Azərbaycan Respublikası İqtisadi İnkişaf Nazirliyi İQTİsadi İslahatlar
Yüklə 2,09 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Taşıt Alım Vergisi. Uygulamada maliyyə kiralama şirkətlərinin kiralamak üzere edinmelerinde alınan taşıt alım vergisi, kiralama durumunda noterde müqavilənin düzenlenmesi esnasında tasarruf haqqının devredilmesi səbəbi ilə bir defa daha aynı vergiyə tabi olmaktadır. Gayrimenkul Tapu Harcı. Maliyyə kiralama şirkətlərince gayri menkul kiralamasının konut sektorunde maliyyə sorunlarının çözümüne katkı sağlayacağı düşünülmüştür. Ancaq uygulamada vergi, amortizasiya və mükerrer tapu harcı tahsili səbəbi ilə söz konusu şirkətlərce gayrimenkul kiralanması əməliyyatları yaygınlaştırılmamıştır. Faktorinq. Faktorinq, mal və ya xidmət satan şirkətlərin yurt üçüne və ya dışına yaptıkları vadeli satışlardan qaynaqlanan qısa vadeli alacaq haklarının, faktorinq şirkəti adı verilən maliyyə kuruluşlar tərəfindən satın alınması esasına dayanan bir maliyyə yöntemidir. Bu bölümde hər yönüyle faktorinq incelenecektir. Faktorinq tarixçesi. Tarixi fenikeliləre, babillere qədər uzanan faktoring uygulamaları, 1900 illərın başında öncə amerikada daha sonra Avropa ölkələrinde və Yaponiya və digər asya ölkələrinde hızla yayılmıştır.bugün bütün dünyada bilinən və uygulanan bir maliyyə yöntemidir. Bir çox ölkəde 1950li illərdən bu yana modern anlamda xidmət verən faktorinq kuruluşlarının önəmli bir kısmı böyük bank və maliyyə kuruluşlarının katılımıyla qurulmuştur. Avropa ölkələrinde, faktorinq və lizinq uygulamalarına yaklaşık kırk il öncə uygulamaya başlanılmış olmasına rağmen, faktorinqi lizinqə kıyasla yeterince tanınmadığını iləri sürmektedir. Nitekim ; bəzi Avropa ölkələrinde (İtalya, İspanya və İsveç) bu konuda yasal düzenlemeler mövcud deyilken, bəzi Avropa ölkələrinde (almanya və fransa) yasal düzenlemeler mövcud vardır.gelişmiş ölkələrdeki yeni maliyyə tekniklerini benimseyen və bu teknikleri gecikmeksizin uygulamaya koyan ölkəmizdə faktorinq fəaliyyətleri ilk kez 1983 ilində başlamış və firmalarımız bu maliyyə tekniğinin üstünlüklərindan yararlanma olanağı bulmuşlardır. Faktorinq əməliyyatı, en basit tanımıyla, müştəri alacaqlarının faktorinq şirkəti tərəfindən haqqı nəğd ödenmek üzere satın alınmasıdır. Müştəri (işletme sahibi) borclularıyla arasındaki əməliyyat münasibətsinden iləri gelen mövcud və gələcəkteki alacaqlarını topluca faktoring şirkətine (factor) devretməkdədir. Faktorinq şirkətide bu alacaqların haqqıni nəğd olaraq (fatura değerinin%80i, %90ı dərəcəsinda), yani vadesinden öncə ödəməktedir. Faktorinq şirkəti alacaqların vadesi gelmeden ödədiyi üçün, müştəriyə ödəmə tarixiyle vade tarixi arasındaki müddət üçün əlaqəli bank cari hesab faizi dərəcəsinda faiz yürüdür. Beləce müştəri alacağının haqqıni vadesinden öncə nakit olaraq almış olur.
faktorinq şirkəti devraldığı alacaqların mühasibatsinin tutulması, borcluya ihtarda bulunulması, alacağın tahsili və gereğinde icra yolu ilə əldə edilmesi kimi konularda da yardımcı olmaktadır. Şirkət üstlendiği bu xidmətler qarşılığında müştəriden faktorinq harcı denilən və alacağın fatura değerinin %0,5 ilə %2,5 dərəcələri arasında dəyişen bir komisyon ücreti talep eder. Ayrıca faktorinq şirkəti bu əməliyyat sonüçünda müştəri tərəfindən özsine devredilən alacaqların ödenmeme riskinide almış olduğundan buradan da %0,2-%0,4 dərəcələrində komisyon almaktadırlar. Bu məbləğə “delkrede harcı” denilmektedir. Faktorinq əməliyyatı çox müxtəlif işlevleri (ödəməme riskini üstlenme, nakit sağlama, v.b.) Bir arada gerçekleştiren bir maliyyə biçimidir. Faktorinq əməliyyatının funksiyaları. Faktorinq əməliyyatının 3 ədəd funksiyası vardır. Krediləndirme funksiyası. Faktoring əməliyyatıde, krediləndirme funksiyası fərqli iki şekilde kullanılabilir.ilk yöntem, alacağa qarşılık avans verilməsidir.faktorinq şirkəti,alacağın vadesine qədər geçecek zaman üçünde satışı gerçekleştiren müştərisine alacaq dəyərinın %80-90ına qədər geçecek müddət üçün cari hesab faizi uygulamaktadır.alacaq dəyərinın geri qalan kısmı da, faktorinq şirkətinin sorumluluğu dışında bulunan malın iadesi, haqqın tenzili kimi sebeblerle, tutulmaktadır. Krediləndirme funksiyasınun ikinci bir işleyiş növü, alacağın iskonto edilmesidir.bu yöntemde, faktorinq şirkəti, toplam alacaq dəyərindan, masraf, faiz kimi unsurları indirdikten sonra geri qalan kısmı, müştərisine ödəməktedir.ancaq ,bu yöntem, sık başvurulan bir yöntem deyildir. Xidmət funksiyası. Bütün faktoring növlərində ortak olan bu funksiya, faktoring əməliyyatınde, faktoring şirkətinin satıcıya verdiği idari xidməti ifade eder.xidmət ifadesi, borcla əlaqəli mühasibat kayıtlarının tutulması, borcluya ihtarname gönderilmesi, alacaqların tahsil edilmesi, və ödenmemesi durumunda cebri tahsil yollarına başvurulması kimi əməliyyatları kapsar.faktoring şirkəti, müəyyən periyotlarla, müştərilərinin alacaq hesabları üzerindeki hareketler konusunda haberdar eder, onlara hesab ekstreleri gönderir. Təminat funksiyası. Bu funksiya, gayrikabili rücu faktorinq əməliyyatlarında bulunan bir funksiyadur.faktorinq şirkəti, alacağı devralmakla, hər cür riski de üzerine üzerine almaktadır.belə bir durumda, alacağı gerçek sahibi faktorinq şirkəti olmakta, alacağın tahsil ediləmemesi halında müştərisine rücu etmək haqqına sahip olmamaktadır. Ancaq, buradaki risk, alacağın gerçek olup olmaması konusunda deyil gerçek bir alacağın tahsil edilip ediləmemesi konusundadır. Faktorinqdə tərəflər. Faktorinq əməliyyatınde üç əlaqəli tərəf vardır. Bunlar:
devreden (satan) işletme
Faktorinq şirkəti (factor) : müştərinin alacaqlarını devir və satın alarak qarşılığında nakit olaraq ödeyen şirkət
Faktoring sisteminin işleyişi. Faktorinq əməliyyatı, borclunun müştəriyə etdiyi müqavilə teklifinin müştəri tərəfindən faktorinq şirkətine (factor) sunulması ilə başlar. Bunun üzerine faktorinq şirkəti müştərinin borclusunun öz kabiliyetini (kredibilitesini) araştırır və bu araştırma sonüçünda borcluya, muhtemel alacaq devirleri üçün bir kredi limiti tanır. Faktorinq şirkəti müştəriyə, borcluya tanınan limit çərçivəsində alacaqların qarşılığını avans olaraq ödəməye hazır olduğunu belirten yazılı bir sorumluluk vaadi ilə bildirir. Avans müştəri tərəfindən borcluya təslim edilince, müştəri borclu qarşısında bu təslimden doğan alacağını faktorinq şirkətine devreder və ayrıca ona, faturanın suretinin ibraz eder. Faktorinq şirkəti ise bu fatura üzerindeki dəyəri masrafları və giderleri düşülen son dəyəri müştərisine ödəyər. Beləce müştəri alacağını vadesinden öncə almış olur.
Faktorinq əməliyyatının başlica növləri. Faktorinqin çeşitleri aşağıda mövcudtur: Gerçek (tam) faktorinq. Faktorinq şirkətinin faktorinq əməliyyatının sunduğu bütün funksiyaları (maliyyə, xidmət, və təminat funksiyaları) birlikde üstlendiği durumlarda, gerçek faktorinq və ya tam faktorinq söz konusudur. Bugün uygulamalarda genellikle kullanılan və faktorinqin asıl tarzını oluşturan faktorinq biçimi budur. Bu əməliyyat tarzında faktorinq şirkəti faktorinq əməliyyatının hər üç funksiyasınu üstlenmekle beraber bu əməliyyatde esas önəmli olan ödəməme riskinin üstlenilmesidir. Gerçek (tam) faktorinq əməliyyatı açıq faktorinq şəkilində yapılmaktadır. Yani alacağın faktorinq şirkətine devredildiği borcluya bildirilmektedir. Bu faktorinq tarzı gelişmiş və yaygın faktorinq biçiminin oluşturmakla beraber, gerçek faktorinq yapılabilmesinin ön koşulu faktorinq şirkətlərinin müştəriləri (firmalar) haqqında çox iyi bəlaqə toplayabilme imkanına sahip olabilmələridir. Bu səbəble bəzi Avropa ölkələri faktorinq uygulamasına geçtikleri ilk illərdə, faktorinq əməliyyatlarıne pek sıcaq bakma maktalardı. Bunun yanında Türkiyədə ki faktorinq əməliyyatları tam faktorinq modeli temeline qurulmuştur. Gerçek olmayan faktorinq. Gerçek olmayan faktorinqdə faktorinq şirkəti ödəməme riskinin üstlenmemektedir. Borclunun ödəmə yapmaması riski müştəride kalmaktadır.10 gerçek olmayan faktorinqdə, faktorinq əməliyyatının maliyyə və xidmət funksiyaları bulunmakta fakat, təminat funksiyası bulunmamaktadır. Beləce müştəri (firma) sadəcə alacağın əmlakından deyil, sağlamlığından da sorumlu tutulmaktadır. Bu faktorinq tarzında borclu doksan və ya yüz iyirmi günlük bekleme müddətinde ödəməde bulunmaz ise, faktorinq şirkəti şirkəti alacağı müştəriyə (firma) devretme haqqına malikdir. Açıq faktorinq. Açıq faktorinqdə müştəri tərəfindən borcluya –genellikle bir hesab başlığıyla- alacağın factore devredildiği və bundan belə borcdan qurtarma etkisiyle ancaq factore ödəməde buluna beləceği bildirilmektedir. Beləce borclunun devirden habersiz olaraq alacaqlı olan müştəriyə ödəməde bulunması önlenmek istenmektedir. Bu əməliyyat tarzı daha çox gerçek faktorinqdə kullanılmaktadır. Örtülü (sessiz) faktorinq. Örtülü əməliyyat tarzında alacaqların faktorinq şirkətine devri örtülü olaraq gerçekleştirilmektedir. Faktorinq şirkəti (factor) örtülü faktorinqdə yeni alacaqlı olaraq belirmediği üçün ne borcluya öz adına ihtarda bulunamaz, nede alacağı bizzat tahsil edebilir. Bu tarz faktorinq əməliyyatlarında borclu müştəriyə ödəmə etdiyi təqdirdə bu ödəmə ilə borcundan kurtulabilir. Belə bir durumda faktorinq şirkəti müştəriyə ödemiş olduğu avansı geri alamamak tehlikesiyle qarşılaşa bilir. Bu səbəblerden dolayı bu tarz faktorinq əməliyyatı genellikle gerçek olmayan faktorinqdə kullanılmaktadır. Uluslararasi faktorinq. Beynəlxalq faktorinq, ikinci dünya savaşından sonra, denizaşırı ixracat faktorinqi alanında amerikan bankları və faktorinq organizasyonları ilə bütün Avropa banklarının işbirliği sonucu gerçekleşmiştir. Beynəlxalq faktorinqdə sınır ötesi mal təslimlerinden iləri gelen alacaqları satılmaktadır. Beynəlxalq faktorinqdə dört əlaqəli tərəf vardır: -
Müştəri (ixracatçı) -
İhracatçı factor -
İthalatçı factor -
Borclu (idxalatçı) İhracat faktorinqinde müştəri müəyyən bir ölkədeki borclu qarşısında mal təsliminden iləri gelen alacağını öz ölkəsindeki idxalatçı factore satar və devreder. İthalatçı faktor, söz
konusu alacağın, borclunun ölkəsindeki, öz faktorinq muhabirine (idxalatçı faktorinq) satmaya yetkilidir. Gerçek faktorinqdə olduğu kimi idxalatçı factor və ya bu alacağı satın alan idxalatçı factor de borclunun alacağı ödəməme risklərini üstlenmiş olurlar. Fakat idxalatçı factor bu borc riskini müəyyən bir məbləğə qədər üzərinə götürür. Bu əməliyyat beynəlxalq ədəbiyyatda ikili faktor sistemi olaraq adlandırılır. Forfaiting əməliyyatı ilə beynəlxalq faktorinq arasında risklərin tərkibi və onların qarşılanması baxımından da baxımından bəzi fərqliliklər vardır. Forfaiting əməliyyatında forfaiter (alacağı satın alan) maliyyə riskləri ilə yanaşı, siyasi riskləri, transferlə bağlı moratorium, ödəmə qadağaları kimi riskləri də üzərinə götürərkən, faktorinq əməliyyatlarında sadəcə maliyyə risklerini üzərinə götürür. Faktorinq məsrəfləri. Faktorinq əməliyyatının xərcini satıcının factora ödədiyi komisyon və faiz (iskonto) təşkil edir. Factor, kredibilite araştırması, üstlendiği risk, alacaq hesablarının tutulması, alacağın tahsilatı və s. Xidmətler qarşılığında faktorinq əməliyyatının tipine bağlı olaraq devraldığı alacaqlar üzerinden satıcıdan müəyyən dərəcədə bir komisyon almaktadır. Komisyon dərəcəsi; alıcıların sayısı, alıcıların kredibiliteleri, çalışılan iş kolunun özellikleri, satıcının taaahhüt ettiği illik ciro, faktorinq yapılan ölkələrin risk durumu, alacaqların para cinsi və s. Kıstaslar göz önünde tutularak saptanmaktadır. Faktorinqin, kredi şəklindəki digər maliyyə tekniklerinden maliyet baxımından fərqı bu komisyondur. Bu da bir yerde factore devredilən riskin maliyeti olaraq yorumlanabilir. Satıcı, factora devrettiği alacağına mahsuben factorce alacağın tahsil edilme müddətinden öncə, müəyyən bir miktarda avans (ön ödəmə) istifadəyı istediği takdirde, kullandığı avansa qarşılık dərəcəsi əvvəlcədən müəyyən olunmuş faizi (iskonto) factore ödəməkle yükümlüdür. Avans ödəməlerinde faiz (iskonto), daxili satışlar qarşılığı alacaqlarda güncel faiz dərəcələrina görə belirlenirken yurt dışı satışlar qarşılığı alacaqlarda faturadaki para birimi üçün keçərli beynəlxalq faiz dərəcələri (libor+spread) esas alınmaktadır. faktorinqdə maliyet mekanizmasının ne şekilde işlediğini göstəren 1. Örnek: Satıcı; 100.000 abd doları dəyərindaki altı ay vadeli bir yurt dışı satışında faktorinq xidmətlerinden yararlanmak istemektedir. Factor komisyonunun % 2, beynəlxalq faiz dərəcəsinın (libor+spread) % 10 olduğunu varsayarsak, satıcının mal haqqıni satıştan həmən sonra almak istemesi halında faktorinq xidmətinin satıcıya maliyeti 7.000 abd doları olacaqtır. Dolayısıyla, satıcı altı ay beklemeden alacağını 93.000 abd doları olaraq tahsil edebeləcektir. Söz konusu əməliyyatın hesablanması aşağıdaki şekilde yapılmaktadır. 100.000 abd doları x % 2 = 2.000 abd doları (komisyon) 100.000 abd doları x % 5 = 5.000 abd doları (faiz) toplam : 7.000 abd doları (not : illik % 10 üzerinden altı aylık faiz % 5dir) Faktorinq xidmətlerinde, factor, genellikle kredili satışlar toplamının % 80i civarındaki bölümünü satıcıya nakit olaraq derhal, qalan bölümü ise alıcıdan mal haqqınin tahsilatını müteakip ödəməyi taahhüt etməkdədir. Beləce, satıcı, kredili satışlardan doğan nakit ihtiyacını istediği zaman kolayca qarşılayabilmektedir. Faktorinqdə əməliyyat maliyetinin hesablanmasına münasibətn 2. Örnek: Bir x şirkəti, y şirkətine kredili olaraq sattığı 50.000.000.000 tl dəyərindaki maldan olan alacağını, factor şirkətine devretmiştir. Temmuz ayında satılan malın vadesi 2 ay olup, x şirkəti %80 dərəcəsinda ön ödəmə talep etmiştir. (faiz dərəcəsi %75, faktorinq şirkətinin komisyon dərəcəsi %1,5dir) Temmuz ayı əməliyyatları : X şirkətine yapılacaq ön ödəmə : 40.000.000.000 (50.000.000.000 * 80/100) Faktorinq komisyonu : 750.000.000 (50.000.000.000 * 1,5)
Bsmv : 37.500.000 Alınan ön ödəmə : 40.000.000.000 – 787.500.000 = 39.212.500.000 Eylül ayı əməliyyatları : 50 milyar tahsil edilmiştir. Faktorinq faizi : f = a * n * t/36000 = 40.000.000.000 * 60 * 75/36000 = 5.000.000.000 Bsmv = 250.000.000 X şirkətine ödenen : 10.000.000.000 – 5.250.000.000 = 4.750.000.000 əməliyyatın toplam maliyeti : 4.750.000.000 + 787.500.000 = 5.537.500.000 örnek 3: bir firma alacaqlarını %2 iskontoyla bir factor şirkətine devretmiştir. Buna görə factor şirkəti hər 1 dolar alacaq üçün firmaya 98 cent ödeyecektir. Tahsil müddəti 1 aydır.
Aylık zımni faiz dərəcəsi; 2/98 = %2,04tür. Efektif faiz dərəcəsi (1,204)12 – 1 = 0,274 ya da % 27.4 olur. Faktorinq, burada firma üçün pahalı bir maliyyə kaynağı kimi gözükse de, faiz dərəcəsinın yüksək görünen kısmı, həm alacaqların ödenmeme riskini , həm də kredi işine girme maliyetini temsil etməkdədir. Faktorinqin üstünlükləri
kesintisiz nakit akışı ilə özlerine sürətli və kontrollü böyümə potensiali sağlamış olurlar.
Vadeli alacaqlarının nakde dönüşmesi ilə işletmeler, hammaddeyi nəğd ödeyerek alabilir və önəmli endirimler sağlayarak üretim maliyetlerini düşürürler. Beləce işletmelere karlarını arttırma olanağı sağlanır.
Alıcı riskini factora devreden işletmeler, daxili və yurtdışı bazarlarını genişletebilir.
Alıcılara vade tanıyabeləceği üçün, satıcının rəqabət gücü artar.
Açıq hesab satışlar kolay və güvenli hale gəlir.
Alacaqların tahsilatı və fon yaratma kimi konuları factora devrederek nakit akışlarını belirleyen yöneticilər iləriye dönük; üretim, yatırım və bazarlama kimi işletmenin gelişimi ilə əlaqəli konulara daha fazla vakit ayırabilirler.
İşletmelerin qısa vadeli ticari alacaqlarının maliyyəını saxlayan faktorinq sistemi, bank kredisinden fərqli olup, bilançonun sadəcə aktiv bölümünde bir harekete səbəb olur. Alacaqlar, stoklar və ticari borclar azalır, işletmenin yaratabildiği işletme sermayesi artar. Bilanço daha likit hale gəlir və işletmenin kredibilitesi artar.
üzerine verildiği üçün, işletmelerin dış qaynaq istifadə ihtiyacı azalır və faiz giderlerini düşürebilir
olduğundan, vadeli satışlardan ilavə kazançlar sağlanabilir. Faktorinqin çatışmazlıqları
kimi sunmuş olduğu faktorinq xidmətleri qarşılığında satıcının temlik etmiş olduğu alacaqlar üzerinden bir komisyon alır.
fona iç və dış bazar şərtlərına görə müəyyən olunan faktorinq ücret dərəcəsi uygulanır.
Faktorinq yolu ilə alacağını əldən çıxaran firmalara, vadeli satış yapan firmalar bu durumu firmanın likidite gücünün və alacaqlarını tahsilattaki zayıflığının bir zaafiyeti olaraq yorumlayarak vadeli satış yapmaktan kaçınabilirler.
Satıcı firma alacaqlarını faktorinq firmasına verməklə, kredi siyasiasının yönetimini kaybedebilir.
Türkiyədə və dünyada faktorinq. Faktorinq kavramı bir maliyyə tekniği olaraq ölkəmiz bankcılık terminolojisine ilk kez 1983 ilində “ ödünç para verme işleri haqqında qanun hükmünde kararname ” ilə girmiştir. Bu kararname nin 3üncü maddesi; faktorinqi “mal və xidmət satışlarından doğmuş və ya doğacaq alacaqların temellük edilərek, tahsilinin üstlenilmesi və bu alacaqlara qarşılık ödəməlerde bulunularak maliyyə sağlanması” diye tanımlanmakta, bu işle uğraşmaq üzere qurulan şirkətləri de “faktorinq şirkətləri” olaraq adlandırmaktadır. Faktorinq Türkiyədə 1988 ilində başlamış ve ilk 1990-da, yetkiləndirilmiş bir faktorinq şirkəti əməliyyatlare başlamışdır. O günden itibaren popüleritesi artmış və əməliyyat həcmi 1999 ilində 5.25 milyar usd-a çatmışdır və bu böyümə günlük olaraq belə davam etməkdədir 47
Hazine müsteşarlığı məlumatlarına görə, Türkiyədə qurulan faktorinq şirkətlərinin sayısı, 1992de 14, 1994de 63, 1995de 45 və 1999da 93e yükselmiştir. Bu şirkətlərden 37si faktorinq derneği üyesidir və bu 37 üyeden, 22si bir bankın iştirakidir. 93 ədəd faktorinq şirkətinden 16sı, dünyanın ən böyük faktorinq zincir kuruluşu olan fcı üyesidir. 2001 ilində Türkiyədə gerçekleşen toplam faktorinq əməliyyat həcmi 3.7 milyar usd olurkən, bu toplamın 990 milyon usd- si ixracat əməliyyatlarından 2.7 milyar usd- si iç bazar əməliyyatlarından oluşmuştur. Faktorinq, yeni bir maliyyə modeli olmasına rağmen ölkəmizdə sürətli bir gelişme göstərmiş və ölkəmiz maliyyə bazarlarının son illərdə vazgeçilmez enstrümanı olmaya başlamışdır. Hər cür mal və xidmət satışlarından qaynaqlanan qısa vadeli alacaqların faktorinq şirkətine devredilmesi əməliyyatı giderek yaygınlaşmaqtadır. Alacaqların takibi, tahsili, garanti edilmesi, maliyyə sağlanması, bazar araştırması, kredi istihbaratı yapılması, ticari risklərin üstlenilmesi və mühasibat kayıtlarının tutulması,vb. Xidmətleri içeren faktorinq, firmaların qısa vadeli sermaye ihtiyacını qarşılamaqtadır. Ölkəmizdə faktorinq əməliyyatlarınin önəmli hissəsini (%75) daxili, geri qalan hissəsini ise ixracat (%23) və idxalat (%2) faktorinqi təşkil edir. Daxili faktorinq əməliyyatları üçün önəmli bir potensialın mevcudiyetine rağmen, daxili bazarda şirkətlər haqqında yeterli bəlaqə temin ediləcek bir bəlaqə banksının olmaması faktorinq xidmətlerinin iç bazarda arzulanan biçimde yaygınlaşmasını güçleştirmektedir. Ölkəmizdə faktorinq xidmətlerinden en çox yan-sanayi şirkətləri, kiçıx və orta ölçülü şirkətlər, sektorlar eribarı ilə de en çox sanayi, tekstil, qida, xidmətler sektoru, otomotiv, makine və teçhizat, yedek parça, büro makinaları, sağlıq və temizlik sektorlari ilə yayıncılık sektorlari yararlanmaktadır. Daxili ticaretin önəmli bir hissəsinin vadeli olması, yüksək dərəcəlı inflyasiyaun davamlı olaraq şirkətlərde işletme sermayesi sorununu yanında gətirmesi, ölkəmiz ekonomisinin ixracata yönelik oluşu, ihrac ürünlerinin böyük bir bölümünün factor ediləbilir nitelikte olması, beynəlxalq ticaretin vadeli (açıx) hesab şəkline dönüşmesi və akreditifli ödəmə şəklinin giderek azalması faktorinq ihtiyacını arttırmaya davam etməkdədir. Faktorinq, bugün dünyadaki bütün şirkətlər üçün modern bir maliyyə aləti hesab olunur. 50-yi aşkın ölkəde tamamıyla gelişmiş bir faktorinq endüstrisi vardır və faktorinq şirkətləri aracılığıyla gerçekleştirilən toplam iş həcmi 630 milyar doları aşmaqtadır. faktorinq, yeni bir kavram deyildir. Faktorinq, yüzlerce il öncə ilk olaraq amerika və ingiltere arasındaki arasındaki yün ticaretinin maliyyəına yardımcı olmak məqsədi ilə başlamışdır. Kayıtlı faktorinq şirkətləri, 1960-larda kurulmaya başlamışdır. L970lere qədər pek böyük gelişme göstəremeyen faktorinq, 1973 petrol böhrani sonrası dünya ticaretinin güçleşen şərtlərında dışa açılmaya çalışan bir çox işletmenin giderek daha fazla
yararlandıkları bir maliyyə yöntemi olmuşdur və bugün gelişmiş ölkələrdeki böyük bankların çoğunun bir faktorinq şirkəti iştiraki vardır. Faktorinq xidmətinin yeni endüstriləre və bölgelere uygulanmaya başlanması, bəlaqəsayar istifadəındaki və texnologiyasindeki sürətli gelişme, bağımsız factor kuruluşlarının böyük ticari banklarla birleşmesi, factor kuruluşlar arasındaki rəqabətin hər keçəngün artması kimi səbəblerle dünya faktorinq həcmi, sürətli və olumlu bir şekilde artmaktadır. 2001 ilində bütün dünyada gerçekleşen toplam faktorinq əməliyyat həcmi, 648 milyar usd olmuşdur. Beləliklə, bu nəticəyə gəlmək olar ki, dünyada artan rəqabət şəraitində olduqca yaygın bir qaynaq sağlama işlevi görən fianansal kiralama ölkəmizdə gelişip boy atabilmesi, dünyadaki gerçek lizinq uygulamalarının ölkəmizdə yaygınlaşması, maliyyə kiralama əməliyyatlarınin taksitli satış yöntemi olmaktan çıxıp, gerçek bir fonlama olaraq etkinlikte bulunması və şu anda bu alanda yaşanan dış kredi sağlama və fon bulma konusundaki sıkıntıların daha kolay aşılabilmesi üçün, daha bir çox önleme və özendirme girişimlerine ehtiyac vardır.
|