Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi
Yüklə 13,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Kitabları: “Bahar şəbnəmləri, ‖―İblis‖(1927), ―Peyğəmbər‖(1926), ―Şeyda‖ (1925), ―Topal Teymur‖ (1926), ―Şeyx Sənan‖ (1926), ―Uçurum‖ (1926), ―Səyavuş‖ (1934), ―Seçilmiş əsərləri‖ (1985) və s.
335
9 Oktyabr - İspan yazıçısı Migel de Servantesin anadan olmasının 470 illiyi, (1547-1616) İspan yazıçısı Migel de Servantes, hər şeydən əvvəl, dünya ədəbiyyatının ən nəhəng əsərlərindən biri olan ―Ağıllı zadəgan Lamançlı Don Kixot‖ əsərinə görə şöhrət qazanmışdır. Migel de Servantes Saavedra Alkala-de-Enaresdə, yoxsul zadəgan ailəsində anadan olmuşdur. Gənc yaşlarında orduda xidmət edən Servantes Lepantoda dəniz döyüşündə seçilir və bəzi versiyalara görə əlini itirir. Evə qayıdarkən Əlcəzair dəniz quldurları tərəfindən əsir alınır və qul kimi satılır. Bir neçə dəfə qaçmağa cəhd etsə də, bu cəhdləri uğursuzluqla nəticələnir. 1850-ci ildə xristian missionerləri tərəfindən əsirlikdən satın alınır. Madridə köçən M.Servantes ədəbi fəaliyyətlə məşğul olmağa başlayır. O, bir neçə əsərini çap etdirsə də, bu əsərlər uğur qazanmır və yazıçı Sevilyaya köçür. O, Sevilyada intendant xidmətinə daxil olur. Lakin o, bir çox çətinliklərlə üzləşir və hətta həbsxanaya düşür. Onun həyatının bu dövrü uğursuzluqlarla, yoxsulluqla keçir. Lakin o, yazıçılığı buraxmır və onun öz taleyi ispan həyatını bütün təzahürləri ilə öyrənməsinə səbəb olur. 1604-cü ildə Servantes özünün ―Ağıllı zadəgan Lamançlı Don Kixot‖ əsərinin birinci hissəsini çap etdirir və bu əsər nəinki İspaniyada, ondan kənarda da böyük uğur qazanır. 1604-1616-cı illərdə yazıçı ―Don Kixot‖ əsərinin ikinci hissəsini, novellalar, çoxlu dram əsərləri, ―Parnasa səyahət‖ poemasını və artıq yazıçının ölümündən sonra çap olunan ―Persiles və Sigizmunda‖ romanını qələmə alır. Migel de Servantes 1616-cı il aprelin 23-də Madriddə vəfat etmişdir. ―Don Kixot‖ əsəri sayəsində onun adı dünya ədəbiyyatının ən görkəmli yazıçılarının siyahısına daxil olmuşdur.
www.az.wikipedia.orq 336
anadan olmasının 115 illiyi, (1902-1982) Yevgeniy Andreyeviç Permyak (əsl soyadı Vissov) 18 (31) oktyabr 1902-ci ildə Perm şəhərində anadan olmuşdur. Hələ körpə ikən anası ilə Votkinskə köçən Y.Permyak burada məktəbi bitirir, müxtəlif işlərdə çalışır. 1924-1930-cu illərdə Perm Dövlət Universitetinin sosial-iqtisad şöbəsində təhsil alır. Bir sıra qəzetlərdə müxbir kimi çalışır, eyni zamanda şeirlərini çap etdirir. 1930-cu illərin ortalarında dramaturgiyaya müraciət edir, lakin qələmə aldığı çoxsaylı pyesləri ona uğur gətirmir. O, ―Bozqurd haqqında nağıl‖, ―Xoşbəxt qəza‖, ―Həyatımızın əlifbası‖, ―Qozbel ayı‖, ―Terra-Ferro ölkəsi haqqında nağıl‖, ―Mənim diyarım‖ və s. əsərlərin müəllifidir. Müharibədən sonrakı illərdə uşaqlar üçün çoxlu nağıl və miniatürlər yazmışdır. Y.Permyak 17 avqust 1982-ci ildə vəfat etmişdir. İnternetdə: www.az.wikipedia.orq
337
31 Oktyabr - Amerika yazıçısı Ketrin Patersonun anadan olmasının 85 illiyi, (1932) Amerika yazıçısı, bir çox mükafatlar, o cümlədən, Andersen, A.Lindqren mükafatları və Amerikanın uşaq ədəbiyyatı üzrə yüksək mükafatı olan Nyuberi medalının iki dəfə laureatı olan Ketrin Paterson Çində, amerikalı missioner ailəsində anadan olmuşdur. Ketrinin 18 yaşı tamam olana qədər onun ailəsi 15 dəfə yaşayış yerini dəyişmişdir. O, böyüdükdən sonra atası kimi Bibliyanı yaymağa başlayır, dərs deyir, hətta missioner kimi Yaponiyaya gedir. 4 ildən sonra Amerikaya qayıdır və 1962-ci ildə dini təhsil üzrə magistr dərəcəsi alır. Tezliklə o, gənc pastor Con Patersonla tanış olur və onlar evlənirlər. Ailənin iki oğlan övladı dünyaya gəlir, iki balaca qızı isə övladlığa götürürlər. Dörd uşağın qayğısına qalmalı olan Ketrin ədəbiyyat sahəsindəki təcrübələrini də davam etdirir. Onun ilk kitabı 1966-cı ildə işıq üzü görür, lakin yazıçı kimi 1977-ci ildə, ―Teravifiyaya körpü‖ əsərindən sora tanınır. Sonrakı illərdə ona böyük şöhrət gətirən ―Möhtəşəm Gili Hopkins‖ (1978) və ―Mən Yakovu sevdim‖ (1980) kitabları çap olunur. Onun əsərləri, hər şeydən əvvəl, müdrik ananın kitablarıdır. Ketrin Patersonun əsərlərinin qəhrəmanları bir çox çətinliklərlə üzləşirlər. Əsl xoşbəxtlik asan əldə olunmur. Patersonun əsərlərinin sonluğu heç də həyəcan dolu xoşbəxt sonluqla bitmir, bu əsərlər realist olmaları ilə seçilirlər. Ketrin Peterson hal-hazırda Vermontda yaşayır. Ədəbiyyatla, eyni zamanda rəssamlıqla məşğul olur, fortepianoda çalır, tennis oynayır və s.
338
3 Oktyabr - Aktyor Ələkbər Hüseynzadənin anadan olmasının 130 illiyi, (1887-1967)
Ələkbər Hüseyn oğlu Hüseynzadə 3 oktyabr 1887-ci ildə Bakıda, zərgər ailəsində doğulmuşdur. Beş il mollaxanada oxumuş və sonra rus-tatar məktəbində təhsilini davam etdirmişdir. İlk dəfə səhnəyə müəllimi Səməd bəy Hacıəliyevin təşəbbüsü ilə Nəcəf bəy Vəzirovun quruluşunda "Tamahkarlıq düşmən qazanır" (Vasaq Mədətov) tamaşasında Molla Cəbi rolunda çıxmışdır. Sonra müxtəlif teatr truppalarında çıxış edən Ələkbər Hüseynzadə əsasən komediya aktyoru kimi tanınmışdır.
Ələkbər Hüseynzadə 1913-cü ildə tamaşaya qoyulan "Arşın mal alan"da Soltan bəyin ilk ifaçısı kimi böyük şöhrət qazanmış və uzun illər həmin rolun ən yaxşı ifaçısı olmuşdur. "Arşın mal alan" filmində də Soltan bəy roluna məhz o çəkilib və bu rola görə Stalin mükafatına layiq görülüb. Aktyor "Nicat" və "Müdiriyyət" truppalarında dramatik rollarla yanaşı, musiqi əsərlərindən "Məşədi İbad"da Hambal və Məşədi İbad, Zülfüqar bəy Hacıbəyovun "Ər və arvad"ında Kəblə Qubad rollarını da oynayıb, müxtəlif operalarda da çıxış edib. 1920-ci ilin mayında bugünkü Milli Dram Teatrı yenidən formalaşanda onun truppasına Ələkbər Hüseynzadə də daxil olub. Yaradıcılığı əsasən realizmi, səmimiyyəti və həyatiliyi ilə səciyyəvi olan aktyorun çoxsaylı rollarından bunları xüsusi göstərmək olar: Hacı Qara və Kərəməli ("Hacı Qara", Mirzə Fətəli Axundzadə), Şeyx Nəsrulla və Hacı Həsən ağa ("Ölülər", Mirzə Cəlil Məmmədquluzadə), Həsən ("Ac həriflər"), Hacı Fərzəli ("Dursunəli və ballıbadı", Sultanməcid Qənizadə), Molla Cəbi ("Molla Cəbi", Mirmahmud Kazımovski), Molla Nəsrəddin ("Molla Nəsrəddin", Qulamrza Şərifzadə), Babakişi, Hacı Əhməd, Allahverdi ("Sevil", "Almaz" və "1905-ci ildə", Cəfər Cabbarlı). Aktyor "Arşın mal alan" operettasındakı Soltan bəy rolunu Opera Teatrının və Musiqili Komediya Teatrının quruluşlarında da oynayıb. O, bu rolu teatrda 600 dəfə, kinoda isə iki dəfə ifa edib. Onun bu ifası hələ inqilabdan əvvəl Azərbaycan və rus mətbuatında, eləcə də Üzeyir Hacıbəyov tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Ələkbər Hüseynzadə Bakıda Sultan Muradovun "Kəblə Xudu", Əliağa Vahidin "Milli meyxana", Baba Qubinskinin "Yeni kupletlər" oyun-məzhəkələrini tamaşaya hazırlayıb.
Azərbaycan SSR-nın Əməkdar artisti (1957), Stalin mükafatı laureatı (1946), SSRİ Dövlət mükafatı laureatı (1946) Ələkbər Hüseynzadə 4 noyabr 1967-ci ildə Bakıda vəfat edib. İnternetdə: www.az.wikipedia.orq 339
95 illiyi, (1922-1993)
Şövkət xanım Ələkbərova Bakıda anadan olub. Asəf Zeynallı adına Musiqi Məktəbində Hüseynqulu Sarabskinin sinfini bitirdiktən sonra səhnə yaradıcılığına başlayıb. 1938-1945-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblının, 1945-ci ildən etibarən Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti olub. Ş. Ələkbərovanın ifaçılığı üçün yüksək vokal mədəniyyəti, emosionallıq və lirizm, muğam yaradıcılığı üçün isə məharətli improvizasiya bacarığı səciyyəvi idi. 1937-ci ildə bədii özfəaliyyət kollektivlərinin müsabiqəsində iştirak edibvə öz çıxışı ilə Üzeyir Hacıbəyov, Səid Rüstəmov, Bülbül kimi sənətkarların diqqətini çəkib. Opera Teatrında keçirilən yekun konsertdə Şövkət Ələkbərova "Qarabağ şikəstəsi"ni oxuyub və Fatma Mehrəliyeva və Gülağa Məmmədovla birlikdə ilk üçlüyə daxil olub. Bu müsabiqə Şövkət Ələkbərovanın peşəkar musiqi sənətinə gəlişin əsasını qoyub. 1945-ci ildən filarmoniyanın solisti kimi işə başlayan Şövkət Ələkbərovanın ifasında səslənən xalq mahnıları, muğamlar, bəstəkar mahnıları Azərbaycanda çox böyük məşhurluq qazanıb. SSRİ-nin bir çox şəhərlərində, Fransa, İsveçrə, Hindistan, Misir, Əlcəzair, İran, Türkiyə, Polşa və digər xarici ölkələrdə uğurla çıxış edən Şövkət Ələkbərovanın repertuarına ―Segah‖, ―Qatar‖, ―Şahnaz‖ kimi muğamlar, Azərbaycan bəstəkərlarının və Orta Şərq xalqlarının mahnıları daxil idi.
―Dərələr‖, ―Sən mənim, mən sənin‖, ―Sənsən ürəyim‖, ―Tez gəl‖ və s. İnternetdə: www.az.wikipedia.orq 340
25 Oktyabr- Xalq rəssamı Bədurə Əfqanlının anadan olmasının 105 illiyi, (1912-2002)
Bədurə
Əfqanlı ilk
azərbaycanlı qadın
teatr rəssamlarından biridir. Azərbaycan SSR Əməkdar İncəsənət Xadimi (1949) və Xalq rəssamı (1974) Bədurə Məlik qızı Əfqanlı (Ağamalova)
Bakıda anadan olub. Bakı Pedoqoji Texnikumunu (1929), Bakı Rəssamlıq Məktəbini (1931) bitirmişdir. Bədurə xanım Aşqabad Dövlət Azərbaycan Musiqili Dram Teatrında quruluşçu-rəssam (1934-1935), Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında tərtibatçı və geyim üzrə rəssam (1938-1960), 1960-cı ildən "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında geyim üzrə rəssam işləyib. Azərbaycan Dövlət Rus Dram Teatrının bir sıra tamaşası, həmçinin opera, rəqs ansamblı və bədii özfəaliyyət kollektivləri üçün geyim eskizləri çəkib. Bir çox əsəri Azərbaycan Dövlət Teatr Muzeyi və A.A.Baxruşin adına Rusiya Mərkəzi Teatr Muzeyində (Moskva) saxlanılır. Bədurə Əfqanlı 7 may 2002-ci ildə vəfat edib.
dayaq‖ (film, 1962),‖Dəli Kür‖ (film, 1969), ―O qızı tapın‖ (film, 1970), ―Sevil‖ (film, 1970), ―Qatır Məmməd‖ (film, 1974), ―Dədə Qorqud‖ (film, 1975) və s.
341
anadan olmasının 80 illiyi (1937)
Rauf Abdullayev Ü. Hacıbəyov adına Аzərbаycаn Dövlət Kоnservаtоriyаsını (1959) və Leninqrаd Dövlət Kоnservаtоriyаsını dirijоrluq üzrə (1965) bitirmişdir. 1965-1984 illərdə M.F.Ахundоv аdına Аzərbаycаn Dövlət Оperа və Bаlet Teаtrının bаş dirijоru, 70-ci illərdə Müаsir Musiqi Kаmerа Оrkestrinin və BаKаRа аnsаmblının yаrаdıcılаrındаn biri, 1984-cü ildən Ü.Hаcıbəyоv аdına Аzərbаycаn Dövlət Simfonik Orkestrinin bədii rəhbəri və bаş dirijоru, 1991-1994 illərdə Аnkаrа Dövlət Оperа və Bаlet Teаtrının bədii rəhbəri və bаş dirijоru, beynəlхаlq əhəmiyyətli musiqi festivаllаrının və layihələrin iştirаkçısı оlmuşdur. Dövlət mükafatı laureatı,"Şöhrət" ordenli Rauf Abdullayev 20 ildən artıq bir müddətdə baş dirijor kimi 30-a yaxın opera və balet tamaşalarına dirijorluq etmişdir. O, Rusiya, Almaniya, Hollandiya, İsveçrə, Fransa, Türkiyə, Misir, ABŞ, İtaliya, Dubay və digər ölkələrdə məşhur kоllektivlərə dirijоrluq etmişdir. Repertuarına bir çox Qərbi Avropa, rus və Azərbaycan bəstəkarlarının əsərləri daxildir.
(film, 1990), ―Özgə vaxt‖ (film, 1996), ―Könül nəğməsində variasiyalar‖ (film, 2002), ―Maestro‖ (film, 2002), ―Bir anın həqiqəti‖ (film, 2003), ―Arxada qalmış gələcək‖ (film, 2005), ―Cavid ömrü‖ (film, 2007), ―Maestro Niyazi‖ (film, 2007), ―Məhkumlar‖ (film, 2007), ―Cavad xan‖ (film, 2009), ―Ölüm növbəsi‖ (film, 2009), ―Buta‖ (film, 2011),‖Tərsinə çevrilən dünya‖ (film, 2011), ―Sübhün səfiri ― (film, 2012)
www.az.wikipedia.orq
342
5 Oktyabr - Allahverdiyev Namiq Müslüm oğlunun anadan olmasının 50 illiyi, (1967-1992) Namiq Allahverdiyev Beyləqan rayonunda anadan olmuşdur. 1984-cü ildə 1saylı orta məktəbi bitirmişdir. 1985-ci ildə hərbi xidmətə çağırılmış, 1987-ci ildə hərbi xidmətini Moskva ətrafında başa vuraraq vətənə dönmüşdür. 1988-ci illərdə erməni təcavüzkarları xalqımızı narahat etməyə başlamışdı. Yerli əhali könüllü müdafiə dəstələri yaradıb vətəni müdafiə edirdi. Könüllülər sırasına yazılanlardan biridə Namiq olur. O ilk döyüşünə Qubadlı rayonunda başlayır. Namiq 1991-ci il 31 avqustda DİN-in XTP dəstələrinə daxil olur və yenidən döyüş meydanına atılır. O, Laçın, Əsgəran, Füzuli, Goranboy rayonları uğrunda gedən döyüşlərdə fəal iştirak edir. Axırıncı döyüşü Tərtər rayonunda olur. Burada Şıxarx (keçmiş Marquşevan), Həsənqaya, Birinci Çaylı, İkinci Çaylı və digər kəndləri erməni basqınçılarından azad edilmişdi. 9 iyul 1992-ci il erməni silahlı qüvvələri Cəmilli yüksəkliyinə hücum edirlər, cəsur əsgərimiz Namiq onların qarşısını almaq üçün yüksəkliyə qalxıb, mövqə tutur, elə bu vaxt güclü partlayış eşidilir, tankdan atılan mərmi onun həyatına son qoyur. Subay idi. Azərbaycan Respubliksı Prezidentinin 8 oktyabr 1992-ci il tarixli 264 saylı fərmanı ilə Allahverdiyev Namiq Müslüm oğlu ölümündən sonra Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür. Bakı şəhəri Şəhidlər xiyabanında dəfn edilmişdir. Beyləqan rayonundakı 1 saylı orta məktəb qəhrəmanımızın adını daşıyır.
İgidlər yetirib Azərbaycanım! Sonsuz məhəbbəti ürəyimdədir, Qüvvəti dizimdə, biləyimdədir, Torpağının ətri çörəyimdədir,
Süleyman Rüstəm
www.az.wikipedia.orq Seyidzadə, M. Milli Qəhrəmanlar Zirvəsi.-Bakı, 2010. 343
(1952-1992)
Əvəz oğlu Əsədov Gəncədə anadan olub. 1969-cu ildə orta məktəbi bitirdikdən sonra Tbilisi Ali Artilieriya Məktəbinə qəbul edilib. 1973-cü ildə hərbi məktəbi bitirərək, təhsilini Sankt-Peterburq Нəгbi Artilleriya Akademiyasında davam etdirib. Təhsilini başa vurduqdan sonra SSRİ Silahlı Qüvvələrinin tərkibində Macarıstan, Vyetnam və Əfqanıstanda qulluq edib. 1991-ci ildən Rafael Əsədov Ağdam, Goranboy, Tovuz və Gədəbəy bölgələrində hərbi əməliyyatların fəal iştirakçısı olub. 1992-ci il 12 noyabrda Ağstafa bölgəsində əməliyyata hazırlıq zamanı döyüş mövqelərinə nəzarət edərkən, yaxınlıqda partlayan mərmi qəlpələrindən həlak olub.
Bakı şəhərinin Şəhidlər Xiyabanında dəfn edilib. Ailəli idi. İki övladı yadigar qalıb. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 16 sentyabr 1994-cü il tarixli 202 saylı Fərmanı ilə Əsədov Rafael Əvəz oğlu ölümündən sonra Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülüb.
Nəriman Həsənzadə İnternetdə: www.az.wikipedia.orq
344
Əlamətdar tarixi günlər və bayramlar 6 Noyabr - Televiziya və Radio Günü, (1926) 8 Noyabr – Metropoliten İşçiləri Günü, (1932) 9 Noyabr - Dövlət Bayrağı Günü, (2009) 10 Noyabr - Ümumdünya Gənclər Günü, (1945) 12 Noyabr - Konstitusiya Günü, (1995) 13 Noyabr - Ümumdünya Gözdən Əlillər Günü, (1745) 14 Noyabr - Ümumdünya Diabet Günü, (1991) 16 Noyabr - YUNESKO-nun Yaranması Günü, (1946) 16 Noyabr - Beynəlxalq Tolerantlıq Günü, (1995) 17 Noyabr – Milli Dirçəliş Günü, (1988) 19 Noyabr - Ümumdünya Fəlsəfə Günü, (2002) 20 Noyabr - Ümumdünya Uşaqlar Günü, (1956) 21 Noyabr - Ümumdünya Televiziya Günü, (1999) 21 Noyabr - Ümumdünya Salamlaşma Günü (1973) 22 Noyabr - Ədliyyə İşçiləri Günü, (2000) 24 Noyabr – Morj Günü, (2008) 26 Noyabr - Azərbaycan Kəlağayısı Günü, (2014) 26 Noyabr - Ümumdünya İnformasiya Günü, (1994) 30 Noyabr - Beynəlxalq İnformasiya Təhlükəsizliyi Günü, (1988) 30 Noyabr – Ümumdünya Ev Heyvanları Günü, (1931)
20 Noyabr - Qarakənd faciəsi, (1991) Yubilyar yazıçı və şairlər Şair Emil Azərin (Mehdiyev) 80 illiyi, (02.11.1937 - 21.02.1991) Tənqidçi, ədəbiyyatşünas Vilayət Quliyevin 65 illiyi, (05.11.1952) Yazıçı, publisist Zaman Novruzun 85 illiyi, (07.11.1932 - 2004) Şair, dramaturq Mirmehdi Seyidzadənin 110 illiyi, (11.11.1907 - 30.08.1976) Yazıçı, publisist Əli İldırımoğlunun 90 illiyi, (17.11.1927)
Şair Aslan Kəmərlinin 75 illiyi, (19.11.1942 - 21.10.1992) Xalq yazıçısı Hüseyn Abbaszadənin 95 illiyi, (22.11.1922 - 12.12.2007) Xarici ədəbiyyat Rus şairi Samuil Marşakın 130 illiyi, (03.11.1887 - 04.07.1964) İsveç yazıçısı Astrid Lindqrenin 110 illiyi, (14.11.1907 - 28.01.2002) Alman yazıçısı Vilhelm Qaufun 215 illiyi, (29.11.1802 - 18.11.1827) İngilis yazıçı Conatan Sviftin 350 illiyi, (30.11.1667 - 19.11.1745)
345
Xalq rəssamı Tağı Tağıyevin 130 illiyi, (03.11.1887 - 1965) Xalq artisti, bəstəkar Tofiq Quliyevin 100 illiyi, (07.11.1917 - 04.09.2000) Xalq artisti, bəstəkar Fikrət Əmirovun 95 illiyi, (22.11.1922 - 20.02.1984)
Güləliyev Oqtay Güləli oğlunun 55 illiyi, (10.11.1962 - 11.10.1992) Sayadov Mehman Rəşid oğlunun 45 illiyi, (21.11.1972 - 09.05.1992)
Yüklə 13,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|