Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti A.Ş.İbrahiMov, Z. A. abdulova, L. N. mehdiyeva mikologiya (dərslik)

Şəkil 41. Nectria galligena: 1 – stromanın xarici görünüşü;    2 

– stromanın kəsiyi: a – konidial spordaşıma; b – peritetsi 

 

Göbələk budaqlarda iri yaralar əmələ  gətirir ki, burada 

onun  şar formalı peritetsilərindən ibarət qırmızı yastıqcıqları 

toplanır. Stroması olmadığına görə  əvvəlki növdən fərqlənir. 

Xəstə bitkinin qabığı altında mitseli, peritetsi və askospor 

halında qışlayır. 

Sıranın ikinci əhəmiyyətli cinsi giberelladır (Gibberella) 

 

  (şəkil 42).  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şəkil 42. Gibberella. A – buğda sünbülündə peritetsilər;         B 

-  peritetsinin xarici görünüşü; V – peritetsinin boylama 

kəsiyi; Q – kisə, ask;  D – askosporlar. 

 

Dəriyə oxşar qara və ya tünd-çəhrayı  rəngli yumşaq 

peritetsinin olması ilə xarakterizə edilir. Onun ən geniş ya-

yılmış nümayəndəsi G.fucikurondur. Göbələk isti və rütubətli 

rayonlarda daha geniş yayılmışdır, torpaqda habelə bitkilərin 

kökü, gövdəsi və toxumu üzərində parazitlik edir. Bu göbələyin 

---

 

  konidi dövrü fuzarium moniliform (Fusarium moniliform) ad-

lanır. Göbələyin aypara şəkilli mikro- və makrokonidiləri sub-

strat üzırində toz yığını  əmələ  gətirir. Makrokonidilərdə 7-yə 

qədər arakəsmə olur. Peritetsilər qurumuş budaqlar üzərində 

əmələ  gəlir. Giberellalar əsasən, taxıllar fəsiləsinə aid bitkilər 

üzərində  parazit halda yaşayır. Onlar Asiya ölkələrində taxıl-

ların ən təhlükəli xəstəliktörədicisi sayılır. Bəzən göbələk yar-

paq üzərində sürətlə  yayılıb bitkini tamamilə məhv edir. Gib-

berella, buğda toxumasına daxil olur və zəhərlənmə verir, odur 

ki, onu “sərxoş çörək” də adlandırırlar. Buğda sünbülü üzərində 

göbələyin bu dövrünə  F.graminearum deyilir. Taxıl yığıldıqdan 

sonra stroma üzərində göyümtül-qara rəngli peritetsi əmələ 

gəlir. 

Sıranın geniş yayılmış cinslərindən biri də hipokreadır 

(Hipocrea). O, qurumuş bitkilərin gövdəsi üzərində yaşayır. 

Ətli stromaları yastıqvarı  və ya yarımdairəvidir. Peritetsilər 

stromanın periferiyasında tək halda yerləşir. Bu göbələyin 

konidi dövrü Trichoderma adlanır. Trixoderma əsasən torpaqda 

və bitki qalıqları üzərində yaşayır. 

Sıranın  əksər nümayəndələri çiçəkli bitkilər, göbələklər 

və    buğumayaqlılar üzərində parazitlik edir, az bir qismi isə 

torpaqda və ağac gövdələri üzərində saprofit halda yaşayır.  

Çoxillik taxıl bitkilərində geniş yayılmış  xəstəliklərdən 

biri də Epihloe göbələyinin törətdiyi tifilozdur (örtük – üskük). 

Göbələk gövdə üzərində özünəməxsus örtük əmələ  gətirir. 

Örtük üzərində  təkhüceyrəli kiçik konidilər inkişaf edir. İyul-

avqust aylarında konidilər çoxalaraq qalınlaşır və narıncı  rəng 

alır. Daha sonra çoxlu sayda peritetsilər  əmələ  gəlir. Parazit 

mitselisi sahib bitkinin hüceyrələri arasında diffuz vəziyyətdə 

yayılırlar.