www.ziyouz.com kutubxonasi
27
Va u bo‘zbolani duo qildi.
Shundan so‘ng Santyago o‘zi yotadigan xonaga kirdi va ul-bul narsalarini yig‘ishtirdi —
lash-lushlari uch qop bo‘ldi. Eshikdan chiqayotib uy burchagida yotgan eski cho‘ponlik
to‘rvasini ko‘rib qoldi, ko‘pdan beri ko‘zi tushmagani uchun to‘rvani yodidan chiqarib
yuborgan edi. Uning ichida kamzuli va kitobi bor. U kamzulini, ko‘chada birorta bolaga
sovg‘a qilarman, degan mo‘ljal bilan to‘rvadan chiqardi va shu payt bir juft tosh — Urim
va Tumim yerga tushib dumalab ketdi.
Shu damda bo‘zbola keksa podshohni esladi va qancha vaqtdan beri u haqda
o‘ylamaganiga ajablandi. Axir, butun bir yil uzluksiz ter to‘kib mehnat qilishga to‘g‘ri
keldi, chunki pul topish kerak, Ispaniyaga quruq qo‘l bilan so‘ppayib borib bo‘lmasdi-da.
“Orzu-umidlaringdan hech qachon voz kechmagil, — degan edi unga Malkisidq. —
Belgilarga ergash”.
Bo‘zbola toshlarni terib oldi va shu payt uni yana g‘aroyib tuyg‘u chulg‘adi, go‘yo qariya
yonginasida edi. Mashaqqatli mehnat bilan o‘tdi shu bir yil, endi esa belgilar bu yerdan
jo‘nab ketishga ishora qilayotir.
“Men yana avval qanday bo‘lsam, aynan o‘sha zaylimga qaytaman, — o‘yladi u, — biroq
qo‘ylar meni arabcha gapirishga, baribir, o‘rgata olmasdi”.
Biroq qo‘ylar unga muhim bir saboq bergan edi: dunyoda barchaga birday tushunarli
so‘zsiz til borligini o‘rgatgandi. O‘tgan bir yil mobaynida savdo-sotiqni jonlantiray, deb
Santyago ana shu — hammaga tushunarli tilda gapirdi. Bu g‘ayratbaxsh, zavq-shavqli til
edi, ishni mehr-muhabbat va xohish-iroda bilan qiladigan, ishonchu xohishingga quvvat
beradigan til edi. Tanjer endi unga begona joy emas, endi bo‘zbolaning dunyoni, xuddi
bu shaharni zabt etganiday, zabt eta olishga ko‘zi yetib turardi.
“Agar biror-bir narsani chin dildan orzu qilsang, butun Olam uning amalga oshishiga
ko‘maklashadi”, — keksa Malkisidq shunday degan edi.
Biroq qariya faqat orzu qilib, amalda uni chin dildan istamaydigan talonchilar, behudud
sahro-yu odamlar haqida churq etmadi. U bo‘zbolaga ehrom deganlari shunchaki
sangzor ekani, agar xohlasa har qanday odam chorbog‘ida bunday toshlar uyumini tiklay
olishi haqida ham gapirmadi. Biroq keksa podshoh unga, agar orttirib qo‘y sotib olishga
pul yig‘a olsa, bu qo‘ylarni u sotib olishi kerakligini aytib qo‘yishni unitgandi.
Santyago to‘rvasini olib, boshqa lash-lushlariga qo‘shib qo‘ydi. Xo‘jayin xaridorlarga
xizmat qilar, yana ikki nafar xaridor do‘kon ichida billur idishlarda choy ichishib, aylanib
yurishardi. Bunday mahalda do‘konda, odatda, xaridorlar ko‘p bo‘lmasdi. Shu damda
Santyago xo‘jayinning sochlari Malkisidqning sochlarini eslatishini payqadi. Tanjerdagi
birinchi tong mahali uning yodiga tushdi, o‘shanda na boradigan joyi va na biror yeguligi
bor edi; qandolatchining tabassumi ham yodiga tushdi va bu tabassum ham keksa
podshohni esiga soldi.
“Xuddi Malkisidq bu yerdan o‘tganday, hamma narsada o‘zining izini qoldirganday, —
o‘yladi bo‘zbola. — Go‘yo bu odamlar o‘z hayotlarining qaysidir pallasida u bilan
uchrashganday. Biroq u menga: kimki o‘z Taqdiri yo‘ldan borayotgan bo‘lsa, men unga
ko‘rinaman, degan edi”.
U xayrlashmay chiqib ketdi — begonalar oldida yig‘lashni or bildi. Biroq u bu joyni, mana
shu makonda o‘rganib, odatlanib qolgan narsalarni qo‘msashini, sog‘inishini tushunardi.
Bu joyda u o‘ziga ishonch va dunyoni zabt etguday ishtiyoq paydo qildi.
“Axir, men qo‘y boqadigan tanish joylarga qaytayapman”, — o‘yladi u, biroq bunday
xush xayol ham negadir uning ko‘ngliga chiroq yoqmadi. Orzuimni amalga oshiray deb
bir yil ishladi, mana endi bu orzu ushalay deb turganda daqiqa sayin o‘zining jozibasini
yo‘qota boshlayapti. Balki bu, umuman, orzu emasdir?
“Ehtimol, billur sotuvchiga o‘xshagan bo‘lish kerakdir? U kabi bir umr Makkani orzu qilib,