aberrasiya və ya işığın aberrasiyası adlanır.
Aberrasiya nəticəsində ekliptikanın qütbündə olan ulduzlar kiçik dairələr cızır. Qütbdən uzuqlaşdıqda dairə böyük ya-rımoxu dairənin radiusuna bərabər olan ellipsə, ekliptikada isə yarısı dairənin radiusuna bərabər olan kiçik qövs parçası-na çevrilir. Parallktik sürüşmədən fərqli olaraq aberrasiya dairəsinin, ellipsinin və qövs parçasının ölçüsü ulduzlara qə-dər olan məsafədən asılı deyil.
Aberrasiya hadisəsini izah edək.
Fərz edək ki, şəkil 7.4-də göstərildiyi kimi verilmiş anda Yerin orbit üzrə hərəkət sürəti vektoru KA istiqamətindədir. K nöqtəsində yerləşən müşahidəçi М göy cismini müşahidə et-mək üçün cihazını KM istiqamətində yönəldir. Fakin işığın sürəti sonlu olduğundan işıq şüaları cihazın O obyektivindən K okulyarına çatana kimi Yer К nöqtəsindən К1 nöqtəsinə
keçir və ona görə də müşahidəçi М cismini görə bilmir. O, М göy cismini müşahidə etmək üçün cihazın okulyar qurtaraca-ğını KK1 qədər əks tərəfə, yəni K2 nöqtəsinə yerləşdirməlidir.
KM və K2M istiqamətləri arasındakı bucağa aberrasiya buca-
ğı deyilir.
Əgər işıq cihazın obyektivindən okulyarına qədər olan OK yolunu t müddətə qət edərsə və Yerin orbit üzrə xətti sü-rəti u olarsa, şəkil 7.4-dən yaza bilərik:
sina K2K _ ux _ u
sin(P - а) КО ex с'
və ya s<sina = — sinp. (7.5) с
Burada c-işıq sürəti, P-ekliptik enlikdir. Aberrasiya buca-ğı kiçik olduğundan (7.5)- i
kimi yazmaq olar.
Yerin orbit üzrə xətti sürətinin u=29.765 km/s və işıq sü-rətinin c=299792 km/s olduğunu bilərək (7.6)-dan yaza bilə-rik ki,
g=20".496 sinp . (7.7)
Ekliptikanın qütbündə olan göy cismi (ulduz) üçün P=90o olduğundan
s = So = 20".496
olar.
Burada
Dostları ilə paylaş: |