Азярбайъан республикасы дахили ишляр назирлийи
Yüklə 366,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
İnsanlığın şərəfini biliyi sevməkdə, fərdin səadətini cəmiyyət üçün çalışmaqda
görən, hissənin mənafeyini tamın salamatlığında axtaran şair dövləti ictimai ədalət qurmağa borclu bir varlıq kimi qəbul edir "Sirlər xəzinəsi" poemasından aşağıdakı beytlərə diqqət yetirək: Zülmkarlıq dağıdar, bərbad eylər ölkəni, Ədalət səadətlə abad eylər ölkəni. Bu dünyanın nəbzini kim tutsa İsa kimi İnsafı, mürvətiylə olar dünya hakimi. Dünyaya fateh olmaz zülmkarlıq, rəzalət, Yer üzünün fatehi ədalətdir, ədalət! Ədalətin ‐ müjdəçi, bu dünyanı şad eylər, Ədalətin işidir, ‐ ölkəni abad eylər. Məmləkətin dayağı ədalətdir hər zaman, Ədalətlə nəsibin səadətdir hər zaman. Adam yemək üçün gəlməyib, o, fərasətli və ağıllı işlər üçün (bu dünyaya) gəlib” deyən şair bəşər övladının digər varlıqlardan fərqli olaraq başlıca missiyasının aləmin sirrini öyrənmək, araşdırmaq və axtarmaq olduğunu vurğulayır: 16 Təbiətlərin yoğrulduğu mayadan Bizim üçün başqa varaq yazıblar ki, Diqqətlə baxaq, sirri axtaraq, İşin tel ucunu (mənşəyini) tapaq. Yeri də, göyü də gərək, Birər-birər bunu da, onu da araşdıraq. (Bilək ki) bu iş, bu hikmət nə üçündür. Y.E.Bertels "İsgəndərnamə" əsərinin müqəddiməsində yazır: "İsgəndərin həyatını təsvir edərkən qarşısına yalnız İran aristokratiyasının maraqlarına xidmət etmək vəzifəsini qoyan Firdovsinin əksinə olaraq, Nizami Azərbaycanın bütün xalqları tərəfindən qəbul ediləcək bir kitab yaratmaq istəyir". Y.E.Bertels yazır: "İsgəndər bütün xalqlarla ədalətli rəftar edir. O, heç bir xalqı başqasından üstün tutmur, onun üçün hamı birdir, o, İran əyanları ilə də, Azərbaycan padşahı (Nüşabə) ilə də, Çin xaqanı ilə də eyni asanlıqla dostlaşır. Bu xarakter İsgəndərə şair tərəfindən, əlbəttə, özünün arzu etdiyi bir xasiyyət kimi verilmişdir". Hər böyük və həqiqi sənətkar kimi Nizami də millilik və vətənsevərlik xüsusiyyətini daşımaqla bərabər, yaratdığı ədəbi obrazlarla təlqin etdiyi fikir meydanında milli çərçivədən kənara çıxmış, bütün bəşəriyyətə şamil olan duyğularla həyəcanlanmış, millətlər və ölkələrin fövqündə olduğu kimi, dövrlər və əsrləri yarıb keçən yüksək və dünyaya şamil bir qayğıya cavab verə biləcək “söz”ü tapmağa çalışmışdır. Tanınmış şərqşünas, akademik S.Braginski yazırdı: “Bir halda ki, milli mədəniyyətlər biri-birindən fərqlənsə də, biz bəşəriyyətin inkişafının tarixi qanunauyğunluqları kimi, ədəbiyyata ümumbəşəri dünya ədəbi prosesi kimi baxırıq, cəsarətlə deyə bilərik ki, Nizami poeziyası Şərqdə başlanan, Qərbə yayılıb XVII əsrdə İngiltərəyə və başqa ölkələrə çatan dünya renessansının inkişafında çox mühüm mərhələdir. İsa Məsihi Azərbaycanlılara doğmalaşdıran digər bir qaynaq da dahi şairimiz Məhəmməd Füzulinin “Leyli və Məcnun” poemasıdır. Əsərin əvvəllərində Qeysin doğulmasının təsviri var. Təsvir belə verilir ki, yoxdan pak bir oğlan uşağı dünyaya gəlir. Və bu uşağın həm kamil gözəlliyi var, idrakı körpəliyindən İsa kimi kamildir: Əlqissə, ədəmdən oldu peyda Bir tifli-müzəkkərü müzəkka. Xurşid kimi kəmalə qabil, İsa kimi tiflilikdə kamil. Sonra təsvir belə davam edir ki, elə doğulan andan öz halını anlayır. Gələcək aqibətini elə o andan dərk edərək fəryad çəkir. Füzuli körpə Qeysi İsa Məsih kimi danışdırır və müəllifin bu ədəbi fəndi İsanın çağalıqdan dil açıb danışması möcüzəsi ilə assosiasiya yaradır. Körpə Qeysin dilindən səslənən sözlər İsa Məsihin xristian qaynaqlarında ifadə olunan missiyasına oxşar bir məzmunu obrazlı bir tərzdə ifadə edir. Xristian təliminə görə, Adəmin suç işlətməsi ilə bəşəriyyət əbədi bir günah içindədir. İnsanların günahlarının bağışlanması üçün, onun adıyla saleh əməllərdə 17 bulunaraq əbədi xilasa nail olmaları üçün İsa Məsih çarmıxa çəkilmişdir. Körpə Qeys hal diliylə belə deyir: ....Ey, cəfaçı dünya! Bildim qəmini sənin ki, çoxdur, Qəm çəkməyə bir hərif yoxdur. Gəldim ki, olam qəmin hərifi, Gəl, təcrübə eylə mən zəifi! Hər qanda qəm ola, qılma ehmal, Cəm eylə, dili-həzinimə sal! Həm ver mənə qəm yemək kəmali, Həm aləmi qəmdən eylə xali! Beləcə Füzuli İsa Məsihin bütün insanlığın günahlarını öz üzərinə götürməsilə Qeysin dünyanın bütün qəmlərini öz üzərinə götürməsi arasında məhrəm bir parallel aparır. Füzulinin qəzəllərində də İsa Məsihlə bağlı təşbehlər var. Bunların biri onun “ Ey mələksima ki, səndən özgə heyrandır sana” sözlərilə başlayan çox məşhur qəzəlindədir. Buradakı “Aşiqə şövqünlə can vermək ikən müşkül deyil, Çün Məsihi-vəqtsən, can vermək asandır sana” sözlərində aşıqin öz məşuquna can verməsi, onun yola fəda olması ona görə asandır ki, aşiq də çarmıxa çəkilməklə Müqəddəs Tanrı Ata-ya qovuşan İsa kimi sevgili bir ovqat yaşantıları içindədir. İsa Məsihin xatırladılmasına daha çox Yüklə 366,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|