AZƏrbaycan respublikasinin müLKİ prosessual məCƏLLƏSİ MÜNDƏRİcat

məzmunu 
435.1.  Yeni  açılmış  hallar  üzrə  işlərə  yenidən  baxılması  haqqında  ərizədə  aşağıdakılar 
göstərilməlidir: 
435.1.1. mübahisə edilən aktın dəqiq göstərilməsi; 
435.1.2. ərizə vermək üçün qanuni əsasın qeyd edilməsi; 
435.1.3.  ərizənin  verilməsi  üçün  qanuni  müddətlərə  əməl  olunması  barədə  məlumatlar  və 
bunun üçün sübut vasitələrinin göstərilməsi; 
435.1.4. qəbul edilmiş aktın ləğv edilməsi barədə motivlər. 
435.2.  Ərizəyə  onun  əsaslandığı sənədlərin  əsli,  yaxud  surətləri  və  bu  Məcəllənin  432‐ci 
maddəsində göstərilən sənədlər əlavə olunur. 
M a d d  ə  4 3 6 .  Ərizə vermək üçün müddətin hesablanması 
436.1. Ərizə vermək üçün müddət aşağıdakı qaydada hesablanır: 
436.1.1.  bu  Məcəllənin  432.2.1‐ci  maddəsi  ilə  nəzərdə  tutulan  hallarda  iş  üçün  mühüm 
əhəmiyyəti olan hallar açıldığı gündən; 
436.1.2. bu Məcəllənin  432.2.2 və 432.2.3‐cü maddələri ilə nəzərdə tutulan hallarda cinayət 
işi üzrə hökmün qanuni qüvvəyə mindiyi gündən; 
436.1.3.  bu  Məcəllənin  432.2.4‐cü  maddəsi  ilə  nəzərdə  tutulan  hallarda—məhkəmə 
hökmünün,  qətnaməsinin,  qərardadının,  qərarının  qanuni  qüvvəyə  mindiyi  gündən və  ya 
dövlət  orqanı,  yaxud  digər  orqan  tərəfindən  öz  məzmununa  görə  yenidən  baxılan  qətnamə, 
qərardad  və  ya  qərarın  əsaslandığı  hökmə, qətnaməyə, qərardada  və  ya  qərara  zidd  olan 
qərarın çıxarıldığı gündən. 
436.2.  Bu  Məcəllənin  432‐ci  maddəsində  nəzərdə  tutulan  hallar  aşkar  edildiyi  gündən  3  il 
keçdikdən sonra bu barədə ərizəyə baxılmır. 
M a d d  ə  4 3 7 .  Ərizəyə baxılması 

437.1.  Azərbaycan  Respublikası  Ali  Məhkəməsinin  plenumu  yeni  açılmış  hallar  üzrə 
məhkəmə aktına yenidən baxılması haqqında ərizəyə məhkəmə iclasında baxır. Ərizəçi və işdə 
iştirak  edən  digər  şəxslər məhkəmə  iclasının  vaxtı  və  yeri  haqqında  xəbərdar  edilirlər.  Lakin 
onların gəlməməsi ərizəyə baxılmasına mane olmur. 
437.2. Ərizəyə və işə bu Məcəllənin 44‐cü fəslində müəyyən olunmuş qaydada baxılır. 
M a d d  ə  4 3 8 .  İşə yenidən baxmaq haqqında qərardad 
438.1.  Azərbaycan  Respublikası  Ali  Məhkəməsinin  plenumu  yeni  açılmış  hallar  üzrə 
qətnaməyə, qərardada  və  ya  qərara  baxdıqda  ya  ərizəni  təmin  edib  məhkəmə  aktlarını  ləğv 
edir, ya da yenidən baxmağı rədd edir. 
438.2. Məhkəmə aktları ləğv edildikdə, iş bu Məcəllənin 3 və 4‐cü fəsillərinə uyğun olaraq 
aidiyyəti  üzrə  məhkəməyə  göndərilir  və  bu  Məcəllə  ilə  müəyyən  olunmuş  qaydalar  üzrə 
məhkəmə tərəfindən yenidən baxılır. 
DÖRDÜNCÜ BÖLMƏ 
XARİCİ ŞƏXSLƏRİN İŞTİRAKI İLƏ İCRAAT  
F ə s i l   4 6  
MƏHKƏMƏLƏRİN BEYNƏLXALQ SƏLAHİYYƏTLƏRİ 
M a d d  ə  4 3 9 .  Xarici şəxslərin prosessual hüquqları 
439.1. Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin, xarici hüquqi şəxslərin və beynəlxalq 
təşkilatların (bundan sonra—xarici şəxslər) pozulmuş və ya mübahisə edilən hüquq və qanunla 
qorunan  mənafelərinin  müdafiəsi  üçün  Azərbaycan  Respublikasının  məhkəmələrinə  müraciət 
etmək hüququ vardır. 
439.2.  Xarici  şəxslər  Azərbaycan  Respublikası  vətəndaşları  və  hüquqi  şəxsləri  ilə  bərabər 
prosessual hüquqlardan istifadə edir və prosessual vəzifələri daşıyırlar. 
M a d d  ə  4 4 0 .  Xarici şəxslərin iştirakı ilə olan işlər üzrə icraat 
440.1.  Azərbaycan  Respublikasının  məhkəmələri  mülki  və  iqtisadi  mübahisələr  üzrə 
beynəlxalq səlahiyyətə bu şərtlə malikdirlər ki, işdə iştirak edən şəxslərdən hər hansı biri xarici 
şəxs  olsun,  onun  Azərbaycan  Respublikasında  yaşayış  yeri,  olduğu  yer  və  adətən gəldiyi  yer 
olsun. 
440.2. Məhkəmələrdə xarici şəxslərin iştirak etdikləri işlər üzrə icraat bu Məcəlləyə və digər 
qanunlara uyğun olaraq həyata keçirilir. 
440.3. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının və hüquqi şəxslərinin prosessual hüquqları 
üzrə  xüsusi  məhdudiyyətlərə  yol  verən  dövlətlərdən  olan  xarici  şəxslərə  münasibətdə 
Azərbaycan Respublikası tərəfindən cavab məhdudiyyətləri müəyyən edilə bilər. 
M a d d  ə  4 4 1 .  Əcnəbilərin, vətəndaşlığı olmayan şəxslərin və qaçqınların prosessual 
hüquq və fəaliyyət qabiliyyəti 
441.1.  Əcnəbilərin  prosessual  hüquq  və  fəaliyyət  qabiliyyəti  vətəndaşı  olduqları  dövlətin 
qanunları ilə müəyyən edilir. 

441.2  Əcnəbinin  bir  neçə  vətəndaşlığı  olduqda  onun  prosessual  hüquq  və  fəaliyyət 
qabiliyyəti onun daha sıx bağlı olduğu dövlətin qanunları ilə müəyyən edilir. 
441.3. Vətəndaşlığı olmayan şəxsin prosessual hüquq və fəaliyyət qabiliyyəti həmin şəxsin 
daimi  yaşadığı  yeri  olan  dövlətin,  belə  dövlət  olmadıqda  isə  onun  adətən  olduğu  dövlətin 
qanunları ilə müəyyən edilir. 
441.4.  Qaçqınların  prosessual  hüquq  və  fəaliyyət  qabiliyyəti  onların  sığınacaq  tapdıqları 
dövlətin qanunları ilə müəyyən edilir. 
M a d d  ə  4 4 2 .   Xarici  hüquqi  şəxslərin  və  beynəlxalq  təşkilatların  prosessual  hüquq 
və fəaliyyət qabiliyyəti 
442.1.  Xarici  hüquqi  şəxslərin  prosessual  hüquq  və  fəaliyyət  qabiliyyəti  yaradıldığı  xarici 
dövlətin  qanunu  ilə  müəyyən  edilir.  Bu  qanuna  əsasən  prosessual  hüquq  qabiliyyətinə  malik 
olmayan  xarici  hüquqi  şəxs 
Azərbaycan  Respublikasının  ərazisində  Azərbaycan 
Respublikasının qanununa müvafiq olaraq hüquq qabiliyyətli hesab edilə bilər. 
442.2. Beynəlxalq təşkilatın prosessual hüquq və fəaliyyət qabiliyyəti yaradıldığı beynəlxalq 
müqavilə, onun təsis sənədləri və ya Azərbaycan Respublikasının səlahiyyətli dövlət orqanı ilə 
bağlanmış sazişlə müəyyən edilir. 
M a d d  ə  4 4 3 .   Xarici  şəxslərin  iştirakı  ilə  olan  işlər  üzrə  Azərbaycan  Respublikası 
məhkəmələrinin səlahiyyəti 
443.0.  Azərbaycan  Respublikasının  məhkəmələri  xarici  şəxslərin  iştirakı  ilə  olan  aşağıdakı 
işlərə baxmağa haqlıdır: 
443.0.1. iş üzrə birgə iddiaçılardan və ya birgə cavabdehlərdən hər hansı birinin Azərbaycan 
Respublikasında yaşayış yeri, olduğu yer və yaxud adətən gəldiyi yer olduqda; 
443.0.2.  xarici  şəxslərin  idarəçilik  orqanı,  filialı  və  ya  nümayəndəliyi  Azərbaycan 
Respublikasının ərazisində olduqda; 
443.0.3. cavabdeh Azərbaycan Respublikasının ərazisində əmlaka malik olduqda; 
443.0.4.  aliment  alınması  və  atalığın  müəyyən  edilməsi  işlərində  iddiaçı  Azərbaycan 
Respublikasının ərazisində yaşayış yerinə malik olduqda; 
443.0.5.  yetirilən xəsarətlə,  sağlamlığın  başqa  cür  pozulması  və  ya  ailəni  dolandıranın 
ölümü  ilə  əlaqədar  ziyanın  ödənilməsinə  dair  işlərdə  ziyan  Azərbaycan  Respublikasının 
ərazisində  vurulduqda  və  ya  iddiaçı  Azərbaycan  Respublikasının  ərazisində  yaşayış  yerinə 
malik olduqda; 
443.0.6.  əmlaka  vurulan  ziyanın  ödənilməsi  işlərində  ziyanın  ödənilməsi  haqqında  tələbin 
verilməsi  üçün  əsas  olan  hərəkət və  ya  digər  hal  Azərbaycan  Respublikasının  ərazisində  baş 
verdikdə; 
443.0.7. iddia icrası tamamilə və ya qismən Azərbaycan Respublikasının ərazisində həyata 
keçirilməli olan və ya həyata keçirilmiş müqavilədən irəli gəldikdə; 
443.0.8. iddia Azərbaycan Respublikasının ərazisində baş vermiş əsassız varlanmadan irəli 
gəldikdə; 
443.0.9.  nikahın  pozulması  işlərində  iddiaçı  Azərbaycan  Respublikasında  yaşayış  yerinə 
malik  olduqda  və  ya  ər‐arvaddan  heç  olmazsa  biri  Azərbaycan  Respublikasının  vətəndaşı 
olduqda; 
443.0.10.  şərəfin,  ləyaqətin  və  işgüzar  nüfuzun  müdafiəsi  işlərində  iddiaçı  Azərbaycan 
Respublikasında yaşayış yerinə malik olduqda; 

443.0.11.  vəsiyyət  edənin  ölən  vaxt  yaşayış  yeri,  gəldiyi  yer  Azərbaycan  Respublikasında 
olarsa və yaxud vəsiyyət edənin əmlakı Azərbaycan Respublikasında olduqda vərəsəlik işləri. 
M a d d  ə  4 4 4 .  Müstəsna səlahiyyət 
444.0.  Azərbaycan  Respublikası  məhkəmələrinin  müstəsna  səlahiyyətinə  aşağıdakılar 
daxildir: 
444.0.1.  daşınmaz  əmlaka  əşya  hüququ,  eləcə  də  həmin  əmlakın  icarəyə  verilməsi  və  ya 
girov  qoyulması  haqqında  iddialara  dair  işlər,  əgər  onların  predmeti  olan  əmlak  Azərbaycan 
Respublikasının ərazisindədirsə; 
444.0.2.  hüquqi  şəxsin  həqiqiliyinin  və  ya  qeyri‐həqiqiliyinin  tanınması  və  hüquqi  şəxsin 
buraxılması,  yaxud  onun  qərarlarının  ləğv  edilməsi  iddialarına  dair  işlər,  əgər  hüquqi  şəxsin 
Azərbaycan Respublikasında hüquqi ünvanı (olduğu yer) vardırsa; 
444.0.3. patent, marka və ya digər hüquqların həqiqiliyinin tanınması iddialarına dair işlər, 
əgər  bu  hüquqların  qeydə  alınması  və  ya  onların  qeydə  alınması  üçün  ərizələrin  verilməsi 
Azərbaycan Respublikasında olmuşdursa; 
444.0.4.  məhkəmə  baxışı  zamanı  məcburi  icra  tədbirləri  barədə  qəbul  edilmiş  qətnamə 
Azərbaycan Respublikasında irəli sürülmüş və yaxud həyata keçirilmişsə; 
444.0.5. yükdaşıma müqavilələrindən əmələ gələn yükdaşıyanlara qarşı iddialara dair işlər; 
444.0.6.  əgər  ər‐arvadın  hər  ikisinin  Azərbaycan  Respublikasında  yaşayış  yerləri  vardırsa, 
Azərbaycan  Respublikasının  vətəndaşları  ilə  əcnəbilər və  ya  vətəndaşlığı  olmayan  şəxslər 
arasında nikahın pozulmasına dair işlər. 
M a d d  ə  4 4 5 .  Xüsusi icraat işləri 
445.0.  Azərbaycan  Respublikasının  məhkəmələri  xüsusi  icraat  işlərinə  aşağıdakı  hallarda 
baxırlar: 
445.0.1. barəsində itkin  düşmüş hesab edilmə və yaxud  ölmüş  elan etmə haqqında məsələ 
qaldırılan  şəxs  Azərbaycan  Respublikasının  vətəndaşı  olmuşsa  və  yaxud  Azərbaycan 
Respublikasının ərazisində sonuncu məlum yaşayış yerinə malik olmuşsa; 
445.0.2.  barəsində  məhdud  fəaliyyət  qabiliyyətli  hesab  edilmə  haqqında  məsələ  qaldırılan 
şəxs  Azərbaycan  Respublikasının  vətəndaşı  olduqda,  yaxud  o,  Azərbaycan  Respublikasının 
ərazisində adətən yerləşdiyi yerə malik olduqda; 
445.0.3.  barəsində  sahibsiz  hesab  etmə  haqqında  ərizə  verilən  əşya  Azərbaycan 
Respublikasının ərazisində olduqda; 
445.0.4.  barəsində  itirilmiş  hesab  edilməsi  haqqında  və  üzərindəki  müvafiq  hüquqların 
bərpa  edilməsi  (çağırış  icraatı)  haqqında  ərizə  verilmiş  qiymətli  kağız  Azərbaycan 
Respublikasının ərazisində yaşayan və ya olan fiziki və ya hüquqi şəxs tərəfindən verildikdə; 
445.0.5.  barəsində  yanlışlıqların  müəyyən  edilməsi  haqqında  ərizə  verilən vətəndaşlıq 
vəziyyəti  aktlarının  qeydləri  Azərbaycan  Respublikasının  müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanları 
tərəfindən həyata keçirildikdə; 
445.0.6.  şikayət  edilən  notarial  hərəkətlər  (onların  edilməsindən  imtina)  Azərbaycan 
Respublikasının notariusu və ya digər orqanı tərəfindən edildikdə. 
M a d d  ə  4 4 6 .  Nikah münasibətlərindən əmələ gələn işlər 
446.0.  Nikah  münasibətlərindən  əmələ  gələn
məhkəmə  işlərində  Azərbaycan 
Respublikasının məhkəmələri aşağıdakı hallarda beynəlxalq səlahiyyətə malikdirlər: 

446.0.1.  əgər  ər‐arvaddan  biri  Azərbaycan  Respublikasının  vətəndaşıdırsa  və  ya  nikah 
bağlanarkən Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olmuşdursa; 
446.0.2.  əgər  iddia  verilmiş  ər və  yaxud  arvadın  Azərbaycan  Respublikasında  adətən 
olduğu yeri vardırsa; 
446.0.3. Azərbaycan Respublikasına gəldiyi vaxtdan ər‐arvaddan biri vətəndaşlığı olmayan 
şəxsdirsə. 
M a d d  ə  4 4 7 .  Valideynlərlə uşaqlar arasında işlər 
Şəxsi  münasibətlərlə  əlaqədar  valideynlərlə  uşaqlar  arasında  olan  məhkəmə  işlərində 
Azərbaycan  Respublikasının  məhkəmələri  o  vaxt  müstəsna  səlahiyyətə  malik  olurlar  ki, 
tərəflərdən hər hansı biri Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olsun və ya onun Azərbaycan 
Respublikasında adətən olduğu yeri olsun. 
M a d d  ə  4 4 8 .  Övladlığa götürmə 
Məhkəmə  işlərində  Azərbaycan  Respublikasının  məhkəmələri  o  zaman  müstəsna 
səlahiyyətə  malik  olurlar  ki,  övladlığa  götürən  ər‐arvaddan  biri  və  ya  uşaq  Azərbaycan 
Respublikasının vətəndaşı olsun və ya onların Azərbaycan Respublikasında adətən olduğu yer 
olsun. 
M a d d  ə  4 4 9 .  Qəyyumluq, himayəçilik 
449.1.  Qəyyumluq  və  ya  himayəçiliklə  əlaqədar  tapşırıqları  icra  etdikdə  Azərbaycan 
Respublikasının məhkəmələri o hallarda beynəlxalq səlahiyyətə malik olurlar ki, himayəçiliyə, 
qəyyumluğa  verilən və  yaxud  uşaq  Azərbaycan  Respublikasının  vətəndaşı  olsun,  yaxud  da 
onların Azərbaycan Respublikasında adətən yaşayış yerləri olsun. 
449.2. Əgər himayəçiliyə, qəyyumluğa verilənin və yaxud uşağın Azərbaycan Respublikası 
məhkəmələrinin  himayəçiliyinə  ehtiyacları  varsa,  Azərbaycan  Respublikası  məhkəmələri  bu 
barədə beynəlxalq səlahiyyətə malikdirlər. 
M a d d  ə  4 5 0 .  Müqavilə aidiyyəti 
450.1.  Azərbaycan  Respublikasının  məhkəməsi  bu  bölməyə  uyğun  olaraq  səlahiyyətli 
olmamasına  baxmayaraq,  tərəflər  Azərbaycan  Respublikası  məhkəməsinin  beynəlxalq 
səlahiyyətləri barədə razılığa gələ bilərlər. Belə razılıq yazılı şəkildə olmalıdır. 
450.2.  Tərəflərdən  birinin  xarici  ölkədə  yaşayış  yeri,  iş  yeri  və  ya  onun  adətən  olduğu  yer 
varsa, tərəflər bu Məcəllənin 450.1‐ci maddəsinə müvafiq olaraq xarici dövlətin məhkəməsinin 
beynəlxalq səlahiyyəti barədə razılığa gələ bilərlər. 
M a d d  ə  4 5 1 .  İşə baxılması yerinin dəyişməzliyi 
Azərbaycan  Respublikası  məhkəməsi  tərəfindən səlahiyyət  qaydalarına  əməl  edilməklə 
icraata  qəbul  edilmiş  iş,  sonradan  tərəflərin  vətəndaşlığının,  yaşayış  yerinin  və  ya  adətən 
yerləşdiyi  yerin  dəyişməsi  ilə  əlaqədar  və  ya  digər  hallarda  başqa  dövlətin  məhkəməsinə  aid 
olsa da, mahiyyəti üzrə həll edilir. 
M a d d  ə  4 5 2 .   Eyni  tərəflər  arasında,  eyni  predmet  barəsində  və  eyni  əsaslar  üzrə 
mübahisələrə xarici məhkəmələr tərəfindən baxılmasının prosessual nəticələri 

452.1. Eyni tərəflər arasında, eyni predmet barəsində və eyni əsaslar üzrə mübahisələrə dair 
xarici  dövlətin  məhkəmələri  tərəfindən qətnamə  çıxarılıbsa,  Azərbaycan  Respublikasının 
məhkəməsi baxılmaq üçün ərizəni qəbul etməkdən imtina edir və ya iş üzrə icraata xitam verir. 
452.2. Eyni tərəflər arasında, eyni predmet barəsində və eyni əsaslar üzrə mübahisəyə dair 
xarici dövlətin məhkəməsində əvvəllər qaldırılmış iş olarsa və qərar Azərbaycan Respublikası 
ərazisində  tanınmalı  və  ya  icra  edilməlidirsə,  Azərbaycan  Respublikasının  məhkəməsi 
baxılmaq üçün ərizəni qəbul etməkdən imtina edir və ya ərizəni baxılmamış saxlayır. 
452.3.  Əgər  xarici  dövlətin  məhkəmələri  tərəfindən qəbul  edilən və  ya  qəbul  ediləcək 
qətnamə  Azərbaycan  Respublikasının  ərazisində  tanınmalı  və  ya  icra  olunmalı  deyildirsə  və 
yaxud  iş  Azərbaycan  Respublikası  məhkəmələrinin  müstəsna  səlahiyyətlərinə  aiddirsə,  bu 
Məcəllənin 452.1 və 452.2‐ci maddələrinin nəticələri yaranmır. 
M a d d  ə  4 5 3 .  Diplomatik missiyanın üzvləri 
Azərbaycan Respublikasında yaradılan diplomatik missiyaların üzvləri, onların ailə üzvləri 
və  onların  fərdi  ev  işçiləri  diplomatik  münasibətlər  barəsində  18  aprel  1961‐ci  il  tarixli  Vyana 
Konvensiyasının  qaydalarına  uyğun  olaraq  mülki  məhkəmə  məsuliyyətindən  azad  edilirlər. 
Bu, həmçinin dövlətlərin həmin Konvensiyanın iştirakçıları olmadığı hallara da aid edilir. 
M a d d  ə  4 5 4 .  Konsulluq nümayəndəliklərinin üzvləri 
Azərbaycan  Respublikasında  yaradılmış  konsulluq  nümayəndəliklərinin  üzvləri, 
konsulluğun seçilmiş qulluqçuları da daxil olmaqla konsulluq münasibətləri barəsində 24 aprel 
1963‐cü  il  tarixli  Vyana  Konvensiyasının  qaydalarına  uyğun  olaraq  mülki  məhkəmə 
məsuliyyətindən azad edilirlər. Bu, həmçinin onların dövlətlərinin həmin məsuliyyət barədəki 
müqavilənin iştirakçıları olmadığı hallara da aid edilir. 
M a d d  ə  4 5 5 .  Digər toxunulmazlıq 
Azərbaycan  Respublikasının  mülki  məhkəmə  məsuliyyəti  xidməti  dəvət  üzrə  Azərbaycan 
Respublikasında  olan  digər  dövlətlərin  nümayəndələrinə  və  onların  müşayiətçilərinə  şamil 
edilmir. 
M a d d  ə  4 5 6 .  Məhkəmə tapşırıqları 
456.1. Azərbaycan Respublikasının məhkəmələri Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə 
və  Azərbaycan  Respublikasının  tərəfdar  çıxdığı  beynəlxalq  müqavilələrilə  müəyyən  edilmiş 
qaydada  xarici  məhkəmələrin  ayrı‐ayrı  prosessual  hərəkətlərin  yerinə  yetirilməsi  barədə 
tapşırıqlarını  icra  edirlər  (bildirişlərin  və  başqa  sənədlərin  verilməsi,  tərəflərdən  izahatlar, 
şahidlərdən ifadələr, ekspertlərdən rəy alınması, yerində müayinə aparılması və s.). 
456.2. Aşağıdakı hallarda tapşırıqlar icra edilməməlidir: 
456.2.1.  əgər  tapşırığın  yerinə  yetirilməsi  Azərbaycan  Respublikasının  suverenliyinə  və 
onun qanunvericiliyinin ümumi prinsiplərinə ziddirsə; 
456.2.2. əgər tapşırığın yerinə yetirilməsi məhkəmənin səlahiyyətinə aid deyildirsə. 
456.3.  Xarici_məhkəmələrin_qətnamələrinin_tanınması_və_icra_edilməsi'>Xarici_dövlətlərin_orqanları_tərəfindən_verilmiş_sənədlərin_tanınması'>Xarici  məhkəmələrin  ayrı‐ayrı  prosessual  tapşırıqlarının  yerinə  yetirilməsi, 
Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə başqa qayda müəyyən 
edilməyibsə, bu Məcəllədə müəyyən edilmiş qaydalarla icra edilir. 
456.4.  Azərbaycan  Respublikasının  məhkəmələri  xarici  ölkələrin  məhkəmələrinə  ayrı‐ayrı 
prosessual hərəkətlərin yerinə yetirilməsi barədə tapşırıqla müraciət edə bilər. 

456.5.  Əgər,  lazım  olan  hərəkətləri  Azərbaycan  Respublikasının  diplomatik  və  ya  konsul 
nümayəndələri edə bilərlərsə, bu barədə onlara müraciət edilə bilər. 
456.6.  Azərbaycan  Respublikası  məhkəmələri  ilə  xarici  məhkəmələr  arasındakı 
münasibətlər  Azərbaycan  Respublikasının  qanunları  və  Azərbaycan  Respublikasının 
beynəlxalq müqavilələri ilə müəyyən edilir. 
M a d d  ə  4 5 7 .  Xarici dövlətlərin orqanları tərəfindən verilmiş sənədlərin tanınması 
Azərbaycan  Respublikasından  kənarda  Azərbaycan  Respublikasının  vətəndaşı və  ya 
hüquqi  şəxsləri,  yaxud  əcnəbilər  barəsində  verilmiş, tərtib  edilmiş  və  ya  xarici  dövlətlərin 
səlahiyyətli  orqanları  tərəfindən  müəyyən  edilmiş  qaydada  təsdiq  edilmiş  sənədlər,  əgər 
qanunla  və  ya  Azərbaycan  Respublikasının  tərəfdar  çıxdığı  beynəlxalq  müqavilələrdə  başqa 
qayda  nəzərdə  tutulmamışdırsa,  konsul  orqanları  tərəfindən  qanuniləşdirildikdən  sonra 
Azərbaycan Respublikası məhkəmələri tərəfindən qəbul edilir. 
M a d d  ə  4 5 8 .  Xarici məhkəmələrin qətnamələrinin tanınması və icra edilməsi 
458.1.  Xarici  məhkəmələrin  qətnamələri  Azərbaycan  Respublikasının  qanunlarında  və  ya 
Azərbaycan  Respublikasının  tərəfdar  çıxdığı  beynəlxalq  müqavilələrdə  nəzərdə  tutulduğu 
hallarda, yaxud qarşılıqlı anlaşma əsasında Azərbaycan Respublikasında tanınır və icra edilir. 
458.2.  Azərbaycan  Respublikasının  tərəfdar  çıxdığı  beynəlxalq  müqavilələrdə  başqa 
qaydalar  nəzərdə  tutulmamışdırsa,  xarici  məhkəmələrin  qətnamələrinin  tanınması  şərtləri  və 
qaydası və icra edilməsi bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada həyata keçirilir. 
458.3.  Xarici  məhkəmələrin  qətnamələri,  qətnamənin  qanuni  qüvvəyə  mindiyi  andan  3  il 
müddətində məcburi qaydada icraya yönəldilə bilər. 
M a d d  ə  4 5 9 .  Xarici məhkəmələrin icrası tələb olunmayan qətnamələrin tanınması 
459.0.  Xarici  məhkəmələrin  öz  xarakterinə  görə  icrası  tələb  olunmayan  aşağıdakı 
qətnamələri Azərbaycan Respublikasında tanınır: 
459.0.1.  məhkəmənin  qətnamə  çıxardığı  dövlətin  vətəndaşlarının  şəxsi  statusuna  toxunan 
qətnamələr; 
459.0.2.  nikah  ləğv  edilən və  ya  etibarsız  hesab  edilən  vaxt  ər‐arvaddan  biri  Azərbaycan 
Respublikasının  hüdudlarından  kənarda  yaşadığı  hallarda  Azərbaycan  Respublikasının 
vətəndaşları  ilə  əcnəbilər  arasındakı  nikahın  ləğv  edilməsi  və  etibarsız  hesab  edilməsi  barədə 
qətnamələr; 
459.0.3.  nikah  ləğv  edildiyi  və  ya  etibarsız  hesab  edildiyi  vaxt  ər‐arvadın  hər  ikisi 
Azərbaycan  Respublikasının  hüdudlarından  kənarda  yaşadıqları  hallarda  Azərbaycan 
Respublikasının vətəndaşları arasında nikahın ləğv edilməsi və etibarsız hesab edilməsi barədə 
qətnamələr. 
M a d d  ə  4 6 0 .  Başqa dövlətlərə çatdırılma 
460.1.  Başqa  dövlətlərə  korrespondensiyanın  çatdırılması  hüquqi  yardım  göstərilməsi 
barədə Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı müqavilələrə əsasən həyata keçirilir. 
460.2. Çatdırılma hüquqi yardım göstərilməsini xahiş edən orqan tərəfindən təsdiq olunur. 
460.3.  Əgər  korrespondensiyaların  çatdırılması  hüquqi  yardım  göstərilməsi  barədə 
müqavilə olmayan başqa dövlətdə həyata keçirilməlidirsə, məlumat onun çatdırılmasını təsdiq 
edən  bildirişin  verilməsi  şərti  ilə  sifarişli  məktubla  göndərilir.  Bu  halda  çatdırılmanın  təsdiqi 

üçün  məktubu  çatdırmış  poçt  bölməsinin  beynəlxalq  hüquqa  müvafiq  olan  təsdiq  barədə 
arayışını təqdim etmək kifayətdir. 
M a d d  ə  4 6 1 .  Nümayəndə təyin etmə hüququ 
461.1.  Tərəfin  Azərbaycan  Respublikasının  hüdudlarından  kənarda  yaşayış  yeri,  olduğu 
yeri,  yaxud  ofisi  vardırsa  və  onun  Azərbaycan  Respublikasında  yaşayan  nümayəndəsi 
yoxdursa, o, Azərbaycan Respublikasında səlahiyyətli nümayəndə təyin edə bilər. 
461.2. Məhkəmə bu Məcəllənin 461.1‐ci maddəsində göstərilən tərəfə təyin olunmuş vaxtda 
məhkəmə  baxışında  onun  və  ya  səlahiyyətli  nümayəndəsinin  iştirakı  barədə  hüquqlarını 
sifarişli məktubla izah edir. 
461.3.  Əgər tərəf  bu  vaxt  ərzində  səlahiyyətli  nümayəndə  təyin  etməmişsə,  onda  sifarişli 
məktubun  poçta  verildiyi  gündən  1  ay  müddətində  onun  çatdırılması  barədə  bildiriş  təqdim 
edilməsə də məktub çatdırılmış hesab olunur. 
461.4.  Bu  Məcəllənin  461.1‐ 461.3‐cü  maddələri  üzrə  əmələ  gələ  bilən  şərait  və  nəticələr 
barədə tərəflərə məlumat verilməlidir.
236 
F ə s i l   4 7  
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDA XARİCİ MƏHKƏMƏLƏRİN VƏ ARBİTRAJLARIN 
QƏTNAMƏLƏRİNİN İCRASI VƏ TANINMASI. ÜMUMİ QAYDALAR 
M a d d  ə  4 6 2 .  Xarici dövlətlərin məhkəmə və arbitrajlarının qətnamələrinin icrası və