1.1.3 Destinasiyanın həyat dövrü
Destinasiyanın həyat dövrü dedikdə destinasiyasının yaranması və onun keçdiyi
ardıcıl mərhələlər, yəni onun turistlər tərəfindən kəşf edilməsi, yayılması, böyüməsi
və bazardan çıxması nəzərdə tutulur. Birinci mərhələdə o, bazara təzəcə daxil olur və
yavaş-yavaş turistlər onun barədə məlumat toplayır, daha sonra isə bu məlumatlar
genişlənir, destinasiya barədə mediada da məlumatlar yayımlanır, gələnlərin sayı
çoxalır. Üçüncü mərhələdə isə destinasiya ən yüksək inkişaf, yetkinlik mərhələsinə
çatır, sonuncu mərhələdə isə o, hətta sadiq müştərilərinin belə ziyarətlərinin azalması
ilə bazardan çıxır [5]:
Destinasiyanın həyat dövrü modeli ilk dəfə Butler tərəfindən (1980)
qurulmuşdur və burada 5 mərhələ qeyd olunmuşdur: giriş, böyümə, yetkinlik,
durğunluq və tənəzzül [36, səh. 9].
Cədvəl 1.2
16
Destinasiyanın həyat dövrü və turizmə təsirləri [36, səh. 11]
Təsirlərin
Analizi
Giriş
Böyümə
Yetkinlik
Durğunluq
Tənəzzül
Həyat Dövrü
Tələb
Təklif
SİTUASİYA
Yeni
destinasiya
Daha çox insan
maraq göstərir;
Qalacaq yer və
imkanlar üzrə
kapital qoyulur
Maksimum
səfər sayı;
Artan imkanlar
Təklifin
artıqlığı;
Orijinal
tələb
hərəkətləri
Tələbin
azalması;
Səfərlərin
sayını artırmaq
üçün
xüsusi
təkliflər
DESTİNASİYANIN XARAKTERİSTİKASI
Səfər
edənlərin sayı
Az
Çox
Həddən
artıq
çox
Çox
Çox
Böyümə nisbəti Aşağı
Sürətli böyümə Sürətli böyümə Zəif böyümə Tənəzzül
Qonaqlama
tutumu
Çox aşağı
Aşağı
Yüksək
Çox yüksək Çox yüksək
Doluluq
səviyyələri
Aşağı
Çox yüksək
Çox yüksək
Yüksək
Aşağı
Xidmətlərin
qiyməti
Yüksək
Çox yüksək
Yüksək
Aşağı
Çox Aşağı
Adambaşına
xərc
Yüksək
Çox yüksək
Çox yüksək
Aşağı
Çox Aşağı
Səfər edənlərin
tipləri
Yolçular
Yenilikçilər
Yenilikçilər
İzləyənlər
Ucuz-kütləvi
bazar
İmic və
cazibədarlıqlar
Aşağı
Çox yüksək
Yüksək
Zəif
Çox Aşağı
17
Cədvəl 1.2-nin ardı
Turistlər qəbul
edilir:
Qonaqlar
kimi
Qonaqlar
kimi
Müştərilər kimi Müştərilər
kimi
Xaricilər kimi
MARKETİNQ CAVABI
Marketinq
Hədəfi
Fərqində
olma
Məlumatlandır
ma
İnandırma
İnandırma
Sadiqlik/Yeni
bazar
Strateji Fokus
Genişlənmə Nüfuz etmə
Müdafiə
Müdafiə
Yenidən
təqdim etmə
Marketinq
Xərci
Artır
Yüksək
Yüksək
Aşağı düşür Müddət
uzaldılır
Məhsul
Başlıca
Təkmilləşdiril
miş
Yaxşı
Pisləşir
Korlanır
Təşviqat
Təqdim
etmə
Reklam
Səyahət ticarəti Səyahət
ticarəti
Səyahət ticarəti
Qiymət
Yüksək
Yüksək
Daha aşağı
Aşağı
Xərcdən aşağı
Paylanma
Müstəqil
Müstəqiil
Səyahət ticarəti Səyahət
ticarəti
Səyahət ticarəti
İQTİSADİ TƏSİRLƏR
Məşğulluq
Aşağı
Yüksək
Çox yüksək
Yüksək
Aşağı
Xarici Valyuta
Aşağı
Çox yüksək
Çox yüksək
Yüksək
Aşağı
Özəl sektorun
rentabelliyi
Neqativ
Artır
Çox yüksək
Yüksək
Tənəzzül
Sakinlərin
gəliri
Aşağı
Çox yüksək
Çox yüksək
Aşağı
Çox aşağı
Kapitallar
Aşağı
Çox yüksək
Çox yüksək
Aşağı
Çox aşağı
Dövlət gəliri və
vergilər
Aşağı
Çox yüksək
Çox yüksək
Aşağı
Çox aşağı
İqtisadi
Struktur
Balanslaşdı
rılmış
Turizm
mərkəzli
Turizm hakim
mövqedədir
Turizmdən
asılı
Balanslaşdırıl
mamış və özü
nə bəs etməyən
Vasitəçilərdən
asılılıq
Cüzi
Aşağı
Yüksək
Həddən artıq
asılı
Həddən artıq
asılı
18
Cədvəl 1.2-nin ardı
İdxalat
Aşağı
Çox yüksək
Çox yüksək
Çox yüksək Yüksək
İnflyasiya
Aşağı
Çox yüksək
Çox yüksək
Yüksək
Aşağı
SOSİAL TƏSİRLƏR
Turistlərin
növləri
Alosentrik
lər
Alosentriklər
Midsentriklər
Psixosentrik
lər
Psixosentriklər
Yerli əhali və
turistlər
arasındakı
əlaqələr
Əla
Soyuq
Narahat edici
Ziddiyətli
Son
Destinasiyanın
demoqrafik
vəziyyəti
İmmiqrasiya
lar və Yaşlı
sakinlər
Turizm
sahəsində
işləmək üçün
gənclərin
qalması
Daha balanslı
Balanslaşdırıl
Mış
Balanslaşdı
rılmış
Heç bir işin
olmaması
səbəbindən
immiqrasiyalar
və Yaşlı
sakinlər
Destinasiyaya
miqrasiya
Aşağı
Yüksək
Yüksək
Yüksək
Aşağı
Destinasiyada
cinayət
Aşağı
Yüksək
Yüksək
Çox yüksək Çox yüksək
Ailə strukturu
Ənənəvi
Təsir görmüş
Müasir
Müasir
Müasir
ƏTRAF MÜHİT TƏSİRLƏRİ
Ətraf mühit və
mənzərə
Korlanıb
Təkmil
vəziyyətdə
Diqqət
göstərilmir
Çirklənmiş
Ziyan görüb
Qoruma və irs
Korlanıb
Təkmil
vəziyyətdə
Diqqət
göstərilmir
Pozulma
Ziyan görüb
Ekoloji pozuma Korlanıb
Təkmil
vəziyyətdə
Diqqət
göstərilmir
Pozulma
Ziyan görüb
Turizmlə bağlı
çirklənmə
Cüzi
Aşağı
Yüksək
Çox yüksək Çox yüksək
Suyun
çirklənməsi
Cüzi
Aşağı
Yüksək
Çox yüksək Çox yüksək
19
Cədvəl 1.2-nin ardı
Əhali sıxlığı və
yol hərəkəti
Aşağı
Aşağı
Çox yüksək
Çox yüksək Aşağı
Eroziya
Aşağı
Yüksək
Çox yüksək
Çox yüksək Çox yüksək
Turistik destinasiyanın həyat dövrünə bir sıra daxili və xarici faktorlar öz təsirini
göstərir. Xarici faktorların destinasiyaların həyat dövrünə təsir göstərməsilə yanaşı
hökumət siyasətləri, rəqib destinasiyalar, siyasi qeyri-sabitlik, terrorizm, digər
bölgələr arasındakı rəqabət kimi bir sıra faktor həyat dövrünə təsir edə bilir. Daxili
faktorlar isə destinasiyanın təbiətində yəni özündə olan faktorlardan ibarətdir. Buraya
destinasiyanın sahib olduğu resursların bənzərsizliyi, cəlbedicilik, yerli əhalinin
turizmin inkişafı istiqamətində turist yönümlü davranışları, resursların yavaş-yavaş
sıradan çıxma müddəti. Yerli idarəetmənin xidmət tətbiqləri və xidmət keyfiyyəti aid
ola bilər [34, səh. 297].
1.2 Destinasiyaların idarə olunması və marketinqi
Turizm destinasiyasının cəlbediciliyini və o destinasiyaya gələn turist sayını
artıra bilmək üçün destinasiyanı güclü idarə etmək və onun marketinqini həyata
keçirmək lazımdır. Bir bölgənin turistik ərazi ola bilməsi üçün gecələmə, yemək-
içmək, nəqliyyat və s. əyləncə və istirahət imkanlarının olması çox vacibdir. Bu
imkanlar destinasiyanın cəlbediciliyini də artırır. Destinasiya idarəetməsi
cazibədarlıqlarını ən müvafiq şəkildə dəyərləndirmək və ən yüksək faydanı təmin
etmək məqsədilə effektiv bir marketinq strategiyasına malik olmalıdır [4].
1.2.1 Destinasiya İdarəetmə Sistemi
Destinasiya səviyyəsində idarəetmə müxtəlif tətbiqetmələri tələb edir.
Destinasiyanın tərkib hissələri müxtəlif idarəetmə qrupları tərəfindən fərdi
20
məqsədləri istiqamətində idarə olunduğu halda, bütöv bir şəkildə destinasiya uğurunu
hədəfləyən destinasiya idarəetməsi qeyd edilən tərkib hissələrinin bir-biri arasındakı
əlaqə və iş birliyinin idarə edilməsini ifadə edir. Bir-birindən azad şəkildə öz
içlərində rəqabət halında olan və ya bir-birini tamamlayıcı özəllikdə olan bu tərkib
hissələrinin işbirliyi içində tək bir destinasiya şəklində toplanaraq ortaq hərəkət
etmələri bir növ məcburiyyətdir [28, səh. 355].
Destinasiya İdarəetmə Sistemini (DİS) yaratmaq məsuliyyəti destinasiya
menecerlərinin üstünə düşür. DİS qeydə alınan məlumatların toplanması,
manipulyasiyası və paylanması üzrə verilənlər bazasıdır. Buraya aşağıdakı
məlumatlar daxildir [6]:
Otellərin, turoperatorların, cazibədarlıqların, restoranların və s.-nin təchizat
inventarı və fəaliyyəti
Tədbirlər, festivallar, fəaliyyətlər, alış-veriş, velosiped marşrutları, gözəl
məkanlar
Ziyarətçi profilləri
Sakinlərin sorğu nəticələri
Sosial, iqtisadi və ətraf mühit təsirləri
1.2.2 Destinasiya marketinqi və onun əhəmiyyəti
Destinasiya marketinqi bir yerin özəlliklərinə uyğun şəkildə yaradılan bir
destinasiyanın müəyyən hədəf kütlələrə istiqamətlənmiş effektiv işlərlə daha da
diqqət cəlb edən bir hala gətirilməsidir [14, səh. 3].
Turizm destinasiyasında marketinq konsepsiyasının əsas ideyası turistik
xidmətlərə və mallara olan tələbatın yaradılmasıdır. Bütün səviyyələrdə qəbul olunan
qərarlar bu tələbatın ödənilməsinə tabedir. Turizm destinasiyası hər hansı bir səviyyə,
keyfiyyət və miqdarda hər hansı bir turizm məhsulu deyil, yalnız alıcının tələbatına
uyğun bir tuizm məhsulu istehsal etməlidir. Destinasiya turizminin marketinq
21
konsepsiyasının əsas ideyası budur. Destinasiyanın marketinq konsepsiyasına
aşağıdakıları aid edə bilərik [7]:
alıcının ehtiyac, sorğu və tələbləri müəyyənləşdirilməli;
bazara çıxarılan məhsullar alıcıların istək və tələblərinə uyğun hazırlanmalı;
qiymətlərin təyin olunması alıcılara münasib və istehsalçıya kifayət qədər gəlir
gətirməli;
məhsulun alıcıya çatdırılması mümkün qədər əlverişli və rahat olmalı;
tələbatı formalaşdırmaq məqsədi ilə turist bazarına aktiv təsir vasitələri
axtarılıb tapılmalıdır.
Marketinqin konsepsiyasına müvafiq olaraq destinasiyanın bütün fəaliyyəti
bazarın vəziyyətini mütəmadi nəzarətdə saxlamaq, potensial alıcıların təklif və
tələblərini daim öyrənmək və gələcəkdə mümkün ola biləcək dəyişiklikləri nəzərə
almaqdır [7].
Davamlı inkişafını təmin etməyən, cazibədarlıqlarını çeşidləndirərək təqdim
etməyən, resurslarını ən yaxşı şəkildə dəyərləndirməyən, yeni və yaradıcı marketinq
fəaliyyətləri həyata keçirməyən destinasiyalar gələcəkdə beynəlxalq bazardakı
paylarını itirməyə məhkumdurlar [8].
Yerli paydaşların əlaqələrinin mürəkkəbliyi səbəbindən destinasiyaları idarə
etmək və onların marketinqini təmin etmək çox çətindir. Həmçinin destinasiyaların
idarə edilməsi və marketinqinin çətinliyinin səbəblərindən biri də turizm
məhsullarının yaradılması və istehsalında iştirak edən paydaşların müxtəlifliyidir.
Mübahisəli paydaş maraqlarının idarə edilməsi destinasiyaya bir bütün şəklində
nəzarət etmə və onun marketinqini daha da çətinləşdirir. Məhz bu səbəbdən strategiya
və tədbirlər bütün paydaşların, yəni yerli əhali, biznes və investorlar, turistlər, tur
operatorlar və vasitəçilər və maraqlı qrupların istəklərini nəzərə almalıdır.
Destinasiyanın idarə edilməsi və marketinqinin əsas məqsədləri [36, səh. 2-3]:
Bölgədə yaşayan insanların uzun müddətli rifahını təmin etmək
Səfər edənlərin razı qalmasını təmin edərək onları məmnun etmək
Yerli sahibkarların mənfəətini maksimuma qaldırmaq
22
İqtisadi fayda və sosial-iqtisadi və ətraf mühit xərcləri arasında davamlı balansı
təmin etməklə turizmin təsirlərini optimallaşdırmaq
Destinasiya marketinqi ortaq bir məqsədə çatmaq üçün coğrafi cəhətdən
sərhədləndirilən bir ərazidə müxtəlif təşkilat və iş formalarının uyğun şəkildə hərəkət
etmələrini tələb edir. Yer marketinqi kimi də adlandırılan destinasiya marketinqi “bir
ərazini, bölgəni və ya bir yeri fərdi şəxslər və ya təşkilatçılara cəlb edici və özəl
olduğunu göstərmək məqsədilə həyata keçirilən marketinq fəaliyyətlərinin bütünü”
olaraq müəyyən edilir. Destinasiya marketinqi sadəcə turist gəlişlərinin artması ilə
məhdudlaşmır, bölgənin/ərazinin inkişafı, daxili əlaqələrdə və iqtisadi inkişafda
ölkənin mövqeləndirilməsində önəmli rol oynayır. Turistik destinasiya marketinqinin
məqsədi əsasən iki qrupda göstərilir [14, səh. 25]:
1. Destinasiyanın sahib olduğu turistik məhsul, xidmət və resursların ən effektiv
şəkildə istifadə edilməsinə köməklik edəcək bazar və ya bazarların təsbit və
təqdim edilməsi
2. Hədəf bazardakı potensial turistlərin satınalma qərarlarına destinasiyanın
sahib olduğu turistik məhsul və paketlərə üstünlük vermə istiqamətində təsir
edəcək planlama, istehsal və təqdimat işlərinin həyata keçirilməsi
Destinasiya idarəetməsinin prioritetlərə görə müəyyən edəcəyi marketinq
komponentləri destinasiyada təklifin inkişaf etdirilməsinə, ziyarətçi məmnuniyyətinə,
tələbin formalaşdırılmasına və intensiv rəqabət şərtlərinə qarşı mübarizə aparılmasına
köməklik göstərəcəkdir. Fərqli özəlliklərə malik olan destinasiyaların bir məhsul
olaraq qəbul edilməsi və bənzər rəqib destinasiyalarla rəqabət apara bilməsi, turistik
məhsulların istehlakçılara yaxşı təqdim olunması və bazarda davamlılıq qazanması
üçün müəyyən strategiyalardan istifadə zəruridir [16, səh. 236].
1.2.3 Destinasiyanın marketinq miksi
Turizmin idarə edilməsi və marketinqi strategiyasına qərar verildikdən sonra
destinasiyalar öz marketinq mikslərini hazırlamalıdırlar. Bu onlara hər bir hədəf
23
bazara geniş təkliflər çeşidi ilə daxil olmaqda və istehlakçı ehtiyac və istəklərinə
bütöv bir həll yolu təklif etməkdə yardım edəcəkdir. Destinasiyalar üçün marketinq
miksinin hazırlanması hər bir destinasiyadan, hədəf bazarların tiplərindən və xarici
ətraf mühitlə bağlı bütün məsələlərdən asılı olaraq fərqlənir. Destinasiyanın
marketinq miksi ənənəvi marketinq miksi, 4P olaraq adlandırılan məhsul (product),
qiymət (price), bölüşdürmə (place) və təşviqat (promotion) funksiyalarından ibarətdir
[36, səh. 16].
Məhsul
Məhsul bir ehtiyac və ya istəyi qarşılamaq üçün əldə etmə, istehlak, istifadə və
ya diqqət çəkməyə yönəlmiş şəkildə bazara təqdim edilən hər hansı bir şeydir.
Destinasiyadan danışarkən destinasiyanı təşkil edən, destinasiya cazibədarlığı
adlandırılacaq hər bir elementin turistik məhsul kimi ifadə edildiyi kimi destinasiya
da ayrıca bir məhsul şəklində ifadə edilə bilər. Destinasiya məhsulundan tək bir varlıq
kimi deyil, gecələmə və yemək-içmək imkanlarının, cazibədarlıqların, incəsənət,
əyləncə, mədəni məkanlar və təbii ətraf mühitlə bağlı xidmət və məhsulların
birləşməsi kimi bəhs edilməlidir. Destinasiya məhsulunu təşkil edən alt məhsullardan
bəhs edərkən bu məhsullar də fərqli qruplarda dəyərləndirilir [14, səh. 32]:
Əsas məhsul komponentləri - Turistlərin hər hansı bir destinasiyanı seçmə
səbəbi olaraq göstərdikləri turistik məhsul və xidmətləri əhatə edir.
İkinci dərəcəli məhsul komponentləri - Səfər edənlərin ehtiyac və
gözləntilərinə əsasən bir tətil təcrübəsi yaşamaları üçün zəruri olan lakin səfər
edənlərin destinasiya seçmə mərhələsində önəmli rol oynamayan turistik
xidmət və məhsulları əhatə edir.
Dəstəkləyici məhsul komponentləri - Turizm hərəkətlərini daha effektiv və
davamlı olması üçün turizm sektorundan kənar ictimai və özəl qurumlar
tərəfindən təqdim edilən bütün xidmət və məhsulları əhatə edir.
Qiymət
24
Qiymətqoyma siyasəti destinasiyadakı məhsullara dəyər vermə ilə əlaqəli bir
müddəti əhatə edir. Bu siyasət destinasiyanın və destinasiyada fəaliyyət göstərən
turizm müəssisələrinin missiyalarına uyğun olaraq hədəflənən marketinq
məqsədlərinin həyata keçirilməsini təmiin edəcək bir şəkildə formalaşdırılmalıdır.
Destinasiya marketinqində qiymət turistlərin destinasiyanın fərqli məhsul
komponentlərini bir yerə gətirərək yaratdıqları turistik məhsul paketinə ödədikləri
ümumi qiymət olaraq qəbul edilir və destinasiyada tətbiq edilən qiymətlər barədə
hədəf istehlakçıların məlumatlandırılması mütləqdir. İstehlakçıların gedəcəkləri
destinasiyada tətbiq edilən qiymətlər barədə məlumatlı olmaları onları bir sıra qeyri-
müəyyən tətbiqlərdən müdafiə edəcək və beləliklə də turistik xərclərini daha şüurlu
və təhlükəsiz edəcəkdir. Destinasiya baxımından qiymət destinasiya istiqamətli
marketinq strategiyasının formalaşdırılmasında önəmli bir faktordur. Turizm
müəssisələrinin marketinq menecerləri destinasiyanın hədəf bazarlarda satış və
marketinq fəaliyyətlərini effektiv və səmərəli bir şəkildə həyata keçirmələri üçün
destinasiyanın hədəflərinə uyğun qiymət strategiyaları yaratmalıdırlar [26, səh. 166].
Bölüşdürmə
Destinasiya marketinqində bölüşdürmə ünsürü tətbiqetmə və məzmun
baxımından fərqlilikləri göstərə bilər. Hazır məhsullar istehsal edildikləri yerlərdən
istehlak edilcəkləri yerlərə doğru hərəkət edir. Lakin maddi (konkret) və ya mənəvi
(mücərrəd) özəlliklərə sahib olan destinasiyaya xas məhsullar əsasən yerlərində yəni
destinasiyanın olduğu təbii və ya süni məkanda, gecələmə müəssisəsində,
stadionlarda, idman zallarında, dənizdə və buna bənzər destinasiyanın əhatə etdiyi
sərhədlər çərçivəsində istehlak edilir. Yəni hazır məhsullardan fərqli olaraq
destinasiya məhsulları üçün turistlər destinasiyaya gəlməlidirlər. Bu səbəbdən də
destinasiya üçün bölüşdürmə kanalları olduqca önəmlidir. Turoperatorlar və səyahət
agentlikləri destinasiya üçün ən önəmli bölüşdürmə kanallarındandır. Onlar
hazırladıqları paket turlar ilə turistlərin destinasiya seçiminə təsir göstərirlər [29, səh.
118].
25
Bölüşdürmə sisteminin funksiyaları aşağıdakılardır [14, səh. 38]:
1. Məlumat - Marketinq araşdırması edərək lazımi məlumatların toplanması və
marketinq çevrəsi barədə araşdırmaların edilməsi
2. Təşviqat - Bölüşdürmə kanalının hər mərhələsində istehlakçılara təqdim
edilən təklif ilə bağlı inandırıcı kommunikasiyanın təmin edilməsi
3. Əlaqə qurma - Potensial istehlakçıların təsbiti və onlarla əlaqə qurma
4. Uyğunlaşdırma - İstehsal, yığılma, paketləmə və s. fəaliyyətlərin istehlakçı
ehtiyaclarına uyğun şəkildə təklifinin hazırlanması
5. Müzakirə - Qiymət və ödəniş barədə qərar vermədə razılığa gəlmə
6. Fiziki bölüşdürmə - Nəqliyyat və məhsulların saxlanması
7. Maliyyələşdirmə - Bölüşdürmə kanalındakı fəaliyyətlərlə bağlı maliyyə
xərclərini qarşılayacaq fondların idarə edilməsi
8. Risk daşıma - Məhsulların satışı zamanı müxtəlif mərhələlərdə vasitəçilərin
daşıdığı risklər.
İlk beş funksiya əməliyyatı tamamlamağa kömək edən ünsürlər, son üç funksiya
isə tamamlanmış əməliyyatları həyata keçirməyə kömək edən ünsürlərdir [14, səh.
38].
Təşviqat
Təşviqatdan turistlərin qərarlarına təsir göstərmək üçün bir strategiya kimi
istifadə edən zaman yaxşı bir təşviqat vasitəsini seçmək çox önəmlidir. Təşviqat
vasitələrinə arzu olunan təşviqat məqsədlərinə nail olmaq məqsədi ilə marketinq
menecerləri tərəfindən arzu olunan mesajı ötürmək üçün istifadə olunan
mexanizmlər, fəaliyyətlər və ya metodlar daxildir [9].
Destinasiya baxımından təşviqat hədəf turist kütləsinin destinasiyaya gəlməsini
təmin edəcək kommunikasiya faəliyyətlərinin bütünüdür. Burada iş yalnız hədəflənən
bazarlardakı mövcud və potensial turistlərə təsir göstərməklə bitmir. Destinasiyanın
həm imic və marka yarada bilməsi, həm də mənimsənməsi üçün əlaqəli olduğu
vasitəçilər və turistlər üzərində effektiv bir rola malik olan jurnalist, səyahət
26
tənqidçisi və s. insanları məlumatlandırmaq, onlara təsir göstərmək və eyni zamanda
onları hərəkətə keçirmək də lazımdır. Destinasiya nə qədər keyfiyyətli, qiymət nə
qədər münasib olursa olsun, destinasiyanın uğuru üçün təşviqat fəaliyyətləri çox
böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Reklamçılıq destinasiya marketinqində çox önəmli rol oynayır. Turizmin vizual
tərəfi çox önəmli olduğundan uğurlu bir destinasiya imici yaratmaq və onu ətrafa
yaymaq üçün şəkillər təşviqatda istifadə olunan digər vasitələrdən daha effektivdir.
Reklamların vizual məzmunu müəyyən şəkil növlərinin müəyyən təcrübə növləri ilə
assosiasiya edilməsi yolu ilə səyahət təcrübəsi qavrayışına təsir göstərə bilir.
Satışın inkişaf etdirilməsi səyləri müştərilərin satın alma davranışlarını özəlliklə
qısa müddətdə canlandırmağa istiqamətlənmiş fəaliyyətlərdir. Turizm sektorunda hər
zaman intensiv bir rəqabət olduğundan bu rəqabəti yönləndirən ən önəmli dəyişənin
qiymət olduğu müəyyən edilmişdir. Bu səbəbdən satışı inkişaf etdirmə sayləri üçün
qiymət təşviqatları ön plana çıxır. Ancaq qiymət təşviqatları destinasiyanın xidmət
keyfiyyətini aşağı salmadan həyata keçirilməlidir. Əks halda istehlakçıların
destinasiyaya inamı itər [20, səh. 14].
Veb əsaslı destinasiya marketinqi strategiyaları isə bir çox destinasiyanın
istifadə etdiyi bir təşviqat vasitəsi olub böyük fürsətlər təqdim edir. Veb əsaslı
marketinq strategiyaları geniş miqyasda mənimsənilir və destinasiyaların veb saytlara
investisiya qoyması üçün basqılar gedərək artır. Turizmdə veb saytın uğurunu
dəyərləndirmək üçün ümumi olaraq qəbul edilmiş standartlar vardır. Ancaq
destinasiyalar üçün veb saytlarının effektivliyini artırmaq çox önəmli olduğundan veb
sayt dəyərləndirmə kriteriyalarının müəyyən edilməsinin vacibliyi önə çıxır.
Destinasiyanın veb sayt uğuru faktorları aşağıdakılardır [20, səh. 15]:
1. informasiyanın keyfiyyəti
2. istifadə rahatlığı
3. cavabdehlik
4. təhlükəsizlik/məhrəmiyyət
5. vizual görüntü
27
6. inam, etibar
7. interaktivlik
8. fərdiləşmə
9. əməliyyatların tamamlana bilməsi
Turistlərin veb saytların istifadəsindən əldə edəcəkləri faydalar isə bunlardır [15,
səh. 5]:
Ətraflı məlumat əldə etmə: Tətil planı quran bir turist internetdən istifadə
edərək veb saytlar vasitəsilə istədiyi yer və mövzu barədə ətraflı məlumat əldə
edə bilir.
Vasitəçilərdən asılılığı azaltma: Turistlər səyahət agentlikləri və ya
turoperatorların hazırladığı broşüralara ehtiyac duymadan daha güncəl və daha
ətraflı vizual və audio məlumatları rahatlıqla əldə edə bilir.
Alternativləri müqayisə etmə: Tətil planı quran fərdlər olduqları yerdən vizual
və audio olaraq bir çox alternativi müqayisə edərək seçim etmə şansına malik
olurlar.
Birbaşa rezervasiya və ödəmə: Vasitəçilər bu əməliyyatlar həyata keçirilərkən
kənarda qaldıqlarından istehlakçıya az xərc və müstəqil davranma kimi
üstünlüklər verilir.
Dostları ilə paylaş: |