5.5-chizma. Minimal narx o`rnatilishi natijasidagi yo`qotishlar grafigi.
Bunday holda har bir ishlab chiqaruvchi o`z mahsulotining hammasining
yuqori narxda sotaman deb o`ylaydi. Pirovardda davlat tomonidan o`rnatilgan
minimal narx siyosati ortiqcha mahsulot ishlab chiqarish uchun ketgan xarajatlarni
qoplamaganligi sababli, ishlab chiqaruvchilarning foydasini ancha qisqartirib
yuborish mumkin.
Tayanch so`z va iboralar: bozr muvozanati, ortiqchalik, tanqislik,
iste’molchi yutug’i, ishlab chiqaruvchi yutug’i, maksimal narxlar, minimal narxlar.
VI-BOB. ISTE'MOLCHILAR, ISHLAB CHIQARUVCHILAR VA
BOZORLAR SAMARADORLIGI
8
Reja
6.1.Iste’molchi ortiqchaligi
8
Ushbu bob G. Menkyuning “Mikroiqtisodiyot tamoyillari” (N. Gregory Mankiw “Principles of Microeconomics” 7 e.)
kitobining VII bobi asosida tayyorlangan.137-159 bet
D
P
S
P
mi
n
A
P
e
B
C
D
Q
1
Q
e
Q
2
Q
72
6.2 Ishlab chiqaruvchi ortiqchaligi
6.3.Bozor samaradorligi
6.1.Iste’molchi ortiqchaligi
Biz farovon iqtisodiyotni bozor jarayonida ishtirok etayotgan xaridorlar
foydalarini o`rganishni boshlaymiz.
To`lov qobiliyati
Tasavvur qiling siz Elvis Presleyning birinchi albomi egasisiz va siz uni
ishlatmaysiz. Siz Elvis Presleyning muxlisi emassiz, shu sababli uni sotishga qaror
qildingiz. Buning yagona yo`li kimoshdi savdosi o`tkazish.
Bu kimoshdi savdosida to`rt nafar Elvis Presleyning muxlislari ishtirok
etishmoqda: Jon, Paul, George, va Ringo. Ularning har biri albomga egalik qilishni
istashadi, lekin har birida buning uchun to`lashga tayyor pul miqdori
chegaralangan. 1-rasm to`rt xaridorlarning to`lashi mumkin bo`lgan maksimal
narxlar ularning to`lov uchun tayyorligi deyiladi va bu xaridorning mahsulotni
qancha baholashini anglatadi. Har bir xaridor albomni o`zining to`lov uchun
tayyorligidan arzonroq narxda sotib olishni istaydi va to`lov uchun tayyorligidan
qimmatroq narxda albomni sotib olishni rad etadi. Narx to`lash uchun o`z
tayyorligiga teng bo`lsa, xaridor sotib olishga befarq bo`lishi mumkin.
Agar narx uning albomga qo`ygan bahosi bilan aynan bir xil bo`lsa, u uni
sotib olish yoki pulini tejab qolishdan xursand bo`lishi mumkin.
Siz albomingizni sotish uchun past narxda uni taklif qilasiz, misol uchun 10
$ . Chunki barcha to`rt xaridorlaringiz to`lashga tayyor, narx esa tez ko`tariladi.
Kimoshdi savdosi Jon 80 $ (yoki bir oz ko`proq) taklif qilgan vaqtda to`xtaydi. Bu
nuqtada, Paul, Jorj va Ringo boshqa hech qanday taklif qilishni istashmaydi,
chunki ular 80$ dan ko`proq taklif qilishni istashmaydi. Jon sizga 80$ to`laydi va
albomni oladi. Shuni ta’kidlash kerakki, albom yuqori qadrlaydigan xaridorga
ketdi.
Jon Elvis Presleynining albomini sotib olishdan nima foyda oldi? Bu
o`rinda Jon uni haqiqiy savdo orqali topdi: u albom uchun 100$ to`lashga tayyor,
lekin u buning uchun atigi 80$ to`ladi. Jon 20$ iste'molchi ortiqchaligiga ega
J a d v a l
4 ta xäridorning to’lov
qobiliyati
Jon
Paul
Jorj
Ringo
Xaridor
100 $
80
70
50
To’lov qobiliyati
73
bo`ldi. Iste'molchi ortiqchaligi bu xaridorning to`lashga tayyorligidan aslida
buning uchun to`lagan miqdorini ayirishdan qolgan miqdorga aytiladi.
Iste'molchi ortiqchaligi xaridorlaring bozor jarayonida olgan foydasiga
qarab o`lchanadi. Bu misolda, Jon kimoshdi savdosida ishtiroki natijasida 20$
foyda oldi, chunki u 100$ ga baholangan tovar uchun atigi 80$ to`ladi. Pol, Jorj
va Ringolar iste'molchi ortiqchaligiga ega bo`lishmadi, chunki kimoshdi savdoda
ishtirok etib albomga egalik qilmasdan va hech narsa to`lamasdan ketishdi.
Endi biroz boshqacha misolni ko`rib chiqamiz. Siz ikkita bir xil Elvis
Presleyning albomini sotmoqchisiz deylik. Yana kimoshdi savdosida to`rt xaridor
mavjud. Hammasi oddiy, biz albomlarnining ikkalasini bir xil narxda va turli
xaridorlarga sotishni rejalashtirganmiz. Bu jarayon ikkita xaridor qolgunicha
davom etadi. Kimoshdi savdosi Jon va Paul 70$ (yoki bir oz yuqori) taklif qilgan
vaqtda to`xtaydi. Jon va Paul, ikkovlari albomni bu narxda sotib olishga rozi va
Jorj va Ringo bundan yuqori narx taklif qilmoqchi emas. Jon va Paulning har biri
iste'molchi ortiqchaligiga ega bo`lishdi, uni to`lashga tayyorligi ayiruv to`langan
narxiga teng. Jonning iste'molchi ortiqchaligi 30$ bo`ladi, Paulniki esa 10$.
Jonning iste'molchi ortiqchaligi avvalgisiga nisbatan yuqoridir u o`sha albomni
oladi, lekin buning uchun kam haq to`laydi. umumiy iste'molchi ortiqchaligi 40$.
Iste'molchi ortiqchaligini o`lchashda talab egri chizig’idan foydalanish
Iste'molchi ortiqchaligi mahsulotga bo`lgan talab egri chizig’i bilan bog'liq.
Ularning bog'liqligini yuqorida keltirilgan Elvis Presleyning nodir albomi
misolida ko`rib chiqamiz.
Biz albomga bo`lgan talab miqdorining jadvalini aniqlashimiz uchun
ehtimoliy to`rt xaridorning to`lov uchun tayyorligidan foydalanamiz. 1-rasmda
talab miqdori haqida ma’lumot keltirilgan. Agar narx 100$ dan yuqori bo`lsa,
savdo 0 ga teng bo`ladi, chunki hech qaysi xaridor bu albom uchun undan
qimmatroq narxda sotib olmoqchi emas. Agar narx 80$ va 100$ oralig’ida bo`lsa,
talab miqdori 1ga teng, chunki faqat Jon bunday yuqori narxni berishga tayyor.
Agar narx 70$-80$ atrofida bo`lsa, talab miqdori 2, chunki Jon va Pol bu
miqdordagi mablag’ni to`lashga tayyor. Shu tarzda talab jadvalini mavjud narxlar
asosida tahlil qilishimiz mumkin. Shu tariqa talab miqdori to`rt xaridorning to`lov
uchun tayyorligiga binoan turli xil bo`ladi.
1-chizmada keltirilgan grafik, talab egri chizig’i talab jadvaliga mos
kelishini ko`rsatadi. Bunda eng yuqori talab miqdori va to`lov uchun tayyorligi
o`rtasidagi munosabatlarga e’tibor berish zarur. Har qanday miqdorda talab egri
chizig’i belgilagan narx eng quyi to`lashga tayyor xaridorni ko`rsatib beradi, bu
xaridor o`zi xohlagan narxdan oshsa, birinchi bo`lib savdodan chiqib ketadi. 4-
albomni misol qilib olsak talab egri chizig’ining yuqori ko`rsatkichi 50$ bo`ladi
bu Ringo (eng quyi narxda sotib oluvhci xaridor)ning to`lashga tayyorligidan kelib
chiqadi. Agar 3 albom misolida olib ko`rsak, bunda talab egri chizig’ining eng
74
yuqori ko`rsatkichi 70$ teng bo`ladi va bu eng quyi narxda sotib olish istagini
bildirgan Jorjga qarab belgilanadi.
Chunki talab egri chizig’i xaridorlarning to`lashga tayyorligiga ta’sir
ko`rsatadi va biz uni iste'molchi ortiqchaligini o`lchashda ham qo`llashimiz
mumkin. 2-rasmda bizning ikkita misol orqali iste’molchi ortiqchaligini
hisoblashda talab egri chizig’idan foydalanadi. (a ) chizmada narx 80$ (va undan
baland), talab miqdori 1. Etibor bering, narx va talab egri chizig’i o`rtasidagi farq
20$ga teng. Bu miqdor biz avval hisoblaganimizdek, 1ta albom sotilgandagi aniq
istemolchi ortiqchaligi demakdir. 2-rasmning (b) chizmasi narx 70$ (va undan
baland), bo`lgandagi istemolchi ortiqchaligini ko`rsatadi. Bu holatda, narx va talab
egri chizig’i ikkita burchakning yig’indisiga teng. Jonning bu narxdagi istemolchi
ortiqchaligi 30$ va Paulniki 10$ ga teng. Bu maydon 40$ tashkil etadi.
Yana bir bor takrorlaymizki, bu biz yuqorida hisoblagandek istemol
darajasidir. Bu misoldan talab darajasiga aloqador quyidagi xulosa kelib chiqadi:
quyi talab egri chizig’i va yuqori narx bozordagi istemolchi ortiqchaligini keltirib
chiqaradi. Bu haqiqat, chunki talab egri chizig’ining yuqoriligi istemolchilarning
tovar uchun to`laydigan narxini belgilaydi va shu bilan birga to`lov uchun
tayyorligini ham bildiradi. Bozordagi narx va to`lov istagi o`rtasidagi farq sotib
oluvchilarning istemolchi ortiqchaligi demakdir. Bundan kelib chiqadiki past talab
egri chizig’i va yuqori narx oraligidagi umumiy masofa bu xaridorlarning
bozordagi tovar va xizmatlarga istemolchilar ortiqchaliklari yig’indisidir.
Qanday qilib past narx iste’molchi ortiqchaligini oshiradi
Rasm
Quyida1 jadvaldagi xaridor4ar uchun talab ro’yxati ko’rsatilgan. Grafik muvofiq talab
egrilchizig’ini ko’rsatadi. Talab egri chizig’ining balandligi xarid±rlarning sotib olishga
tayyorligini ko’rsatadi.
Talab grafigi va t)lab
egri chizig’i
Albom
narxi
Talab
Albom
miqdori
Narx
Xaridorlar
Talab
miqdori
100 $ dan k ’p
80 $ dan 100 $gacha
70 $ dan 80 $gacha
50 $ dan 70 $gacha
502$ yoki undan kam
Yo’q
Jon
Jon, Paul
Jo, Paul, Jorj
Jon, Paul, Jorj, Ringo
0
1
2
3
4
Jonning to’lov¯a tayyorligi
Paulning to’lovga tayyorligi
Jorjning to’lovga vayyorligi
Rigoning to’lovga tayyorligi
75
Xaridorlar o`zlari sotib olayotgan tovar uchun har doim ham past narx
to`lashni xohlashganliklari sababli past narxlar xaridorlarning turmush darajasini
yaxshilaydi. Lekin past narx turmush darajasini qanchalik yaxshilaydi? Bu savolga
aniq javob topish uchun biz iste’molchi ortiqchaligi tushunchasidan foydalanamiz.
3-chizma oddiy talab egri chizig’ini ko`rsatadi. Oldingi ikki chizmadagidan
farqli siz bu yerda talab egri chizig’ini asta sekin tushishini kuzatasiz. Ko`p
xaridorlarga ega bozorda xaridorlar orasidagi tushish shunchalik kam maydonni
tashkil qiladiki, natijada talab ancha tekis bo`ladi. Bu talab har xil ko`rinishga ega
bo`lishiga qaramay biz qilgan xulosa hali ham bir xil.
Istemolchi ortiqchaligi narxdan balanda va talab egri chizig’idan pastda
bo`ladi. (a) chizmadagi P
1
narxdagi iste’molchi ortiqchaligi ABC burchagida aks
etgan. (b) chizmada ko`rsati-lganidek narxni P
1
dan P
2
ga tushishini kuzatamiz.
Iste’molchi ortiqchaligi ADF maydoniga teng. Iste’molchi ortiqchaligidagi o`sish
past narxda BCFD maydonga to`g’ri keladi. Iste’molchi ortiqchaligidagi bu o`sish
ikki qismdan iborat. Birinchidan, Q
1
da yuqori P
1
narxda tovar sotib olayotgan
xaridorlar turmush tarzi yaxshiroq, chunki endi ular kamroq narx to`lashadi.
Mavjud xaridorlarning iste’molchi ortiqchaligini oshishi ular to`layotgan narxni
qisqarishidir. Bu BCFD maydonga teng. Ikkinchidan, past narxlarda tovar sotib
olishni xohlovchi yangi xaridorlar paydo bo`lishi. Natijada bozordagi talab miqdori
Q
1
dan Q
2
ga o`sadi. Yangi xaridorlar oladigan iste’molchi ortiqchaligi CEF
maydonida yotadi.
Iste’molchi ortiqchaligi nimani o`lchaydi?
Iste’molchi ortiqchaligi tushunchasini rivojlantirishdan maqsad bozor
talabgorlari haqida to`g’ri xulosaga kelish. Hozirda siz iste’molchi ortiqchaligi
Albom
miqdoåi
Talab egri chizig’iVa
iste’molchi
ortiqchaligini
hisoblash
Albom
miqdori
Albom
narxi
Albom
narxi
Jonning iste’mol ortiq$haligi (20$)
(a) Narx=80$
(b) Narx=r0$
Jonning iste’mol ortiqchaligi (30$)
Paulning iste’mol
ortiqchaligi (10$)
Umumiy
istePmol
ortiqchaligi
(40$)
(a) rasmda tovar narxi 80$ va iste’molcßi ortiqchaligi 20$. (b) rasmda
tovar narxi 70$ va iste’molchi oûtiqchaligi 40$.
76
nimaligini tushundingiz va uni biz farovonlikning yaxshi o`lchovi sifatida qabul
qilamiz. Tasavvur qilinki, siz yaxshi iqtisodiy tizimni yaratayotgan siyosatchisiz.
Iste’molchi ortiqchaligiga ahamiyat berarmidingiz? Iste’molchi ortiqchaligi bu
xaridorlar tovar uchun to`lashni xohlagan miqdordan ularning tovar uchun
to`laydigan xaqiqiy narxning ayirmasi xari-dorlarning o`zlari qabul qilgan
tovardan olgan foydani o`lchaydi.
Iste’molchi ortiqchaligi, agar islohatchilar xaridorning foydasini hisobga
olishi iqtisodiy farovonlikning eng yaxshi o`lchovi bo`ladi. . Ba’zi hollarda
islohatchilar iste’molchi ortiqchaligi haqida o`ylamasliklari mumkin, chunki ular
xaridorlarni sotib olishga undaydigan omillarga ahamiyat berishmaydi.
Misol uchun giyohvandlar geroin sotib olish uchun yuqori narx to`lashga
tayyor. Giyohvandlar geroin uchun past narx to`laganliklari uchun foyda
ko`rishmaydi. Jamiyat nuqtai nazaridan bu holatdagi to`lash istagi xaridorlar
foydasining yaxshi o`lchovi emas va iste’molchi ortiqchaligi iqtisodiy
farovonlikning o`lchovi emas, chunki giyoxvandlar o`z farovonliklari haqida
qayg’urishmaydi.
Ko`p
bozorlarda
iste’molchi
ortiqchaligi
iqtisodiy
farovonlikni
ifodalamaydi. Iqtisodchilarning ishontirishicha xaridorlar ongli ravishda qaror
qabul qilishadi. Ongli odamlar o`z maqsadlariga erishish uchun qo`llaridan
kelgancha harakat qilishadi. Iqtisodchilar yana odamlarning xohishlari hisobga
olinishi kerakligini ta’kidlashadi. Bu holatda sotib olayotgan tovardan qanchalik
Rasm
oste’molchi
ortiqchaligiga narx
qanday ta’sir qiladi
Narx
Narx
Miqdor
Miqdor
Iste’mol
ortiqchaligi
Yangi iste’molchilarga
éste’mol ortiqchaligi
Talab
Talab
Ilk iste’mol
ortiqchaligi
qlk iste’mol ortiq-
chaligiga qo’shilgan
iste’mol ortiqchaligi
(a) P
1
narùdagi iste’mol ortiqchaligi
(b) P
2
narxdagi iste’mol ortiqchali0i
(a) rasmda P
1
narx, Q
1
talab hajmi va ABC uchburchak maydoni
teng. Narx P
1
dan P
2
ga tushganda tazab hajmi Q
1
dan Q
2
ga ko’tariladi va iste’molchi
ortiqchaligi A¾F uchburchak maydoniga ko’payadi. Iste’molchi ortiqchaligidagi •’sish (BCFD
maydon) qisman yuz beradi. Chunki mavjud iste’molch½lar kamroq to’laydi (BCED maydon)
va past narxlarda qisman yangê iste’molchilar bozorga kirib keladi (CEF maydon).
77
foyda ko`rishayotganini ko`rsatuvchi eng yaxshi hukm chiqaruvchi xaridorlar
hisoblanadilar.
6.2 Ishlab chiqaruvchi ortiqchaligi
Endi biz bozorni boshqa tomoniga murojaat qilsakda va sotuvchilarning
bozordagi ishtiroklaridan olayotgan foydalarini ko`rib chiqsak. Sotuvchilar
farovonligining tahlili xaridorlar farovonligining tahlili bilan bir xilligini ko`ramiz.
Xarajat va sotish xohishi
Tasavvur qilingki, siz uy egasisiz va shu uyni ta’mirlashni xohlaysiz. Siz 4ta
ta’mirlash xizmatlarini ko`rsatuvchi odamlarga murojaat qilasiz: Mariya, Frida,
Jorjiya va Grenma. Agar narx to`g’ri kelsa, har bir xizmatchi bu ishni qilishga
tayyor. Siz 4ta xizmatchini narxini ko`rib chiqing va kim bu ishni arzonroq narxda
bajarishini taklif qilib kimoshdi savdosini o`tkazing. Har bir ta’mirchi agar narx
qilinadigan ishga to`g’ri kelsa, ishni bajarishga tayyor. Bunda narx xizmatchining
to`g’ri keladigan narxini bildiradi, bu narx xizmatchining qo`shimcha xarajatlarini
(bo`yoq shchyotka va xokazolar) va qilinadigan mehnatni o`z ichiga oladi.
2-jadval har bir xizmatchining mehnat narxini ko`rsatadi. Xizmatchining ishi
uchun olayotgan narx pastligi sababli narx bu xizmatni sotish o`lchovi hisoblanadi.
Har bir xizmatchida mehnatini narxi tannarxdan baland bo`lganda, sotish xohishi
bo`ladi. Har bir xizmatchi xizmatini tannarxidan baland narxga sotishga harakat
qiladi va undan past narxga sotishni rad qiladi. Agar narx teng bo`lib qolsa, unga
bu ishni bajarishning ahamiyati bo`lmaydi. U holda xizmatchi o`z kuchi va vaqtini
boshqa narsaga sarflash tarafdori bo`ladi. Ish narxini taklif qilishganda, boshida
narx baland bo`ladi, lekin keyin raqobat natijasida narx pasayadi. Boshida
Grendma ish uchun 600$ so`raydi va ish unda uni tannarxi 500$ bo`lganligi uchun,
bozorda qoladi, Boshqalar Mariya, Frida, Jorjiya bu ishni 600$dan kamiga qilishni
xohlashmaydi. Ahamiyat bering, ish bu ishni arzonga bajaradigan xizmatchiga
tegadi.
Bu ishni olganidan Grendma qanday foyda ko`radi? Bu ish uchun 500$
sarflasa va ish uchun 600$ olsa, u holda xizmatchi 100$ ishlab chiqaruvchi
ortiqchaligiga ega bo`ladi. Ishlab chiqaruvchi ortiqchaligi ish uchun olingan narx
ayiruv tannarxga teng. Ishlab chiqaruvchi ortiqchaligi sotuvchining bozordagi
ishtirokidan olinayotgan foydani hisoblaydi.
J a d v a
8
4 ta imkoniyatli
sotuvchining xarajatlari
Sotuvchi
Narx
Märy
Frida
Georgiya
Grandma
$ 900
800
600
500
78
Endi ikkita har xil misolni ko`rib chiqamiz. Faraz qiling siz ikkita uyni
ta’mirlashingiz kerak. Yana ishni 4 kishiga taklif qilasiz. Hech qaysi xizmatchi
ikkala uyni ta’mirlash imkoniga ega emas deb hisoblaylik. Narx ikkita talabgor
qolguncha pasayaveradi. Bu holda tanlov ish uchun har biri $800 (yoki ozgina
pastroq) taklif qilayotgan Jorjiya va Grendma o`rtasida to`xtaydi. Jorjiya va
Grendma ishni shu narxga bajarishga tayyor, lekin Mariya va Frida narxni
tushirishni xohlashmaydi. $800 narxda Grendma $300 va Jorjiya $200 ishlab
chiqaruvchi ortiqchaligiga ega bo`ladi. Bozordagi umumiy ishlab chiqaruvchi
ortiqchaligi bu holatda $500 ni tashkil etadi.
Ishlab chiqaruvchi ortiqchaligini hisoblashda taklif chizig’idan foydalanish
Xuddi iste’molchi ortiqchaligi talab egri chizig’iga yaqindan bog’lik
bo`lganidek, ishlab chiqaruvchi ortiqchaligi taklif egri chizig’iga bog’lik. Bu
qanday sodir bo`lishini bilish uchun oldingi misolimizni davom ettiramiz. Buni biz
4ta bo`yoqchini xizmati uchun belgilagan narxni taklif jadvalini topishdan
boshlaymiz. 4-rasmdagi jadvalda ko`ringanidek taklif egri chizig’i 2-jadvalni narxi
bilan to`g’ri keladi. Agar narx 500 dan kam bo`lsa 4ta bo`yoqchining birortasi ham
bu ishni qilishni xohlamaydi va taklif miqdori 0ga teng bo`ladi. Agar narx 500
bilan 600 o`rtasida bo`lsa faqat Grendma bu ishga rozi bo`ladi va taklif miqdori
1ga teng bo`ladi. Agar narx 600 bilan 800 o`rtasida bo`lsa Grendma va Jorjiya bu
ishni qilishga roz iva taklif miqdori 2ga teng va xo kozo. Natijada taklif darajasi
4ta bo`yoqchining narxidan kelib chiqadi.
4- rasmdagi chizma taklif egri chizig’i taklif jadvali bilan mos kelishini
ko`rsatadi. E’tibor bering taklif egri chizig’i sotuvchilarning narxiga bog’lik. Har
qanday miqdorda taklif chizig’idagi narx cheklil sotuvchining, ya’ni narx to`g’ri
kelmasa, bozorni birinchi tark etuvchi sotuvchini narxini ifodalaydi. 4 ta uy
miqdorida esa taklif egri chizig’ining yuqorisi 900$ ga teng, bu Mariya xizmati
uchun belgilagan narx. 3ta uy miqdorida taklif chizig’i 800$ ga teng. Bu Frida
belgilagan narx. Taklif egri chizig’i sotuvchilarning narxida aks etishi sababli, biz
buni ishlab chiqaruvchi ortiqchaligini o`lchash uchun ishlatishimiz mumkin.
79
5-rasm taklif egri chizig’i bizning 2ta misolimizdagi ishlab chiqarish ortiqchaligini
hisoblash uchun ishlatiladi. (a) chizmada biz narx 600$ deb hisoblaymiz. Bu holda
taklif miqdori 1ga teng. Narx va taklif egri chizig’i orasidagi maydon 100$ga teng.
Biz buni Grentmaning ishlab chiqarish ortiqchaligi sifatida hisoblagandik. 5- rasm
(b) chizmasi $800 narxdagi ishlab chiqarish ortiqchaligini ko`rsatadi. Bu holatda
narxning past va taklif egri chizig’ining yuqorisi 2ta burchakning umumiy
maydoniga teng. Bu maydon $500ga teng. Ishlab chiqarish ortiqchaligi biz oldin
hisoblaganimizdek Grendma va Jorjiyani ikkita uyni bo`yaganida ko`rinadi. Bu
misol taklif egri chizig’iga tegishli, past narx taklif egri chizig’ining yuqorisi
bozordagi ishlab chiqarish ortiqchaligini o`lchaydi. Mazmun shundaki: taklif egri
chizig’ining yuqorisi sotuvchilarning narxini ishlab chiqarish va narx o`rtasidagi
farqni o`lchaydi. Bundan kelib chiqadiki, umumiy maydon bu barcha sotuvchilarni
ishlab chiqarish ortiqchaligining yig’indisiga teng.
Dostları ilə paylaş: |