətqabiliyyətinə də təsir edir. Belə ki, 

idxal hesabına istehsalın təşkili məhsulun maya dəyərinin artmasına gətirib çıxarır. Həmçinin 

idxal  olunan  keyfiyyətsiz  məhsullardan  alınan  son  məhsullar,  onların  bazarda 

reallaşdırılmasında  müəyyən  çətinliklər  yaradır.  Qeyd  edək  ki,  İnkişaf  Etmiş  Ölkələrin  şərab 

bazarına  girmək  üçün  keyfiyyətli  yerli  xammaldan  hazırlanmış  brend  məhsullarla  girmək 

mümkündür. Brend məhsulların yaradılmasında isə ilk növbədə yerli üzüm sortlarına əsaslanan 

keyfiyyətli xammalın alınması və bunun əsasında emalın təşkili vacibdir.  

Təzə (süfrə və texniki) üzüm ilə yanaşı, emal olunmuş üzüm şirəsi məhsulları həm ixrac, 

həm də idxal olunur. Belə ki, 2011-ci ildə 2,6 ton və ya 2,2 min ABŞ dolları həcmində üzüm 



 

 

şirəsi  (briks  ədədi  30-dan  az  olmaqla)  idxal  olunmuşdur  (Cədvəl  3.12).  Ölkədə  isə  bu 



məhsullar ixrac olunmamışdır.   

Cədvəl 3.12 

Üzüm şirəsi_200961, (briks ədədi 30-dan az olmaqla) 

İllər 


İdxal 

miqdarı (kq) 

ABŞ $-ı 

2004 


972 

1462 


2005 

 

 



2006 

 

 



2007 

1406 


2227 

2008 


548 

213 


2009 

 

 



2010 

6339 


5169 

2011 


2644 

2231 


Mənbə: 

http://comtrade.un.org

 

 

Bunda  başqa  bu  üzüm  şirəsinin  idxal  həcminin  az  olmasına  baxmayaraq,  digər  üzüm 



şirəsinin həm idxal, həm də ixrac göstəriciləri müşahidə olunur. Belə ki, 2011-ci ildə digər növ 

üzüm şirəsi məhsullarının idxalı 42,1 ton və ya 72 min ABŞ dolları, ixracı isə 44,5 ton və ya 

75  min  ABŞ  dolları  olmuşdur  (cədvəl  13).  2011-ci  ildə  digər  üzüm  şirəsi  üzrə  idxal-ixrac 

əməliyyatlarında müsbət saldo qeydə alınmışdır. 

 

 

Cədvəl 3.13 



Digər üzüm şirəsi_200969 

İllər 


İdxal 

İxrac 


miqdarı (kq) 

ABŞ $-ı 


miqdarı (kq) 

ABŞ $-ı 


2004 

80000 


32000 

63143 


41858 

2005 


225673 

93040 


3780 

4536 


2006 

70372 


43258 

 

 



2007 

193554 


79803 

 

 



2008 

22526 


44475 

 

 



2009 

41000 


20000 

88366 


119333 

2010 


59020 

53469 


 

 

2011 



42117 

71951 


44501 

75031 


Mənbə: 

http://comtrade.un.org

 

 

Üzümdən emal olunmuş digər vacib məhsullardan olan qurudulmuş üzümün idxal-ixrac 



əməliyyatlarına  nəzər  salsaq  görərik  ki,  bu  məhsul  üzrə  idxal  olsa  da,  ixracı  hələ  ki  yoxdur. 

1996-2011-ci illərdə  yalnız 1996,1997 və 2003-cü illərdə az həcmdə ixrac olunmuşdur. Buna 

səbəb yerli istehsalın zəif olması və daxili tələbatın isə ödənilməməsi ilə bağlıdır. 1996-2011-

ci illərdə ölkəyə idxal olunan qurudulmuş üzümün həcmi 1,5 dəfə, dəyəri isə 1,9 dəfə artmışdır 

(cədvəl 3.14).  

Cədvəl  3.14 

Qurudulmuş üzümün idxal və ixracı (080620) 

İllər 


İdxal 

İxrac 


 

 

miqdarı (kq) 



ABŞ $-ı 

miqdarı (kq) 

ABŞ $-ı 

1996 


1599464 

675108 


38781 

22369 


1997 

733563 


150077 

7375 


7399 

1998 


1611911 

182147 


 

 

1999 



257332 

45939 


 

 

2000 



134520 

69571 


 

 

2001 



229586 

80726 


 

 

2002 



473129 

222725 


 

 

2003 



426894 

217841 


15000 

6750 


2004 

676358 


189610 

 

 



2005 

539678 


161347 

 

 



2006 

735432 


199295 

 

 



2007 

1270387 


256224 

 

 



2008 

1561066 


513012 

 

 



2009 

2371589 


929609 

 

 



2010 

2195058 


1155412 

 

 



2011 

2414180 


1295991 

 

 



Mənbə: 

http://comtrade.un.org

 


Yüklə 2,09 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin