Adaptiv sistemlərin təsnifatı
Təsnifat əşiyaların, üsulların, sistemlərin və s. müəyyən əlamətə görə quruplara ayrılmasından ibarətdir. Məsələn, matallar üçün: qara metallar; əlvan metallar və s.
Adaptiv sistemlərin təsnifatında müxtəlif müəlliflər arasinda tam yektillik yoxdur.
Çoxfunksionallıq baxımından adaptiv tənzimləmə (idarəetmə) sistemləri iki böyük qrupa ayırılır:
1. Özütəşkilolunan. 2. Özüsazlanan aldaptiv tənzimləmə sistemlıri.
Özütəşkilolunan adaptiv sistemlərin fəaliyyəti zamanı idarənin tələb olunan məqsədini təmin etmək üşün daima parametrik və struktur dəyişmələri baş verir. Misələn, obyektin rejimi dəyişdikdə dayanıqlığı təmin etmək məqsədi ilə onun strukturunun və parametrlırinin dəyişdirilməsi. Özütəşkilolunan sistemlr cox mürəkkəb və iqtisadi cəhətdən baha başa gəlir.
Obyektin strukturu (quruluşu) məlum və dəyişməz olduqda, onun failliyəti isə bir sıra nəməlum parametrlərinin dəyişməsindən asılı olduqda adaptasiya məsələsi olduqca asanlaşır. Bu məsələ özüsazlanan adaptiv sistemlərin köməyi ilə həll olunur. Bu zaman tənzimləyicinin strukturu əvvəlcı məlum olur (seçilir). Yalnız tənzimləyicinin parametrlərinin sazlama alqoritminin təyin olunması tələb olunur.
Aktiv strategiyalı adaptiv sistemlərin ən geniş yayılmış növlərindən biri etalon modelli adaptiv sistemlərdir. Bu halda adaptiv tənzimləyicinin parametrləri elə sazlanır ki, obyektin parametrlərinin dəyişməsinə baxmayaraq sistemin faktiki y(t) çıxışı etalon modelin arzu olunan çıxışına bərabər olsun. xəta siqnalı sazlama blokunun girişinə verilir. Sazlama bloku qabaqcadan verilmiş alqoritm üzrə adaptiv tənzimləyicinin parametrlərini fasiləsiz korreksiya edir.
Şəkil 1.48-də etalon modelli adaptiv tənzimləmə sisteminin blok -sxemi göstərilmişdir. Şəkildə AT - adaptiv tənzimləyici; EM - çıxışında arzu olunan keçid prosesi alınan etalon model bloku; SB - sazlama blokudur.
Şəkil 1.48.Etalon modelli adaptiv sistemin sxemi
Şəkil 1.49-da adaptiv tənzimləmə sisteminin ümumiləşdirilmiş blok-sxemi göstə rilmişdir. Şəkildə VTB - vəziyyəti təhlil edən blokdur.
