Iste’molchi daromadining
ortishi
Iste’molchilarning daromadi
ortganda budjet chegarasi
oldinga siljiydi. Agar ikkala
tovar ham normal bo’lsa
iste’molchi bunga javoban
ularning har birini sotib olish
hajmini
oshiradi.
Ushbu
chizmada xaridor ko’proq
pitsa va pepsi sotib oladi.
97
To`rtinchi bo`limga murojaat qilsangiz, iqtisodchilarning daromad oshganda
iste’molning ham ortish holatiga normakl Tovar deb baho berishlarini ko`rishingiz
mumkin. 7-chizmadagi befarqlik egri chizig`i sifatidagi Pepsi va pitsa taxminan
normal tovarlardir.
8-chizmada iste’molchining mablag’i oshganda ko`proq pitsa hamda kamroq
Pepsi xarid qilishini ko`rishimiz mumkin. Agar iste’molchi budjeti ortganda bir
tovarni boshqalariga nisbatan ko`proq xarid qilsa, bu mahsulot turi iqtisodchilar
tomonidan past darajadagi tovar deb qaraladi. 8-chizma pitsaning normal
tovar va Pepsining past darajadagi Tovar ekanligi ehtimoli ostida chizilgan.
Dunyodagi ko`pgina tovarlar normal tovarlar bo`lishiga qaramay, ba’zi bir
past darajadagi tovarlar ham mavjud. Masalan velosipedlar. Kirim oshsa, kishida
avtobus yoki tahsida yurish, yoinki, shaxsiy avtomobil xarid qilish xohishi paydo
bo`ladi. Avtobusda yurish ham past darajadagi “tovar” hisoblanadi.
Narxlardagi o`zgarishlar iste’molchi tanloviga qanday ta’sir o`tkazadi?
Keling endi narxlardagi o`zgarish iste’molchi tanloviga qanday ta’sir
ko`rsatishini bashorat qiluvchi modelni ko`rib chiqsak. Aytaylik, Pepsining narxi
$2 dan $1 ga tushdi. Pastroq narx iste’molchining xarid imkoniyatini orttirishi
hayratlanarli emas. Boshqa so`z bilan aytganda, istalgan Tovar narxining tushishi
budjet sig`imini yuqoriga siljitadi.
Past kategoriyali tovar
Iste’molchining
daromadi
ortganda
kamroq
sotib
oladigan
tovari
past
kategoriyali
tovar
hisoblanadi. Bu yerda Pepsi
past
kategoriyali
tovar:
iste’molhcini daromadi ortib,
budjet
chegarasi oldinga
surilganda ham pepsining
iste’moli kamayib pitsaning
iste’moli ortgan.
98
9-chizma narxlarning tushishi budjet sig`imiga qanday ta’sir ko`rsatishini
tasvirlab beradi. Agar iste’molchi o`rtacha kirimining $1000 ini pitsaga sarflasa,
Pepsining narxi ahamiyatsiz bo`lib qoladi. Shunday qilib chizmadagi A nuqta
o`zgarishsiz qoladi. Aksincha, agar iste’molchi kirimining $1000 qismini Pepsiga
sarf etsa, 500 tadan ko`ra 1000 ta Pepsi xarid qila oladi. Demak, budjet sig`imining
so`ngi to`xtami B nuqtadan D nuqtaga ko`chish bo`ladi.
Eslab qolingki, bu vaziyatda budjet sig`imio`zining o`rnini o`zgartiradi
(Demak, narxlar o`zgarmay, ammo, kirim ortganda nima sodir bo`ladi). Tahlil
qilganimizdek, budjet sig`imio`zgarganda o`zining ta’sirini Pepsi va pitsa narxida
namoyish etadi. Chunki, pitsa narxi $10 dan o`zgarmay turgan bir vaziyatda Pepsi
narxi $2 dan $1 ga tushdi. Endi iste’molchi bitta pitsa o`rniga 5 tadan ko`ra 10 ta
Pepsi olishi mumkin. Natijada, yangi budjet sig`imitikkaroq siljiydi.
Budjetdagi o`zgarishlarga qaramay ikkala Tovar iste’moli o`zgarishi
iste’molchi xohishiga bog’liq. Chizmada berilgan befarqlik egri chizig`iga asosan
iste’molchi ko`proq Pepsi va kamroq pitsa xarid qilishi ham mumkin.
Daromad va o`rin bosish ta’sirlari
Iste’moldagi tovarlarning narxidagi o`zgarishining ta’siri ikkiga bo`linadi:
daromad ta’siri va o`rin bosish ta’siri. Bu ikki ta’sir nima ekanligini ko`rish uchun,
bizning iste’molchimiz Pepsi narxi pasayganini bilganda, qanday munosabat
bildirishini ko`rib chiqamiz. U quyidagi ikki yo`l orqali xulosa chiqarishi mumkin:
Ajoyib yangilik! Hozir Pepsi arzonroq, mening daromadim sotib olish
kuchida. Men foydadaman avvalgidan ko`ra boyroqman.
Chunki men boyroqman, men pizzani ham pepsini ham sotib ola olaman.
Narx o’zgarishlari
Pepsi
narxining
tushishi
budjet
chegarasining
oldinga
siljishiga
va
qiyaligining ortishiga sabab
bo’ladi.
Iste’molchining
muvozanat nuqtasi Pepsi va
pitsani sotib olish miqdori
o’zgaradigan yangi nuqtaga
ko’chib
o’tadi.
Mazkur
holatda pepsining iste’mol
hajmi
ortgan,
pitsaning
iste’mol hajmi kamaygan.
99
Hozir pepsining narxi tushdi, men har bir pizza uchun ko`proq litrni
topshirishimiz kerak. Chunki pizza hozir birgalikda ancha qimmat, kamroq pizza
va ko`proq pepsi sotib olishim kerak.
Qaysi gap ko`proq o`ziga tortadigan deb topdingiz?
Haqiqatda, ikki gaplarda ham tuyg’u bor. Pepsining narxida tushish xaridorni
yaxshiroq undaydi. Agar pizza va pepsi ikkalasi mo`tadil tovarlar bo`lsa, xaridor
o`zining xarid kuchini ikkalasiga yoyishni xohlaydi. Bu daromad ta’sirini
xaridorni ikkalasini ko`proq pizza va pepsin olishga undashga o`rgatib qo`yadi.
Shunga qaramasdan bir xil vaqtda, pepsining iste’moli kamroq qimmat bo`ladi
pizzaning iste’molidan ko`ra. Bu o`zgartirish ta’siri kamroq pizza va kamroq pepsi
olishga odatlantirib qo`yadi.
Hozir bir xil vaqtda ishlaydigan ikki ta’sirlarning natijasini o`ylab ko`rish
ko`raylik. Xaridor albatta ko`proq pepsi sotib oladi chunki daromat o`rniga
o`zgartirishi pepsining xaridlarini o`sishi uchun ta’sir qiladi. Lekin xaridor ko`proq
pizza sotib oladimi bu mujmal chunki bu ikki holat ta’sirlari qarama qarshi
yo`nalishda ishlaydi. Bu xulosa birinchi chizmada umumlashtirilgan.
Biz bu ikki holat ta’sirlarini turli bo`lmagan chiziqlarda ekanligini
o`rganishimiz mumkin.
Daromad samarasi iste'molning yuqori befarqlik egri
chizig`i harakati natijasidagi o`zgarishi bo`ladi. Almashtirish samarasi
iste'molning chekli almashtirish darajasi bilan befarqlik egri chizig`ining bir
nuqtada bo`lishi natijasida o`zgarishi bo`ladi.
10-rasmda daromad ta’siri va o`zgarish ta’sirida xaridorning qaroridagi
o`zgarishni qanday qismlarga ajratilishini batafsil ko`rsatiladi. Pepsining narxi
tushsa, xaridor dastlabki eng mos variantdan A nuqta, yangi ma’qul variantga
siljiydi, C nuqta.
100
Biz bu o`zgarishni ikki qadamda ko`rsatilish sifatida o`rganamiz. Dastavval,
xaridor dastlabki bir xil bo`lmagan chiziq bo`ylab boradi, I nuqta, A nuqtadan B
nuqtaga. Xaridor ikki nuqtalarda ham teng ravishda mamnun bo`ladi. Keyingi
xaridor chiziq I2 da yuqoriroq bir xil bo`lmagan joyga o`zgartiradi, ya’ni B
nuqtadan C nuqtaga siljish orqali. Hattoki B nuqta va C nuqta bir xil farqi
bo`lmagan chiziqdaligiga qaramasdan, ularda o`zgarishning bir xil oz miqdordagi
o`rni bo`ladi. B nuqtada I2 bir xil bo`lmagan chiziqning qiyaligi C nuqtada I2 bir
xil bo`lmagan qiya chizig’iga tenglashadi.
Xaridor B nuqtani hech qachon tanlamaganiga qaramasdan, bir bashoratli nuqta
xaridorning qarorini belgilab beradigan ikki ta’sirlarni aniqlab berish uchun
foydalidir. Eslatma shuki, A nuqtadan B nuqtaga o`zgarish xaridorning ijtimoiy
yordamida hech qanday o`zgarishlarsiz o`zgarishning oz miqdordagi o`rnida sof
o`zgarishni namoyish qilib beradi. O`xshashlik jihati, B nuqtadan C ga o`zgarishi
o`zgarishning oz miqdordagi o`rnida o`zgarishsiz ijtimoiy yordamini sof
o`zgarishini namoyish qilib beradi. Shunday ekan, A dan B gacha siljish o`zgarish
ta’sirini ko`rsatadi va B dan C ga siljish esa daromad ta’sirini ko`rsatadi.
Talab chizig’ini hosil qilish
Hozirgina qanday xaridorning budjetidagi sig`imilarinig tovar o`zgarishining
narxida o`zgarishini ko`rib chiqdik, shuningdek u sotib olish uchun tanlagan ikki
tovarning miqdorini ham. Har qanday Tovar uchun talab chizig’i iste’mol
qarorlariga ta’sir ko`rsatadi. Ta’kidlash lozimki, talab chizig’i har qanday berilgan
narx uchun tovarning miqdori talab etilganini ko`rsatadi.
Daromad samarasi va
almashtirish samarasi
Narxlar darajasidagi o’zgarish
daromad
va
almashtirish
samarasini keltirib chiqaradi.
Daromad samarasi - bu turli
narxlar darajasida befarqlik egri
chizig'idagi A nuqtadan daromad
samarasi natijasida I2 befarqlik
egri
chizig'idagi
B
nuqtaga
o'zgarishidir.
101
Masalan, 11-shaklda pepsi uchun talabni ko`rib chiqamiz. Panel a pepsining litr
narxi ikki dollardan bir dollarga tushganda, xaridorning budjet sig`imii tashqariga
o`zgarishini ko`rsatadi. Ikkala daromad va o`zgarish ta’sirlari sababli, xaridorda
pepsin 250 dan 750 litrga sotib olishini o`sadi. Panel b esa xaridorning
qarorlaridan natijalarni talab chizig’idaligini ko`rsatadi. Bu yo`l bilan, xardidor
tanlovining nazariyasi xaridorning talab chizig’I uchun nazariy asos bo`lib xizmat
qiladi.
Bu shunga afzallik yaratishi mumkinki, talab chizig’i xaridor tanlov fikridan
tabiiy ravishda o`sadi, lekin bu jarayon o`zi fikrni rivojlantirish ko`rsatib bergani
yo`q. Bu yerda hech qanday qat’iy, tahliliy qolib yo`qki narxlarda odamlar
o`zgarishi uchun javobni yaratib bersa. Xaridor tanlovining nazariyasi odamlar
ularning hayotlari boradigan turli xil qarorlar o`rganilganda foydalidir.
7.4. Uch qo`llanma
Hozir xaridor tanlovining dastlabki nazariyasini rivojlantirdik, keling endi
iqtisodning qanday ishlashni va unda foydalanishlarni o`rganib chiqsak. Bu uch
savollar birlashgandek tuyilgandek. Leki chunki har bir savol ro`zg’or qaror berish
o`z ichiga oladigan bo`lsa, hozirgina rivojlantirgan xaridor tutishining tuzilishi
bilan biz yetkazib bera olamiz.
Barcha talab chizig`i pastga qarab yo`nalganmi?
Tovarning narxi oshganda odamlar uni kamroq sotib olishadi. Bu odatiy odat,
talab huquqi deyiladi, talab chizig’ining past tarafga qiyalashishiga ta’sir etiladi.
(a) panelda ko’rinib turganidek, pepsi narxining 2 $ dan 1 $ ga tushishi
natijasida muvozanat nuqta A nuqtadan B nuqtaga o’zgaradi va pepsi
iste’moli 250 birlikdan 750 birlika ortadi. Talab egri chizig’I pepsi narxi
bilan uning iste’mol hajmi o’rtasidagi bog’liqlikni ko’rsatadi.
102
Iqtisodiy nazariya sifatida talab chizig’i bazida yuqoriga boradi. Boshqacha
qilib aytganda, xaridor bazida talab qonunini buzadi va narxlar ko`tarilsa ko`proq
tovar sotib oladi. Buni qanday sodir bo`lishini ko`ra olish uchun, 12-shaklni qarab
ko`rish kerak. Bu misolda, xaridor ikki tovar sotib oladi – go`sht va kartoshka.
Xaridorning budjet sig`imii a nuqtadan b nuqta chizig’ida bo`ladi. Rivojlangani C
nuqta. Kartoshkaning narxi oshsa, budjet sig`imi ichkari tarafga o`zgaradi va
chiziq a dan d gacha bo`ladi. O`rtacha hozir E. Eslatma kartosha narxidagi o`sish
xaridorni katta miqdorda kartoshka sotib olishga olib boradi.
Nima uchun xaridor bunday yo`l bilan javob beryapti? Bu misolda, kartoshka
qat’iyan pastroq tovar. Kartoshka qiymati oshsa, iste’molchi kamayadi. Daromad
tasiri xaridorni kamroq go`sht va ko`proq kartoshka sotib olishga undaydi. Bir xil
vaqtda chunki kartoshkalar go`shtga nisbatan qimmat bo`ladi, o`zgarish tasiri
xaridorlarni ko`proq go`sht va kamroq kartoshka sotib olishga undaydi. Bunday
o`ziga xos holatlarda, daromad ta’siri shunchalik kuchli bo`ladiki o`zgarish
ta’sirini oshirib yuboradi. Oxirida, xaridor kamroq go`sht va ko`proq kartoshka
sotib olish orqali kartoshkaning narxiga javob qaytaradi.
Iqtisodchilar talab qonunini buzuvchi bu tovarni tasvirlash uchun Giffen
tovariatamasidan foydalanishadi. (Bu holatni birinchi bo`lib iqtisodchi Robert
Giffen qayd etgani sababli shunday nomlanadi.) Bu misolda, kartoshka Giffen
tovari. Giffen tovarlari arzon Tovar bo`lgani ucun daromad ta'siri almashtirish
ta'sirdan yuqori bo`ladi. Shuning uchun, talab egri chizig`i yuqoriga qarab
yo`nalganr.
Keys stadi.
Giffen tovarlarini izlash
Oldin har qanday haqiqiy Giffen tovarlari hech o`rganilganmi? Ba'zi
tarixchilar, kartoshka 19 asrda Irlandiyada kartoshka ocharchilik paytida Giffen
Giffen tovarlari
Bu
holatda
kartoshka
narxining ortishi natijasida
muvozanat nuqta C dan E ga
ko’chadi. Bu holda, yuqori
bahoga javoban
kamroq sotib kartoshka
go'sht va yana kartoshka
sotib oladi.
103
tovari bo`lgan deb taxmin qilishgan.Kartoshka xalq oziqlanishining katta bir qismi
bo`lganda, shunday edi kartoshka narxi oshdi, bu holda katta daromad ta'siri
bo`lgan. Odamlar o`zlarining past turmush standartiga javoban qimmat bo`lgan
go`shti iste’molini qisqartirib,asosiy tovar kartoshkani ko`proq sotib olishdi.
Shunday qilib, kartoshkaning yuqori narxi aslida kartoshkagatalab miqdorini
ko`tardi deb ta'kidlandi.
Robert Jensen va Nolan Miller tomonidan o`tkazgan tadqiqotlarida Giffen
tovarlari borligi uchun shunga o`xshash, lekin ko`proq aniq dalillar asosida ishlab
chiqildi. Bu ikki iqtisodchilar XitoyningHunan viloyatida 5 oy davomida dala
tajriba o`tkazishdi.Ular tasodifiy tanlangan uy ho`jaliklariga mahalliy asosiy oziq-
ovqat bo`lgan guruchnisotib olishga subsidiyaga voucher berib, guruch iste'moli
qanday o`zgarishini o`lchash uchun tadqiqotlarda narxni o`zgartirildi. Ular kuchli
dalilbo`lgankambag'al uy ho`jaliklari Giffen holatininamoyish etdilar. Guruch
narxining
pasayishigavaucher
subsidiyalariguruchga
talab
hajmini
kamaytirdivasubsidiyaniolib tashlashqarama-qarshi ta'sir qilgan. Jensen va Miller
"bizningbilimimizningeng yaxshisi, bu birinchi keskin empirik dalil Giffen holati
bo`ladi" deb yozgan edi.
Shunday qilib, iste'molchi tanlovi nazariyasi, talab egri chizig`iniyuqoriga
yo`naltiradi vaba'zan aslida g'alati hodisa sodir bo`ladi. Natijada, biz birinchi 4-
bo`limda ko`rgantalab qonuni butunlay ishonchli emas. Bu Giffen mahsulotlar
juda kam debaytish xavfsiz.
Ish haqi ishchi kuchi taklifiga qanday ta'sir qiladi?
Hozircha, iste'molchi tanlovi nazariyasini biz bir kishi daromadiniikki tovarlar
o`rtasida qanday ajratishini tahlil qilish uchun foydalandik. Biz shu nazariyani
inson qanday qilib vaqtni taqsimlashini tahlil qilishda foydalanishimiz mumkin.
Odamlar vaqtlariningayriminidam olishgava ba'zisiniishlashgasarf qiladi, chunki
ular iste'mol mollarini sotib olishlari kerak. Vaqt-taqsimotining mohiyatidam olish
va iste'mol o`rtasidagi tanlovmuammosidadir.
Salli erkin dasturiy ta'minot dizayneriduch kelgan qarorni ko`rib chiqaylik.
Sally haftasiga 100 soat uyg'oq. U bo`sh vaqtini velosiped uchish, televizor
tomosha qilish, va iqtisodiyotni o`rganishgasarflaydi. U qolgan vaqtinikompyuter
dasturi ishlab chiqishgasarflaydi. U dasturiy ta'minot rivojlantirishninghar soatiga
u $ 50 oladi va uni iste'mol mollari — oziq-ovqat, kiyim-kechak vamusiqa yuklab
olishga sarflaydi. Uning ish haqi ($ 50) Sally duch keladigan hordiq va iste’mol
o`rtasidagi tanlovda aks etadi. Dam olgan vaqtida u yutqazadi, ishlashning
qo`shimcha har soatida u iste'molning $ 50ni oladi.
13-rasm Salli byudjet sig`imini ko`rsatadi. Agar u barcha 100 soatni dam
olishga sarflasa,u iste'molga ega emas. U barcha 100 soatiniishgasarflasa, u $ 5000
haftalik iste'molga ega,lekin hordiq chiqarishi uchun vaqti yo`q. U haftasiganormal
40-soat ishlasa, u 60 soat bo`sh vaqtva $ 2,000 haftalik iste'mol ega bo`ladi.
104
13-rasm Sallining iste'mol va hordiq afzalliklarini tasvirlovchi befarqlik egri
chiziqlaridan foydalanadi.
Bu yerda iste'mol va dam olish Sally tanlayotgan ikki “tovarlar” bo`ladi. Sally
har doim ko`proq bo`sh vaqt va ko`proq iste'molni afzal ko`rgani uchun u quyidagi
befarqlik egri chizig`idagi nuqtalardan ko`ra yuqoridagi egri chiziqlardagi
nuqtalarni afzal ko`radi.
Soatiga 50$ ish haqida, iste'mol va hordiq kombinatsiyalaridanSally
belgilangan nuqta orqali ifodalangan "optimal" ni tanlaydi. Bu byudjet sig`imi
chizig`ida yotgan eng yuqori I
2
befarqlik egri chizig`i nuqtasi hisoblanadi.
Endi Sallining ish haqi soatiga $ 50 dan $ 60 ga ortsa nima bo`lishini
muhokama qilamiz. 14-rasm ikki mumkinbo`lgan natijalarini ko`rsatadi. Har bir
holda, byudjet sig`imi, chap grafikdako`rsatilgan, BC
1
dan BC
2
ga
tashqarigasiljiydi. Jarayonida, byudjet sig`imi tik bo`libnarxlarning nisbiy
o`zgarishi akslantiradi: Yuqori ish haqida Salliboy berilgan bo`sh vaqtning har
soati uchun ko`proq iste'mol oladi.
Sallining afzalliklari, uning befarqlik egri chizig`ida ko`rsatigan, yuqori ish
haqi qanday qilib iste'mol va bo`sh vaqt bog'liq uning tanloviga javob
berishinianiqlaydi. Har ikki qismda, iste'mol o`sadi. Hali hambo`sh vaqtningish
haqi o`zgarishiga javobi ikki hollarda farq qiladi. (a)qismda Salli yuqori ish haqiga
javoban kamroq hordiq oladi. (b)qismda Salli ko`proq hordiq bilan javob beradi.
Hordiq va iste’mol o`rtasidagi Sallining qarori uning mehnat taklifini
belgilaydi, chunki ko`proq dam olsa, u kamroq vaqt ishlaydi. 14-rasmning har bir
qismida, o`ng rasm Sallining qarorida nazarda tutilgan mehnat taklifi egri chizig`i
ko`rsatilgan. (a)qismida, Salliningyuqori ish haqi kam dam olish va ko`p ishlashini
ko`rsatadi, bunda mehnat taklifi egri chizig`i yuqoriga yo`nalgan. (b)qismda,
Salliningyuqori ish haqi ko`proq dam olish va kam ishlashni ko`rsatadi, shunday
ekan mehnat taklifi egri chizig`i "Orqaga" yo`nalgan.
Bo’sh ish vaqti uchun qaror
Bu
chizmada
Sallyning
budjeti tasvirlangan bo’lib,
iste’mol bilan dam olish
hajmi o’rtasidagi bog’liqlik
ko’rsatilgan
105
Avvaliga, orqaga yo`nalgan mehnat taklifi egri chizig`iboshqotirmali bo`ladi.
Nima uchun shaxs kam ishlab yuqori ish haqi olishi kerak? Javob yuqori ish
haqiga daromad va almashtirish ta'siridan kelib chiqadi.
Birinchi bo`lib almashtirish ta'sirini ko`rib chiqaylik. Sallining ish haqi
ko`tarilsa, hordiq iste'mol nisbatan ko`proq qimmatroqbo`ladi va bu Sallinihordiq
o`rniga iste'molgayetaklaydi. Boshqacha aytganda,almashtirish ta'siri Salliniyuqori
ish haqiga javoban qattiqroq ishlashga undaydi va bu mehnat taklifi egri chizig`ini
yuqoriga yo`naltiradi.
Endi daromad ta'sir ko`rib chiqaylik. Sallining ish haqi ko`tarilsa, u yuqoriroq
befarqlik egri chizig`iga ko`tariladi. U oldingiga qaraganda endi yaxshiroqdir.
Modomiki iste'moli va dam olish, ham normal tovar ekan, u yuqori iste'molini va
ko`proq dam olishdan bahramand bo`lishni istaydi. Boshqacha qilib aytganda,
daromad ta'sir kam ishlashga va bumehnattaklifiegri chizig`ini orqaga yo`nalishiga
olib keladi.
106
Oxir-oqibat, iqtisodiy nazariya ish haqining o`sish Sallini ko`proq yoki kamroq
ishlashgaundashi haqida aniq taxmin bermaydi. Agar almashtirish ta'siri Salliga
daromad ta'siridan katta bo`lsa, u ko`proq ishlaydi. Agar daromad ta'siri
almashtirish ta'siridan katta bo`lsa, u kam ishlaydi. Mehnat taklifi egri chizig`i
shuning uchun, yuqoriga yoki orqaga yo`nalgan bo`lishi ham mumkin.
Keys stadi.
Mehnat taklifiga daromad ta’siri:
tarixiy yo`nalishlar, lotereya
g'oliblari vakarnegi taxmini
Orqaga yo`nalgan mehnat taklifi egri chizig`i g'oyasi dastlab oddiy nazariy
qiziquvchanlik kabi tuyulishi mumkin, lekin aslida, unday emas. Dalillar mehnat
taklifi egri chizig`i uzoq vaqt davomida orqaga yo`nalishiniko`rsatadi. Yuzyil
avval, ko`p odamlar bir haftaolti kun ishlashgan. Bugungi kunda, haftabesh kunlik
ish norma. Shu bilan birga ish haftasi uzunligi kamayib,tipik ishchi ish haqi
RASM
Ushbu chizmadagi grafiklar iste’molchining ish haqi o’zgarganda qanday
o’zgarish bo’lishini ko’rsatib beradi. Chap tarafdagi grafik iste’molchining BC
1
nuqtadagi dastlabki budjet chegarasini ko’rsatadi BC
2
nuqta esa
iste’molchining iste’mol va dam olishdan tashqari optimal tanlovini ko’rsatib
beradi. O’ng tarafdagi egri chiziq ishchi kuchi taklifini ko’rsatadi.
(a) tanlovga ega bo’lgan insonlar uchun…
(b) …ishchi kuchi taklifi egri chizig’i tik va yuqoriga
yo’naladi
Dostları ilə paylaş: |