Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi



Yüklə 13,5 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə34/44
tarix01.01.2017
ölçüsü13,5 Mb.
#4064
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   44

İnternetdə: 

www.books.google.com 

326 

 

30 Oktyabr - Ümumdünya Siyasi Repressiya Qurbanlarının Xatirə Günü



                       (1974) 

 

 

 



 

 

 



 

Bu  günün  tarixi  1974-cü  il  30  oktyabr  tarixində  keçmiş  SSRİ-də  məhkum 

olunmuş  siyasi  məhbus  Kronid  Lyubarski  tərəfindən  Mordovia  və  Perm 

düşərgələrinin digər məhbusları Beynəlxalq Siyasi Məhbuslar Gününü həbsxanada 

aclıq  edərək,  siyasi  repressiya  qurbanlarının  xatirəsinə  şam  yandırmaqla  qeyd 

etməyə  başlayıblar.  Elə  həmin  gün  Sergey  Kavalyov  Andrey  Saxarovun  evində 

mətbuat  konfransı  təşkil  edərək  həbsxanada  keçirilmiş  bu  aksiya  barədə  məlumat 

verib, həbsxana düşərgəsindən bəzi sənədləri ictimailəşdirib və siyasi məhbusların 

sözlərini  ictimaiyyətə  çatdırıb.  Bir  neçə  aydan  sonra  bu  mətbuat  konfransının 

təşkili  Kavalyovun  ittihamnaməsinin  tərkib  hissələrindən  birinə  çevrilib.  Bu 

hadisədən  sonra  oktyabrın  30-u  Beynəlxalq  Siyasi  Məhbuslar  Günü  və 

Ümumdünya Siyasi Repressiya Qurbanlarının Xatirə Günü kimi  qeyd olunur.  



İnternetdə: 

www.books.google.com 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



327 

 

Bu tarixi unutmayaq 



2 Oktyabr -  Xocavənd rayonunun işğalı günü, (1992) 

“Düşmən Azərbaycana məqsədli şəkildə vurduğu bu ziyanın əvəzini 

mütləq alacaq, Qarabağ torpağı düşmən tapdağı altında qalmayacaq!” 

                                                                                               

Ulu öndər Heydər Əliyev 

  

Xocavənd  rayonu  1991-ci  ildə  Martuni 



və  Hadrut  rayonlarının  bazasında  yaradılıb. 

Ərazisi  1458  kvadratkilometr  olan  rayonda  1 

şəhər,  2  qəsəbə,  81  kənd  olub.  Xocavəndin 

azərbaycanlılar  yaşayan  Tuğ  və  Salakətin 

kəndləri 1991-ci il oktyabrın 30-da, Xocavənd 

kəndi noyabrın 19-da, Naxullu kəndi isə 1992-

ci  il  yanvarın  9-da  işğal  edilib.  1992-ci  il 

fevralın 17-də isə ermənilər rayonun Qaradağlı kəndinin dinc sakinlərinə qarşı əsl 

soyqırım  aktı  həyata  keçiriblər.  Hər  tərəfdən  əlaqəsi  kəsilən  Qaradağlıya  hücum 

edən  ermənilər  kəndi  yandıraraq,  dinc  sakinlərə  amansızlıqla  divan  tutublar.  800 

nəfərdən  çox  sakini  olan  kənddə  işğal  zamanı  118  nəfər  əsir  götürülüb,  33  nəfər 

güllələnib.  Erməni  cəlladları  öldürülənləri  və  yaralıları  bir  yerdə  təsərrüfat 

quyusuna tökərək üstünü torpaqlayıblar. Ümumilikdə əsir götürülənlərdən 68 nəfər 

öldürülüb, 50 nəfər böyük çətinliklərlə əsirlikdən azad edilib. Kənddə 200 ev, bir 

mədəniyyət  evi,  320  yerlik  orta  məktəb  binası,  25  çarpayılıq  xəstəxana  binası  və 

digər obyektlər dağıdılıb. 1992-ci il oktyabrın 2-də rayonun Əmirallar, Muğanlı və 

Kuropatkin  kəndləri,  1993-cü  il  iyulun  23-də  Günəşli,  avqustun  20-də  Xətai 

kəndləri  ermənilər  tərəfindən  işğal  edilib  və  yandırılıb.  Düşmənə  qarşı  mərdliklə 

vuruşan  xocavəndlilərin  145  nəfəri  şəhid  olub. Zəngin    təbii  sərvətləri,  abidələri 

olan  qədim  yaşayış  məskənlərindən  sayılan  Xocavənd  son  20  ildə  ermənilər 

tərəfindən  talanıb,  abidələr  dağıdılıb,  zəngin  təbii  meşələr  qırılaraq  məhv  edilib, 

nadir bitki və ağac növlərinin kökü kəsilib.  

  

Prezident İlham Əliyevin tapşırığı ilə Qaradağlı faciəsi haqqında həqiqətlərin 



dünya ictimaiyyətinə çatdırılması istiqamətində son illər xeyli iş görülüb. 2008-ci il 

oktyabrın  4-də  Beyləqan  rayonunda  xocavəndlilər  üçün  salınan  qəsəbənin 

açılışında iştirak edən Prezident İlham Əliyev demişdir ki, bu faciə haqqında hamı 

bilməlidir. Artıq Qaradağlı faciəsindən bəhs edən ‖Soyqırım - Qaradağlı‖ adlı film 

çəkilib, bu istiqamətdə tədbirlər indi də davam etdirilir. Xocavəndlilər inanırlar ki, 

Prezident  İlham  Əliyevin  məqsədyönlü  siyasəti,  qətiyyəti  sayəsində  Ermənistan-

Azərbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsi  həll  olunacaq,  işğal  altında  olan  bütün 

ərazilərimiz  azad  ediləcək,  qətlə  yetirilən  günahsız  insanların  qanı  yerdə 

qalmayacaq.  

İnternetdə: 

www.books.google.com 

 

 

 

 


328 

 

30 Oktyabr -  Zəngilan rayonunun ermənilər tərəfindən işğalı günü, (1993)



 

“Zəngilanda Azərbaycan xalqının milli mədəniyyətini əks etdirən tarixi 

abidələr var. Azərbaycan xalqının həyatını əks etdirən tarixi hadisələr baş 

vermişdir. Zəngilanda keçmiş əsrlərdə də xalqımızın çox hörmətli, dəyərli 

insanları yaşayıblar, yaradıblar və beləliklə də Zəngilan həm öz təbiətinə görə

həm o torpaq üzərində insanların qurduqlarına, yaratdıqlarına görə və 

bugünkü nəsillərə çatdırdıqları  irsə görə Azərbaycanın qiymətli bir diyarıdır, 

qiymətli bir hissəsidir. ” 

Ümummilli lider Heydər Əliyev 

  

Zəngilan  ərazisi  ən  qədim  insanların 

yaşayış  məskənlərindən  hesab  olunur.  Bu 

ərazidə  mövcud  olan  bir  neçə  mağara 

(Əsgülüm  və  Süsən  dağlarında)  burada 

ibtidai insanların yaşayışından xəbər verir. 

Zəngilan  rayon  kimi  1930-cu  ildə  təşkil 

edilmişdir. 

Rayonun 

sahəsi 


707 

kvadratkilometr,  əhalisi  isə  35.351  nəfər 

olmuşdur. Rayonda bir şəhər, bir şəhər tipli 

qəsəbə,  bir  qəsəbə,  81  kənd  var  idi. 

Mərkəzi Zəngilan şəhəridir.  

XX  əsrin  sonu  Azərbaycan  xalqının  tarixinə  faciələrlə  dolu  bir  dövr  kimi 

yazıldı.  Təqvimimizdə  daha  bir  qara  günün  sayı  artdı  –  29  oktyabr  (1993-cü  il) 

Zəngilan  müharibə  alovunun  qasırğasını  1990-cı  ildən  daha  tez-tez  hiss 

etməyə   başladı.  Ermənilər  dəmir  yolunu  bağlayır,  qatarları  saxlayır,  adamları 

girov  götürürdülər.  Xronoloji  ardıcıllığa  qısa  nəzər  yetirək:  1992-ci  ilin  yanvar 

ayının sonunda ermənilərin Zəngilana mütəşəkkil hücumları başlayır. Fevralın 1-də 

Günqışlaq,  Qazançı,  Dərəli  və  Vejnəli  kəndlərinə  basqın  edirlər  və  bu  kəndlər 

düşmənin  nəzarəti  altına  düşür.  2  həftə  sonra  Qazançı  və  Dərəli  kəndləri  azad 

edilsə  də,  Seyidlər  kəndi  mühasirədə  qalır.  İyulun  6-da  düşmən  rayon  mərkəzini 

atəşə  tutur.  Oktyabrın  20-də  ermənilərin  döyüş  təyyarələri  rayon  mərkəzini 

bombalayır. Beləliklə də, 1992-ci ilin sonuna Zəngilanın 13 yaşayış məntəqəsi, bir 

çox strateji yüksəklikləri düşmənin əlinə keçir. Bununla da rayonun işğalının əsası 

qoyulur...  

Zəngilanda  nəyimiz  qaldı?  ZƏNGİLAN  boyda  VƏTƏN!  Dünyada  ikinci, 

Avropada  birinci  nadir  çinar  meşələri,  torpaq  üzərində  olan  bütün  var-dövlət,  67 

məktəb,  56  kitabxana,  34  klub,  9  mədəniyyət  evi,  7  xəstəxana,  6  iri  dəmir  yol 

stansiyası, 2 şərab zavodu, konserv zavodu, dəmir yol deposu... Hazırda Zəngilan 

rayonunun  məcburi  köçkünləri  Bakıda  və  respublikamızın  43  rayonunda 

müvəqqəti  məskunlaşmışlar.  Zəngilan  rayonunda  erməni  təcavüzü  nəticəsində 

Milli  Ordunun  33  nəfər  döyüşçüsü  qəhrəmancasına  həlak  olmuş,  7  nəfər  polis 

işçisi itkin düşmüşdür. Zəngilan 200 nəfərdən çox şəhid vermiş, 12800 uşaq zərər 

çəkmiş,  395  uşaq  yetim  qalmışdır.  44  nəfərin  aqibəti  bəlli  deyil,  127  nəfər  isə 

müharibə əlilidir.                                



İnternetdə: 

www.books.google.com 

 

 

329 

 

 



Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri 

16 Oktyabr - Artilleriya general-leytenantı Səmədbəy Mehmandarovun 

                       anadan olmasının 160 illiyi, (1857-1931) 

 

Səməd bəy Sadıx bəy oğlu Mehmandarov  Lənkəranda anadan 

olmuşdur. Bakıda gimnaziya  təhsili  almış,  16  yaşında 

Peterburqda yerləşən II Konstantinovka Artilleriya Məktəbinə 

daxil  olmuşdur. 1875-ci  ilin  dekabrında  podporuçik  rütbəsi 

almış  və  üçüncü  dərəcəli  "Müqəddəs  Stanislav"  ordeni  ilə 

təltif 

edilmişdir. 1890-cı 



ildə 

kapitan, 1898-ci 

ildə 

podpolkovnik, 1901-ci  ildə  polkovnik, 1904-cü  ildə  general-



mayor rütbəsi almışdır.  

 Rus-Yapon  müharibəsində  böyük  rəşadət  göstərmiş  S. 

Mehmandarova 1908-ci  ildə  tam  artileriya  generalı  rütbəsi 

verilmişdir.  1915-ci  ildə  S.  Mehmandarov  korpus  komandiri 

təyin olunmuşdur. 1917-ci ilin əvvəlində  Rusiyanın bütün hərbi ordenləri ilə, eləcə 

də İngiltərənin, Fransanın, Rumıniyanın bir neçə hərbi ordenləri ilə təltif edilmişdi. 

S.  Mehmandarov Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti hökümətində 1918-ci  ilin 25 

dekabrından hərbi nazir vəzifəsini tutmuş və müstəqil Azərbaycanın qısa müddətdə 

30  minlik  ordusunu  yaratmağa  nail  olmuşdu. 1919-cu  ilin  yazında  ingilis  hərbi 

hissələri  Azərbaycanda  olduğu  dövrdə  hərbi  nazir  S.Mehmandarov  Azərbaycan 

Xalq  Cümhuriyyəti  hökuməti  başçısı Nəsib  bəy  Yusifbəyliyə  göndərdiyi  rəsmi 

məktubda  bildirmişdi  ki,  ingilis  hərbi  dəstələri  Azərbaycanda  məskun  olduqları 

yerlərdə  talanlar  edir,  kəşfiyyat  işi  aparırlar.  Bunlara    etiraz    olaraq 

S.Mehmandarov    İngiltərə    hökumətinin    I  Dünya    müharibəsi    illərində    ona 

verdiyi    ordenləri  İngiltərə  hökumətinə  qaytarmağı  Azərbaycan  hökumətindən 

xahiş  etmişdi.  S.Mehmandarov 1924-1927-ci  illərdə Azərbaycanda hərbi  sahədə 

aparılan geniş islahatlarda və tədbirlərdə fəal iştirak etmişdir.  

1928-ci  ildə  S.Mehmandarov  səhhətinə  görə  orduda  xidmətdən  təxris 

olunmuş  və  ona  fərdi  dövlət  təqaüdü  verilməsi  müəyyən  edilmişdi. 

S.Mehmandarov rus, türk və fars dillərini  yüksək  səviyyədə  bilirdi.  Ömrünün  son 

üç ilində islam tarixi və fəlsəfə ilə məşğul olmuşdur. Səməd bəy Mehmandarov 12 

fevral 1931-ci  ildə Bakıda vəfat  etmişdir.(Bəzi  mənbələrdə  S.Mehmandarovun 

doğum ili 1855, bəzilərində 1856-ci il verilmişdir.) 

Filmoqrafiya:”Sizi  dünyalar  qədər  sevirdim‖  (film,  1985),  ―Səmədbəy‖  (film, 

1995), ―Tənha ruh‖ (film, 1998), ―Cümhuriyyət generalları‖ (film, 2006) və s. 

 

İnternetdə: 

www.az.wikipedia.orq

 

 

 

 


330 

 

 



Yubilyar yazıçı və şairlər 

 

10 0ktyabr - Yazıçı Seyfulla Şamilovun anadan olmasının 115 illiyi,  

                     (1902-1974) 

 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Seyfulla Şamilov  Qazax qəzasının Tatlı kəndində anadan olmuşdur. Bakıda 

partiya  məktəbini  bitirmişdir  (1921-1925).  Azərbaycan  Dövlət  Pedaqoji 

İnstitutunda  fəlsəfə  kafedrasının  dosenti  (1931-1933),  "Kommunist"  qəzetində 

məsul  redaktorun  müavini,  "Gənc  işçi"  qəzetinin  məsul  redaktoru,  Azərbaycan 

Proletar  Yazıçılar  Birliyi  təşkilat  komitəsinin  sədri  (1932),  Azərbaycan  Yazıçılar 

İttifaqının  sədri  (1936-1938),  "İnqilab  və  mədəniyyət"  jurnalının,  "Ədəbiyyat 

qəzeti"nin  məsul  redaktoru  (1936-1937), ―Uşaqgəncnəşr‖  in  baş  redaktoru  (1955-

1962)  vəzifələrində  işləmişdir.  Repressiya  dövründə  həbs  edilərək  sürgün 

olunmuşdur. Yazıçı-publisist  S.  Şamilov   "Şərəf  nişanı"  ordeni  və  Mədəniyyət 

Nazirliyinin "Əlaçı işçi" fəxri medalı ilə təltif olunmuşdur.  

     Seyfulla Şamilov  1974-cü il dekabrın 25-də vəfat etmişdir. 

 

Kitabları: ―Dördüncü il‖ (1929), ―Seçilmiş əsərləri‖ (1974), ―Laçın‖ (1932), 

―Nigarın macərası‖ (1977) və s. 

 

 

Ədəbiyyat: Əhmədov Teymur - “Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə)” Ensiklopedik 



məlumat kitabı, Bakı, 2011. 

 

 



 

 

 



 

 


331 

 

10 Oktyabr - Şair, publisist, pedaqoq  Əjdər Ağayevin anadan olmasının  



                       80 illiyi, (1937) 

 

Əməkdar  müəllim  (2000),  pedaqoji  elmlər  doktoru 



(1996),  professor  (1996)  Əjdər  Ağayev  Neftçala  rayonunun 

Qırmızıkənd  kəndində  anadan  olub.  Burada  kənd  yeddiilik, 

Salyanda  orta  məktəbi  bitirmişdir.  Azərbaycan  Dövlət 

Pedaqoji  İnstitutunun  tarix-filologiya  fakültəsində  təhsil 

almışdır  (1955-1960).  Əmək  fəaliyyətinə  Salyan  rayonu 

məktəblərində  müəllim  kimi  başlamışdır  (1960-1965). 

Azərbaycan  Elmi-Tədqiqat  Pedaqoji  Elmlər  İnstitutunun 

aspiranturasına  daxil  olmuşdur  (1965-1969).  O,  burada 

"Fərhad  Ağazadənin  pedaqoji  göruşləri"  mövzusunda  namizədlik  dissertasiyası 

müdafiə etmiş, sonra elmi işçi, baş elmi işçi, bölmə müdiri, şöbə rəisi, direktorun 

elmi  işlər  üzrə  müavini  vəzifələrində  çalışmışdır  (1969-cu  ildən).  "Azərbaycan 

ictimai  fikrində  şəxsiyyətin  formalaşması"  adlı  doktorluq  işi  müdafiə  etmişdir. 

"Azərbaycan  məktəbi"  jurnalının  və  onun  əlavə  nəşr  edilən  məcmuələrinin  baş 

redaktoru  olmuşdur  (1974-1981).  Hazırda  Elmi-Tədqiqat  Pedaqoji  Elmlər 

İnstitutunda  pedaqogikanın  nəzəriyyəsi  və  tarixi  şöbəsinin  müdiri,  Lənkəran 

Dövlət Universitetində pedaqogika və psixologiya kafedrasının müdiri vəzifəsində 

çalışır  (1981-ci  ildən).  Azərbaycan  Təhsil  Nazirliyi  nəzdində  pedaqogika  və 

psixologiya  elmləri  üzrə  Elmi-metodiki  şuranın  sədri,    Azərbaycan  Respublikası 

Ali  Attestasiya  Komissiyasında  pedaqogika  və  psixologiya  elmləri  üzrə  ekspert 

komissiyası sədrinin müavinidir.  

Bədii yaradıcılığa keçən əsrin 50-ci illərindən başlamışdır. İlk hekayəsi "İlk 

və son mahnı" 1956-cı ildə "Azərbaycan pioneri" qəzetində, "Bir də çal o mahnını" 

adlı  ilk  şeri  isə  1957-ci  ildə  "Azərbaycan  gəncləri"  qəzetində  çap  olunmuşdur. 

Şeirlərinə mahnı bəstələnmişdir. Əsərləri xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə 

olunmuşdur.  Bədii  əsərlərini  mətbuatda  Ə.Ə.Ağayev,  A.Əjdər,  Əjdər  Ağazadə, 

Ə.Atəşin, Əjdər Ağayev imzaları ilə çap etdirmişdir. Akademik Mehdi Mehdizadə 

adına mükafatın və "Araz" ali ədəbi mükafatın laureatıdır. 

Kitabları:

 



Məktəblərdə  vətənə  sədaqət  tərbiyəsi‖  (1975),  ―Pedaqogika‖  (1993), 

―Tikdim  ki,  izim  qala‖  (1996),  ―Bala  dadı,  bal  dadı‖  (1999),  ―Ceyran  nənəm‖ 

(1999), ―Gəlirəm, gözlə məni‖ (2000), ―Sabaha inamla‖ (2003) və s. 

 

Ədəbiyyat: Əhmədov Teymur- “Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə)” Ensiklopedik 



məlumat kitabı, Bakı, 2011. 

 

 

 

 



 

 

332 

 

15 Oktyabr - Şair Hafiz Baxışın anadan olmasının 85 illiyi, (1932-1989) 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

  

Hafiz  Baxış  15-də  Zəngəzur  mahalının  Qafan  bölgəsinin  Yuxarı  Girətağ 



kəndində, müəllim ailəsində anadan olmuşdur. Orta məktəbi 1950-ci ildə Şəhərcik 

kəndində  bitirmişdir.1950–1952-ci  illərdə  Qovşud  kəndində  ibtidai  sinif  müəllimi 

işləmiş,  1952-1956-cı  illərdə  Azərbaycan  Dövlət  Teatr  İnstitutunun  teatr  və  kino 

aktyorluğu  fakültəsində  təhsil  almışdır.  Tələbə  ikən  1954-cü  ildə  Azərbaycan 

diviziyasında bədii özfəaliyyət  dərnəyinin  rəhbəri olmuşdur.  1956-1961-ci illərdə 

Sumqayıt  şəhərində  tərbiyəçi,  pionerlər  evinin və  mədəniyyat  sarayının  direktoru 

işləmişdir.  1961-ci  ildə  Azərbaycan  Dövlət  Radio  və  Televiziya  verilişləri 

Komitəsində rejissor köməkçisi, rejissor işləmişdir.  

İlk şeirləri "Sosialist Sumqayıtı" qəzetində dərc edilmiş, ""Zirvə" adlı ilk poeması 

isə "Azərbaycan" jurnalının 1968-ci il 2-ci sayında çap olunmuşdur. Bundan sonra 

o  altı  poema  qələmə  alsa  da  lirik  şair  kimi  tanınmışdır.  İyirmidən  çox  şeirinə 

musiqi bəstələnmişdir.  

Hafiz Baxış 1989-cu il sentyabrın 7-də vəfat etmişdir. 

Kitabları: ―Azərbaycan oğluyam‖ (1980), ―Sona bülbüllər‖ (1983), ―Eşqimi 

sönməyə qoymaram‖ (1989), ―Dağlar üçün darıxmışam‖ (2001) və s. 

 

Ədəbiyyat: Əhmədov Teymur - “Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə)” Ensiklopedik 

məlumat kitabı, Bakı, 2011. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


333 

 

21 Oktyabr - Xalq şairi Xəlil Rza Ulutürkün anadan olmasının 85 illiyi,  



                       (1932-1994) 

Xəlil  Rza  Ulutürk   Salyan  rayonunun  Pirəbbə 

kəndində  anadan  olmuşdur.  2  saylı  şəhər  orta  məktəbində 

təhsil  almışdır.  İlk  mətbu  şeri  "Kitab" 1948-ci  ildə 

"Azərbaycan pioneri" qəzetində işıq üzü görmüşdür. 1948-

ci  ildə Azərbaycan  Dövlət  Universitetinin  filologiya 

fakültəsinin jurnalistika şöbəsinə daxil olmuşdur. Xəlil Rza 

əmək 


fəaliyyətinə 

"Azərbaycan 

qadını" 

jurnalı 


redaksiyasında  başlamışdır.  Onun  ilk  şeirlər  toplusu  – 

"Bahar  gəlir"  1957-ci  ildə  nəşr  olunmuşdur.  1959-cu  ildə 

Xəlil  Rza Bakıya qayıtdıqdan  sonra Azərbaycan  Dövlət 

Pedaqoji  İnstitutunun aspiranturasında  təhsilini  davam 

etdirmişdir.  O, 1963-cü  ildə  "Müharibədən  sonrakı 

Azərbaycan  sovet  ədəbiyyatında  poema  janrı  (1945-1950)"  mövzusunda  yazdığı 

dissertasiyanı  uğurla  müdafiə  etmiş,  fılologiya  elmləri  namizədi  elmi  dərəcəsinə 

layiq  görülmüşdür.  1991-ci  il  mayın  6-da  Xəlil  Rza  "Türk  milləti  mükafatı 

laureatı"  fəxri  adına  layiq  görülmüşdür.  1992-ci  ildə  ona  ―Xalq  şairi‖  fəxri  adı 

verilmişdir.  

Xəlil  Rza  Ulutürk   1994-cü  il  iyunun  22-də    vəfat  etmiş,  Fəxri 

Xiyabanda dəfn  olunmuşdur.  Azərbaycan  xalqının  milli  mübarizəsində  xüsusi 

xidmətlərinə  görə  Xalq  şairi  Xəlil  Rza  Ulutürk  (ölümündən  sonra) "İstiqlal" 

ordeni ilə təltif edilmişdir. 



Kitabları: ―Hara gedir bu dünya‖ (1983), ―Daşdan çıxan bulaq‖ (1986), ―Məndən 

başlanır vətənim‖ (1988), ―Davam edir 37‖ (1992), ―Məndən başlanır Vətən‖ 

(1988), ―Davam edir 37‖ (1992), ―Türkün dünyası‖ (1994), ―Qəhrəman Təbrizim‖ 

(1994), ―Lefortovo zindanında‖ (1998) və s. 

 

Ədəbiyyat: Əhmədov Teymur- “Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə)” Ensiklopedik 

məlumat kitabı, Bakı, 2011. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


334 

 

24 Oktyabr - Şair, dramatur Hüseyn Cavidin anadan olmasının 135 illiyi, 



                       (1882-1941) 

Azərbaycan 

 

ədəbiyyatında   romantizm   ədəbi  



cərəyanının  əsas  nümayəndəsi  olan  Hüseyn  Cavid  milli 

romantik  şeirin  və  mənzum  faciənin  banisidir.  Hüseyn  

Cavidin    ölməz    sənəti  dünya   romantizminin   tərkib 

hissəsidir.  Hüseyn  Cavid  Naxçıvanın  indiki  Kəngərli 

rayonunun  Şahtaxtı  kəndində,  ruhani  ailəsində  dünyaya  göz 

açmışdır. İbtidai təhsilini Naxçıvanda molla məktəbində, orta 

təhsilini  M.T.Sidqinin  "Məktəbi-tərbiyə"  adlı  yeni  üsullu 

məktəbində  almışdır  (1894-1898).  1899-1903-cü  illərdə 

Cənubi  Azərbaycanda  yaşamış,  Təbrizin  ―Talibiyyə‖ 

mədrəsəsində  təhsilini  davam  etdirmişdir.

 

İstanbul  Universitetinin ədəbiyyat 



şöbəsini  bitirmiş  (1909),  Naxçıvanda,  sonra  isə   Gəncə və Tiflisdə,  1915-ci  ildən 

isə Bakıda müəllimlik  etmişdir.  Hüseyn  Cavid  klassik  Azərbaycan  ədəbiyyatının 

ən  yaxşı  ənənələrini  inkişaf  etdirən  sənətkarlardandır.  O, XX  əsr Azərbaycan 

mütərəqqi romantizminin banilərindən biri olmuşdur. "Keçmiş günlər" adlı ilk şer 

kitabı 1913-cü ildə çap olunmuşdur. Azərbaycan ədəbiyyatında ilk mənzum faciə 

olan  "Şeyx  Sənan"  (1914)  əsərində  xalqları  bir-birinə  qovuşdurmaq  üçün 

ümumbəşəri  din  ideyasını  ortaya  atmışdır.  Yaradıcılığında  mühüm  yer 

tutan "İblis" (1918)  mənzum  faciəsində  dövrün  bütün  mürtəce  qüvvələri  -  "Insan 

insana  qurddur"  fəlsəfəsinin  tərəfdarları,  "İyirminci  əsrin  mədəni  vəhşiləri"  olan 

dairələri 

İblis  surətində  ümumiləşdirilmiş,  işğalçı  müharibələrə  lənət 

yağdırılmışdır. Ötən əsrin 20-30-cu illərində Hüseyn Cavid bir sıra tarixi dramlar 

yazmışdır.  "Peyğəmbər"  (1922)  və  "Topal  Teymur"  (1925)  əsərlərindən  sonra 

yazdığı "Səyavuş" (1933), "Xəyyam" (1935) tarixi dramları Hüseyn Cavidin tarixə, 

tarixi şəxsiyyətlərə baxışında ciddi dönüş olmuşdur. 

 

Sovetlər  Birliyində  totalitarizmin  dəhşətli  dövründə  Hüseyn  Cavid 



sosializmin "nailiyyətlər"indən yazmağı özünə rəva bilməmiş, Stalini, Azərbaycan 

ağalarını  mədh  etməkdən  qətiyyətlə  boyun  qaçırmışdır.  Ona  görə  də  bu  mətin 

şəxsiyyət  Sibir  buzlaqlarına, Maqadana sürgün  edilmiş  və  5  dekabr  1941-ci 

ildə İrkutsk  vilayətinin Tayşet  rayonunun Şevçenko  kəndində  həlak  olmuşdur. 

Şairin anadan olmasının 100 illik yubileyi geniş qeyd olunmuşdur. Naxçıvanda ev-

muzeyi  yaradılmışdır  (1981).  Ümummilli  lider  Heydər  Əliyevin    tapşırığı  ilə 

yubiley  ərəfəsində  cənazəsinin  qalıqları  İrkutsk  vilayətindən  Naxçıvana  gətirilib, 

ev-muzeyinin  yaxınlığında  dəfn  edilmişdir.  Naxçıvanda  onun  qəbri  üstündə 

möhtəşəm  məqbərə  ucaldılmışdır.  Azərbaycan  teatrlarında  Hüseyn  Cavidin  dram 

əsərləri  böyük  müvəffəqiyyətlə  tamaşaya  qoyulmuşdur.  Şairin  anadan  olmasının 

100  illik  yubileyi  geniş  qeyd  olunmuşdur.  Naxçıvanda  ev  muzeyi  yaradılmışdır 

(1981).


 

Yüklə 13,5 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   44




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin