Beynəlxalq magistratura və doktorantura məRKƏZİ


  Destinasiyanın həyat dövrü



Yüklə 1,65 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/8
tarix11.02.2020
ölçüsü1,65 Mb.
#30429
1   2   3   4   5   6   7   8
mag disser destinasiya


1.1.3  Destinasiyanın həyat dövrü 

 

Destinasiyanın həyat dövrü dedikdə destinasiyasının yaranması və onun keçdiyi 

ardıcıl mərhələlər, yəni onun turistlər tərəfindən kəşf edilməsi, yayılması, böyüməsi 

və bazardan çıxması nəzərdə tutulur. Birinci mərhələdə o, bazara təzəcə daxil olur və 

yavaş-yavaş  turistlər  onun  barədə  məlumat  toplayır,  daha  sonra  isə  bu  məlumatlar 

genişlənir,  destinasiya  barədə  mediada  da  məlumatlar  yayımlanır,  gələnlərin  sayı 

çoxalır.  Üçüncü  mərhələdə  isə  destinasiya  ən  yüksək  inkişaf,  yetkinlik  mərhələsinə 

çatır, sonuncu mərhələdə isə o, hətta sadiq müştərilərinin belə ziyarətlərinin azalması 

ilə bazardan çıxır [5]: 

Destinasiyanın  həyat  dövrü  modeli  ilk  dəfə  Butler  tərəfindən  (1980) 

qurulmuşdur  və  burada  5  mərhələ  qeyd  olunmuşdur:  giriş,  böyümə,  yetkinlik, 

durğunluq və tənəzzül [36, səh. 9]. 

 

                                                                                                                        Cədvəl 1.2 


16 

Destinasiyanın həyat dövrü və turizmə təsirləri [36, səh. 11] 

 

Təsirlərin 

Analizi 

 

 



 

 

 



 

Giriş 

 

 



 

 

Böyümə 



Yetkinlik 

Durğunluq 

Tənəzzül 

Həyat Dövrü 

 

 



 

Tələb 

 

Təklif 



 

SİTUASİYA 

Yeni 


destinasiya 

Daha  çox  insan 

maraq göstərir; 

Qalacaq  yer  və 

imkanlar  üzrə 

kapital qoyulur 

Maksimum 

səfər sayı; 

Artan imkanlar 

Təklifin 

artıqlığı; 

Orijinal 

tələb 

hərəkətləri 



Tələbin 

azalması; 

Səfərlərin 

sayını  artırmaq 

üçün 

xüsusi 


təkliflər 

DESTİNASİYANIN XARAKTERİSTİKASI 

Səfər 


edənlərin sayı 

Az 


Çox 

Həddən 


artıq 

çox 


Çox 

Çox 


Böyümə nisbəti  Aşağı 

Sürətli böyümə  Sürətli böyümə  Zəif böyümə  Tənəzzül 

Qonaqlama 

tutumu 


Çox aşağı 

Aşağı 


Yüksək 

Çox yüksək  Çox yüksək 

Doluluq 

səviyyələri 

Aşağı 

Çox yüksək 



Çox yüksək 

Yüksək 


Aşağı 

Xidmətlərin 

qiyməti 

Yüksək 


Çox yüksək 

Yüksək 


Aşağı 

Çox Aşağı 

Adambaşına 

xərc 


Yüksək 

Çox yüksək 

Çox yüksək 

Aşağı 


Çox Aşağı 

Səfər  edənlərin 

tipləri 

Yolçular 

Yenilikçilər 

Yenilikçilər 

İzləyənlər 

Ucuz-kütləvi 

bazar 

İmic  və 



cazibədarlıqlar 

Aşağı 


Çox yüksək 

Yüksək 


Zəif 

Çox Aşağı 



17 

                                                                                                          Cədvəl 1.2-nin ardı 

 

Turistlər  qəbul 



edilir: 

Qonaqlar 

kimi 

Qonaqlar  



kimi 

Müştərilər kimi  Müştərilər 

kimi 

Xaricilər kimi 



MARKETİNQ CAVABI 

Marketinq 

Hədəfi 

Fərqində 



olma 

Məlumatlandır 

ma 

İnandırma 



İnandırma 

Sadiqlik/Yeni 

bazar 

Strateji Fokus 



Genişlənmə  Nüfuz etmə 

Müdafiə 


Müdafiə 

Yenidən  

təqdim etmə 

Marketinq 

Xərci 

Artır 


Yüksək 

Yüksək 


Aşağı düşür  Müddət 

uzaldılır 

Məhsul 

Başlıca 


Təkmilləşdiril 

miş 


Yaxşı 

Pisləşir 

Korlanır 

Təşviqat 

Təqdim 

etmə 


Reklam 

Səyahət ticarəti  Səyahət 

ticarəti 

Səyahət ticarəti 

Qiymət 

Yüksək 


Yüksək 

Daha aşağı 

Aşağı 

Xərcdən aşağı 



Paylanma 

Müstəqil 

Müstəqiil 

Səyahət ticarəti  Səyahət 

ticarəti 

Səyahət ticarəti 



İQTİSADİ TƏSİRLƏR 

Məşğulluq 

Aşağı 

Yüksək 


Çox yüksək 

Yüksək 


Aşağı 

Xarici Valyuta 

Aşağı  

Çox yüksək 



Çox yüksək 

Yüksək 


Aşağı 

Özəl  sektorun 

rentabelliyi 

Neqativ 


Artır 

Çox yüksək 

Yüksək 

Tənəzzül 



Sakinlərin 

gəliri 


Aşağı 

Çox yüksək 

Çox yüksək 

Aşağı 


Çox aşağı 

Kapitallar 

Aşağı 

Çox yüksək 



Çox yüksək 

Aşağı 


Çox aşağı 

Dövlət gəliri və 

vergilər 

Aşağı 


Çox yüksək 

Çox yüksək 

Aşağı 

Çox aşağı 



İqtisadi 

Struktur 

Balanslaşdı 

rılmış 


Turizm 

mərkəzli 

Turizm  hakim 

mövqedədir 

Turizmdən 

asılı 


Balanslaşdırıl 

mamış və özü 

nə bəs etməyən 

Vasitəçilərdən 

asılılıq 

Cüzi 


Aşağı 

Yüksək 


Həddən artıq 

asılı 


Həddən  artıq 

asılı 


18 

                                                                                                          Cədvəl 1.2-nin ardı 

 

İdxalat 


Aşağı 

Çox yüksək 

Çox yüksək 

Çox yüksək  Yüksək 

İnflyasiya 

Aşağı 


Çox yüksək 

Çox yüksək 

Yüksək 

Aşağı 


SOSİAL TƏSİRLƏR 

Turistlərin 

növləri 

Alosentrik 

lər 

Alosentriklər 



Midsentriklər 

Psixosentrik 

lər 

Psixosentriklər 



Yerli  əhali  və 

turistlər 

arasındakı 

əlaqələr 

Əla 

Soyuq 


Narahat edici 

Ziddiyətli 

Son 

Destinasiyanın 



demoqrafik 

vəziyyəti 

İmmiqrasiya

lar  və  Yaşlı 

sakinlər 

Turizm 


sahəsində 

işləmək  üçün 

gənclərin 

qalması 


Daha balanslı 

Balanslaşdırıl 

Mış 

Balanslaşdı 



rılmış 

Heç  bir  işin 

olmaması 

səbəbindən 

immiqrasiyalar 

və  Yaşlı 

sakinlər 

Destinasiyaya 

miqrasiya 

Aşağı 


Yüksək 

Yüksək 


Yüksək 

Aşağı 


Destinasiyada 

cinayət 


Aşağı 

Yüksək 


Yüksək 

Çox yüksək  Çox yüksək 

Ailə strukturu 

Ənənəvi 


Təsir görmüş 

Müasir 


Müasir 

Müasir 


ƏTRAF MÜHİT TƏSİRLƏRİ 

Ətraf  mühit  və 

mənzərə 

Korlanıb 

Təkmil 

vəziyyətdə 



Diqqət 

göstərilmir 

Çirklənmiş 

Ziyan görüb 

Qoruma və irs 

Korlanıb 

Təkmil 

vəziyyətdə 



Diqqət 

göstərilmir 

Pozulma 

Ziyan görüb 

Ekoloji pozuma  Korlanıb 

Təkmil 


vəziyyətdə 

Diqqət 


göstərilmir 

Pozulma 


Ziyan görüb 

Turizmlə  bağlı 

çirklənmə 

Cüzi 


Aşağı 

Yüksək 


Çox yüksək  Çox yüksək 

Suyun 


çirklənməsi 

Cüzi 


Aşağı 

Yüksək 


Çox yüksək  Çox yüksək 

19 

                                                                                                          Cədvəl 1.2-nin ardı 

 

Əhali  sıxlığı  və 



yol hərəkəti 

Aşağı 


Aşağı 

Çox yüksək 

Çox yüksək  Aşağı 

Eroziya 


Aşağı 

Yüksək 


Çox yüksək 

Çox yüksək  Çox yüksək 

 

        Turistik destinasiyanın həyat dövrünə bir sıra daxili və xarici faktorlar öz təsirini 



göstərir.  Xarici  faktorların  destinasiyaların  həyat  dövrünə  təsir  göstərməsilə  yanaşı 

hökumət  siyasətləri,  rəqib  destinasiyalar,  siyasi  qeyri-sabitlik,  terrorizm,  digər 

bölgələr arasındakı rəqabət kimi bir sıra faktor həyat dövrünə təsir edə bilir. Daxili 

faktorlar isə destinasiyanın təbiətində yəni özündə olan faktorlardan ibarətdir. Buraya 

destinasiyanın  sahib  olduğu  resursların  bənzərsizliyi,  cəlbedicilik,  yerli  əhalinin 

turizmin  inkişafı  istiqamətində  turist  yönümlü  davranışları,  resursların  yavaş-yavaş 

sıradan çıxma müddəti. Yerli idarəetmənin xidmət tətbiqləri və xidmət keyfiyyəti aid 

ola bilər [34, səh. 297]. 

 

 

1.2 Destinasiyaların idarə olunması və marketinqi 

 

       Turizm  destinasiyasının  cəlbediciliyini  və  o  destinasiyaya  gələn  turist  sayını 

artıra  bilmək  üçün  destinasiyanı  güclü  idarə  etmək  və  onun  marketinqini  həyata 

keçirmək  lazımdır.  Bir  bölgənin  turistik  ərazi  ola  bilməsi  üçün  gecələmə,  yemək-

içmək,  nəqliyyat  və  s.  əyləncə  və  istirahət  imkanlarının  olması  çox  vacibdir.  Bu 

imkanlar  destinasiyanın  cəlbediciliyini  də  artırır.  Destinasiya  idarəetməsi 

cazibədarlıqlarını  ən  müvafiq  şəkildə  dəyərləndirmək  və  ən  yüksək  faydanı  təmin 

etmək məqsədilə effektiv bir marketinq strategiyasına malik olmalıdır [4]. 

 

1.2.1  Destinasiya İdarəetmə Sistemi 

 

       Destinasiya  səviyyəsində  idarəetmə  müxtəlif  tətbiqetmələri  tələb  edir. 

Destinasiyanın  tərkib  hissələri  müxtəlif  idarəetmə  qrupları  tərəfindən  fərdi 


20 

məqsədləri istiqamətində idarə olunduğu halda, bütöv bir şəkildə destinasiya uğurunu 

hədəfləyən destinasiya idarəetməsi qeyd edilən tərkib hissələrinin bir-biri arasındakı 

əlaqə  və  iş  birliyinin  idarə  edilməsini  ifadə  edir.  Bir-birindən  azad  şəkildə  öz 

içlərində rəqabət halında olan və ya bir-birini tamamlayıcı özəllikdə olan bu tərkib 

hissələrinin  işbirliyi  içində  tək  bir  destinasiya  şəklində  toplanaraq  ortaq  hərəkət 

etmələri bir növ məcburiyyətdir [28, səh. 355]. 

       Destinasiya  İdarəetmə  Sistemini  (DİS)  yaratmaq  məsuliyyəti  destinasiya 

menecerlərinin  üstünə  düşür.  DİS  qeydə  alınan  məlumatların  toplanması, 

manipulyasiyası  və  paylanması  üzrə  verilənlər  bazasıdır.  Buraya  aşağıdakı 

məlumatlar daxildir [6]:  

  Otellərin,  turoperatorların,  cazibədarlıqların,  restoranların  və  s.-nin  təchizat 

inventarı və fəaliyyəti 

  Tədbirlər,  festivallar,  fəaliyyətlər,  alış-veriş,  velosiped  marşrutları,  gözəl 

məkanlar 

  Ziyarətçi profilləri 

  Sakinlərin sorğu nəticələri 

  Sosial, iqtisadi və ətraf mühit təsirləri 

 

1.2.2 Destinasiya marketinqi və onun əhəmiyyəti 

 

 

Destinasiya  marketinqi  bir  yerin  özəlliklərinə  uyğun  şəkildə  yaradılan  bir 

destinasiyanın  müəyyən  hədəf  kütlələrə  istiqamətlənmiş  effektiv  işlərlə  daha  da 

diqqət cəlb edən bir hala gətirilməsidir [14, səh. 3]. 

 

Turizm  destinasiyasında marketinq  konsepsiyasının  əsas  ideyası  turistik 



xidmətlərə və mallara olan tələbatın yaradılmasıdır. Bütün səviyyələrdə qəbul olunan 

qərarlar bu tələbatın ödənilməsinə tabedir. Turizm destinasiyası hər hansı bir səviyyə, 

keyfiyyət və miqdarda hər hansı bir turizm məhsulu deyil, yalnız alıcının tələbatına 

uyğun  bir  tuizm  məhsulu  istehsal  etməlidir.  Destinasiya  turizminin  marketinq 



21 

konsepsiyasının  əsas  ideyası  budur.  Destinasiyanın  marketinq  konsepsiyasına 

aşağıdakıları aid edə bilərik [7]: 

  alıcının ehtiyac, sorğu və tələbləri müəyyənləşdirilməli; 

  bazara çıxarılan məhsullar alıcıların istək və tələblərinə uyğun hazırlanmalı; 

  qiymətlərin təyin olunması alıcılara münasib və istehsalçıya kifayət qədər gəlir 

gətirməli; 

  məhsulun alıcıya çatdırılması mümkün qədər əlverişli və rahat olmalı; 

  tələbatı  formalaşdırmaq  məqsədi  ilə  turist  bazarına  aktiv  təsir  vasitələri 

axtarılıb tapılmalıdır. 

        Marketinqin  konsepsiyasına  müvafiq  olaraq destinasiyanın bütün  fəaliyyəti 

bazarın  vəziyyətini  mütəmadi  nəzarətdə  saxlamaq,  potensial  alıcıların  təklif  və 

tələblərini  daim  öyrənmək  və  gələcəkdə  mümkün  ola  biləcək  dəyişiklikləri  nəzərə 

almaqdır [7]. 

        Davamlı  inkişafını  təmin  etməyən,  cazibədarlıqlarını  çeşidləndirərək  təqdim 

etməyən, resurslarını  ən yaxşı şəkildə dəyərləndirməyən, yeni və yaradıcı marketinq 

fəaliyyətləri  həyata  keçirməyən  destinasiyalar  gələcəkdə  beynəlxalq  bazardakı 

paylarını itirməyə məhkumdurlar [8].

 

        Yerli  paydaşların  əlaqələrinin  mürəkkəbliyi  səbəbindən  destinasiyaları  idarə 



etmək  və  onların  marketinqini  təmin  etmək  çox  çətindir.  Həmçinin  destinasiyaların 

idarə  edilməsi  və  marketinqinin  çətinliyinin  səbəblərindən  biri  də  turizm 

məhsullarının  yaradılması  və  istehsalında  iştirak  edən  paydaşların  müxtəlifliyidir. 

Mübahisəli  paydaş  maraqlarının  idarə  edilməsi  destinasiyaya  bir  bütün  şəklində 

nəzarət etmə və onun marketinqini daha da çətinləşdirir. Məhz bu səbəbdən strategiya 

və  tədbirlər  bütün  paydaşların,  yəni  yerli  əhali,  biznes  və  investorlar,  turistlər,  tur 

operatorlar və vasitəçilər və maraqlı qrupların istəklərini nəzərə almalıdır. 

        Destinasiyanın idarə edilməsi və marketinqinin əsas məqsədləri [36, səh. 2-3]: 

  Bölgədə yaşayan insanların uzun müddətli rifahını təmin etmək 

  Səfər edənlərin razı qalmasını təmin edərək onları məmnun etmək 

  Yerli sahibkarların mənfəətini maksimuma qaldırmaq 


22 

  İqtisadi fayda və sosial-iqtisadi və ətraf mühit xərcləri arasında davamlı balansı 

təmin etməklə turizmin təsirlərini optimallaşdırmaq 

        Destinasiya  marketinqi  ortaq  bir  məqsədə  çatmaq  üçün  coğrafi  cəhətdən 

sərhədləndirilən bir ərazidə müxtəlif təşkilat və iş formalarının uyğun şəkildə hərəkət 

etmələrini tələb edir. Yer marketinqi kimi də adlandırılan destinasiya marketinqi “bir 

ərazini,  bölgəni  və  ya  bir  yeri  fərdi  şəxslər  və  ya  təşkilatçılara  cəlb  edici  və  özəl 

olduğunu  göstərmək  məqsədilə  həyata  keçirilən  marketinq  fəaliyyətlərinin  bütünü” 

olaraq  müəyyən  edilir.    Destinasiya  marketinqi  sadəcə  turist  gəlişlərinin  artması  ilə 

məhdudlaşmır,  bölgənin/ərazinin  inkişafı,  daxili  əlaqələrdə  və  iqtisadi  inkişafda 

ölkənin mövqeləndirilməsində önəmli rol oynayır. Turistik destinasiya marketinqinin 

məqsədi əsasən iki qrupda göstərilir [14, səh. 25]:  

1. Destinasiyanın sahib olduğu turistik məhsul, xidmət və resursların ən effektiv 

şəkildə  istifadə  edilməsinə  köməklik  edəcək  bazar  və  ya  bazarların  təsbit  və 

təqdim edilməsi  

2.  Hədəf  bazardakı  potensial  turistlərin  satınalma  qərarlarına  destinasiyanın 

sahib  olduğu  turistik  məhsul  və  paketlərə  üstünlük  vermə  istiqamətində  təsir 

edəcək planlama, istehsal və təqdimat işlərinin həyata keçirilməsi  

        Destinasiya  idarəetməsinin  prioritetlərə  görə  müəyyən  edəcəyi  marketinq 

komponentləri destinasiyada təklifin inkişaf etdirilməsinə, ziyarətçi məmnuniyyətinə, 

tələbin formalaşdırılmasına və intensiv rəqabət şərtlərinə qarşı mübarizə aparılmasına 

köməklik  göstərəcəkdir.  Fərqli  özəlliklərə  malik  olan  destinasiyaların  bir  məhsul 

olaraq qəbul edilməsi və bənzər rəqib destinasiyalarla rəqabət apara bilməsi, turistik 

məhsulların  istehlakçılara  yaxşı  təqdim  olunması  və  bazarda  davamlılıq  qazanması 

üçün müəyyən strategiyalardan istifadə zəruridir [16, səh. 236]. 

 

1.2.3  Destinasiyanın marketinq miksi 



 

        Turizmin  idarə  edilməsi  və  marketinqi  strategiyasına  qərar  verildikdən  sonra 

destinasiyalar  öz  marketinq  mikslərini  hazırlamalıdırlar.  Bu  onlara  hər  bir  hədəf 


23 

bazara  geniş  təkliflər  çeşidi  ilə  daxil  olmaqda  və  istehlakçı  ehtiyac  və  istəklərinə 

bütöv bir həll yolu təklif etməkdə yardım edəcəkdir. Destinasiyalar üçün marketinq 

miksinin  hazırlanması  hər  bir  destinasiyadan,  hədəf  bazarların  tiplərindən  və  xarici 

ətraf  mühitlə  bağlı  bütün  məsələlərdən  asılı  olaraq  fərqlənir.  Destinasiyanın 

marketinq  miksi  ənənəvi  marketinq  miksi,  4P  olaraq  adlandırılan  məhsul  (product), 

qiymət (price), bölüşdürmə (place) və təşviqat (promotion) funksiyalarından ibarətdir 

[36, səh. 16]. 

       

       Məhsul 



        Məhsul bir ehtiyac və ya istəyi qarşılamaq üçün əldə etmə, istehlak, istifadə və 

ya  diqqət  çəkməyə  yönəlmiş  şəkildə  bazara  təqdim  edilən  hər  hansı  bir  şeydir. 

Destinasiyadan  danışarkən  destinasiyanı  təşkil  edən,  destinasiya  cazibədarlığı 

adlandırılacaq hər bir elementin turistik məhsul kimi ifadə edildiyi kimi destinasiya 

da ayrıca bir məhsul şəklində ifadə edilə bilər. Destinasiya məhsulundan tək bir varlıq 

kimi  deyil,  gecələmə  və  yemək-içmək  imkanlarının,  cazibədarlıqların,  incəsənət, 

əyləncə,  mədəni  məkanlar  və  təbii  ətraf  mühitlə  bağlı  xidmət  və  məhsulların 

birləşməsi kimi bəhs edilməlidir. Destinasiya məhsulunu təşkil edən alt məhsullardan 

bəhs edərkən bu məhsullar də fərqli qruplarda dəyərləndirilir [14, səh. 32]: 

  Əsas  məhsul  komponentləri  -  Turistlərin  hər  hansı  bir  destinasiyanı  seçmə 

səbəbi olaraq göstərdikləri turistik məhsul və xidmətləri əhatə edir. 

  İkinci  dərəcəli  məhsul  komponentləri  -  Səfər  edənlərin  ehtiyac  və 

gözləntilərinə əsasən bir tətil təcrübəsi yaşamaları üçün zəruri olan lakin səfər 

edənlərin  destinasiya  seçmə  mərhələsində  önəmli  rol  oynamayan  turistik 

xidmət və məhsulları əhatə edir. 

  Dəstəkləyici  məhsul  komponentləri  -  Turizm  hərəkətlərini  daha  effektiv  və 

davamlı  olması  üçün  turizm  sektorundan  kənar  ictimai  və  özəl  qurumlar 

tərəfindən təqdim edilən bütün xidmət və məhsulları əhatə edir. 

 

Qiymət 


 

24 

        Qiymətqoyma  siyasəti  destinasiyadakı  məhsullara  dəyər  vermə  ilə  əlaqəli  bir 

müddəti  əhatə  edir.  Bu  siyasət  destinasiyanın  və  destinasiyada  fəaliyyət  göstərən 

turizm  müəssisələrinin  missiyalarına  uyğun  olaraq  hədəflənən  marketinq 

məqsədlərinin  həyata  keçirilməsini  təmiin  edəcək  bir  şəkildə  formalaşdırılmalıdır. 

Destinasiya  marketinqində  qiymət  turistlərin  destinasiyanın  fərqli  məhsul 

komponentlərini  bir  yerə  gətirərək  yaratdıqları  turistik  məhsul  paketinə  ödədikləri 

ümumi  qiymət  olaraq  qəbul  edilir  və  destinasiyada  tətbiq  edilən  qiymətlər  barədə 

hədəf  istehlakçıların  məlumatlandırılması  mütləqdir.  İstehlakçıların  gedəcəkləri 

destinasiyada tətbiq edilən qiymətlər barədə məlumatlı olmaları onları bir sıra qeyri-

müəyyən tətbiqlərdən müdafiə edəcək və beləliklə də turistik xərclərini daha şüurlu 

və  təhlükəsiz  edəcəkdir.  Destinasiya  baxımından  qiymət  destinasiya  istiqamətli 

marketinq  strategiyasının  formalaşdırılmasında  önəmli  bir  faktordur.    Turizm 

müəssisələrinin  marketinq  menecerləri  destinasiyanın  hədəf  bazarlarda  satış  və 

marketinq  fəaliyyətlərini  effektiv  və  səmərəli  bir  şəkildə  həyata  keçirmələri  üçün 

destinasiyanın hədəflərinə uyğun qiymət strategiyaları yaratmalıdırlar [26, səh. 166]. 

 

        Bölüşdürmə   



        Destinasiya  marketinqində  bölüşdürmə  ünsürü  tətbiqetmə  və  məzmun 

baxımından  fərqlilikləri  göstərə  bilər.  Hazır  məhsullar  istehsal  edildikləri  yerlərdən 

istehlak  edilcəkləri  yerlərə  doğru  hərəkət  edir.  Lakin  maddi  (konkret)  və  ya  mənəvi 

(mücərrəd) özəlliklərə sahib olan destinasiyaya xas məhsullar əsasən yerlərində yəni 

destinasiyanın  olduğu  təbii  və  ya  süni  məkanda,  gecələmə  müəssisəsində, 

stadionlarda,  idman  zallarında,  dənizdə  və  buna  bənzər  destinasiyanın  əhatə  etdiyi 

sərhədlər  çərçivəsində  istehlak  edilir.  Yəni  hazır  məhsullardan  fərqli  olaraq 

destinasiya  məhsulları  üçün  turistlər  destinasiyaya  gəlməlidirlər.  Bu  səbəbdən  də 

destinasiya üçün bölüşdürmə kanalları olduqca önəmlidir. Turoperatorlar və səyahət 

agentlikləri  destinasiya  üçün  ən  önəmli  bölüşdürmə  kanallarındandır.  Onlar 

hazırladıqları paket turlar ilə turistlərin destinasiya seçiminə təsir göstərirlər [29, səh. 

118]. 


25 

        Bölüşdürmə sisteminin funksiyaları aşağıdakılardır [14, səh. 38]: 

1.  Məlumat - Marketinq araşdırması edərək lazımi məlumatların toplanması və 

marketinq çevrəsi barədə araşdırmaların edilməsi 

2.  Təşviqat  -  Bölüşdürmə  kanalının  hər  mərhələsində  istehlakçılara  təqdim 

edilən təklif ilə bağlı inandırıcı kommunikasiyanın təmin edilməsi 

3.  Əlaqə qurma - Potensial istehlakçıların təsbiti və onlarla əlaqə qurma 

4.  Uyğunlaşdırma  -  İstehsal,  yığılma,  paketləmə  və  s.  fəaliyyətlərin  istehlakçı 

ehtiyaclarına uyğun şəkildə təklifinin hazırlanması 

5.  Müzakirə - Qiymət və ödəniş barədə qərar vermədə razılığa gəlmə 

6.  Fiziki bölüşdürmə - Nəqliyyat və məhsulların saxlanması 

7.  Maliyyələşdirmə  -  Bölüşdürmə  kanalındakı  fəaliyyətlərlə  bağlı  maliyyə 

xərclərini qarşılayacaq fondların idarə edilməsi 

8.  Risk daşıma - Məhsulların satışı zamanı müxtəlif mərhələlərdə vasitəçilərin 

daşıdığı risklər. 

        İlk beş funksiya əməliyyatı tamamlamağa kömək edən ünsürlər, son üç funksiya 

isə  tamamlanmış  əməliyyatları  həyata  keçirməyə  kömək  edən  ünsürlərdir  [14,  səh. 

38]. 


 

        Təşviqat 

        Təşviqatdan  turistlərin  qərarlarına  təsir  göstərmək  üçün  bir  strategiya  kimi 

istifadə  edən  zaman  yaxşı  bir  təşviqat  vasitəsini  seçmək  çox  önəmlidir.  Təşviqat 

vasitələrinə  arzu  olunan  təşviqat  məqsədlərinə  nail  olmaq  məqsədi  ilə  marketinq 

menecerləri  tərəfindən  arzu  olunan  mesajı  ötürmək  üçün  istifadə  olunan 

mexanizmlər, fəaliyyətlər və ya metodlar daxildir [9]. 

        Destinasiya  baxımından  təşviqat  hədəf  turist  kütləsinin  destinasiyaya  gəlməsini 

təmin edəcək kommunikasiya faəliyyətlərinin bütünüdür. Burada iş yalnız hədəflənən 

bazarlardakı  mövcud və potensial turistlərə təsir göstərməklə bitmir. Destinasiyanın 

həm  imic  və  marka  yarada  bilməsi,  həm  də  mənimsənməsi  üçün  əlaqəli  olduğu 

vasitəçilər  və  turistlər  üzərində  effektiv  bir  rola  malik  olan  jurnalist,  səyahət 



26 

tənqidçisi və s. insanları məlumatlandırmaq, onlara təsir göstərmək və eyni zamanda 

onları  hərəkətə  keçirmək  də  lazımdır.  Destinasiya  nə  qədər  keyfiyyətli,  qiymət  nə 

qədər  münasib  olursa  olsun,  destinasiyanın  uğuru  üçün  təşviqat  fəaliyyətləri  çox 

böyük əhəmiyyət kəsb edir. 

        Reklamçılıq destinasiya marketinqində çox önəmli rol oynayır. Turizmin vizual 

tərəfi  çox  önəmli  olduğundan  uğurlu  bir  destinasiya  imici  yaratmaq  və  onu  ətrafa 

yaymaq  üçün  şəkillər  təşviqatda  istifadə  olunan  digər  vasitələrdən  daha  effektivdir. 

Reklamların vizual məzmunu müəyyən şəkil növlərinin müəyyən təcrübə növləri ilə 

assosiasiya edilməsi yolu ilə səyahət təcrübəsi qavrayışına təsir göstərə bilir. 

        Satışın inkişaf etdirilməsi səyləri müştərilərin satın alma davranışlarını özəlliklə 

qısa müddətdə canlandırmağa istiqamətlənmiş fəaliyyətlərdir. Turizm sektorunda hər 

zaman intensiv bir rəqabət olduğundan bu rəqabəti yönləndirən ən önəmli dəyişənin 

qiymət  olduğu  müəyyən  edilmişdir.  Bu  səbəbdən  satışı  inkişaf  etdirmə  sayləri  üçün 

qiymət  təşviqatları  ön  plana  çıxır.  Ancaq  qiymət  təşviqatları  destinasiyanın  xidmət 

keyfiyyətini  aşağı  salmadan  həyata  keçirilməlidir.  Əks  halda  istehlakçıların 

destinasiyaya inamı itər [20, səh. 14]. 

        Veb  əsaslı  destinasiya  marketinqi  strategiyaları  isə  bir  çox  destinasiyanın 

istifadə  etdiyi  bir  təşviqat  vasitəsi  olub  böyük  fürsətlər  təqdim  edir.  Veb  əsaslı 

marketinq strategiyaları geniş miqyasda mənimsənilir və destinasiyaların veb saytlara 

investisiya  qoyması  üçün  basqılar  gedərək  artır.  Turizmdə  veb  saytın  uğurunu 

dəyərləndirmək  üçün  ümumi  olaraq  qəbul  edilmiş  standartlar  vardır.  Ancaq 

destinasiyalar üçün veb saytlarının effektivliyini artırmaq çox önəmli olduğundan veb 

sayt  dəyərləndirmə  kriteriyalarının  müəyyən  edilməsinin  vacibliyi  önə  çıxır. 

Destinasiyanın veb sayt uğuru faktorları aşağıdakılardır [20, səh. 15]:  

1. informasiyanın keyfiyyəti 

2. istifadə rahatlığı 

3. cavabdehlik 

4. təhlükəsizlik/məhrəmiyyət 

5. vizual görüntü 



27 

6. inam, etibar 

7. interaktivlik 

8. fərdiləşmə 

9. əməliyyatların tamamlana bilməsi  

        Turistlərin veb saytların istifadəsindən əldə edəcəkləri faydalar isə bunlardır [15, 

səh. 5]: 

  Ətraflı  məlumat  əldə  etmə:  Tətil  planı  quran  bir  turist  internetdən  istifadə 

edərək veb saytlar vasitəsilə istədiyi yer və mövzu barədə ətraflı məlumat əldə 

edə bilir. 

  Vasitəçilərdən  asılılığı  azaltma:  Turistlər  səyahət  agentlikləri  və  ya 

turoperatorların hazırladığı broşüralara ehtiyac duymadan daha güncəl və daha 

ətraflı vizual və audio məlumatları rahatlıqla əldə edə bilir. 

  Alternativləri müqayisə etmə: Tətil planı quran fərdlər olduqları yerdən vizual 

və audio olaraq bir çox alternativi  müqayisə edərək seçim etmə şansına malik 

olurlar. 

  Birbaşa rezervasiya və ödəmə: Vasitəçilər bu əməliyyatlar həyata keçirilərkən 

kənarda  qaldıqlarından  istehlakçıya  az  xərc  və  müstəqil  davranma  kimi 

üstünlüklər verilir. 

 


Yüklə 1,65 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin