2.4. Odamlar rag`batlarga ta’sirchandirlar
Rag`batlantirish bu insonni kelajakda jazo yoki mukofot olishga undovchi
xatti-harakatidir. Chunki, oqil odamlar foyda va xarajatlarni solishtirib qaror qabul
qilishadi va ular rag’batlantirishlarga ta’sirchandirlar. Mikroiqtisodiyotni
o`rganishda bu rag’batlar markaziy rol o`ynaydi. Bir iqtisodchi o`z taxminlarida
juda uzoqqa ketdi va bularni umumlashtirib oddiygina: “odamlar rag`batlarga
ta’sirchandirlar. Izohga hojat yo`qdir” degan ekan.
Bozorlar ishlashini tahlil qilishda rag`batlantirishlar qay darajada muhim
ahamiyatga ega. Misol uchun, olma narxini oshishi natijasida odamlar kamroq
olma yeyishga qaror qabul qilishadi. Shu bilan birga, olmazor egalari ko`proq
ishchilar yollashga va yana olma yetishtirishga qaror qabul qiladilar. Boshqacha
qilib aytganda, bozorda yuqori narx xaridorlar iste’moli hajmini kamaytiradi va
sotuvchilarni rag`batlantirib yanada ko`proq miqdorda ishlab chiqishga undaydi.
Narxlarni iste’molchilar va ishlab chuiqaruvchilar xatti-harakatiga ta’siri bozor
iqtisodiyoti noyob resurslarini ajratishida muhim ahamyat kasb etadi.
Avtomobillarda xavfsizlik kamarlari qonuni qay darajada natija berdi?
Natijalar to`g`ridan to`g`ri aniqdir: qachonki shaxs kamarni taqsa, baxtsizlik
paytida omon qolish darajasi ko`payadi. Lekin bu imtiyozlarni oxiri emas, chunki
qonun ham o`zgarishni rag`batlantiruvchi xatti - harakatdir. Haydovchilarning xatti
- harakatiga mos tezligi ularning mashinaga munosabatini ko`rsatadi. Sekin va
ehtiyotkorlik bilan haydash qimmatga tushadi, chunki u haydovchining vaqti va
energiyani ko`p ketishiga sabab bo`ladi. Ehtiyotkorlik bilan mashina haydashga
qaror qilishni oqil odamlar chekli xarajatlarni mashina haydashni xavfsizligidan
foydani solishtirish chegarasi bebaholigini ko`radi. Natijada ular sekinroq
haydashadi va e’tiborliroq bo`lib xavfsizlikning kuchayishi foydasi oshadi.
Masalan, qachonki yo`llar muz bilan qoplangan bo`lsa, yo`llar ochiq va tiniqligiga
qaraganda odamlar mashinalarni diqqatliroq va sekinroq haydashadi.
Keling xavfsizlik kamari bo`yicha qonun natijasida haydovchi xarajatlari-
foydasi qanchalik o`zgarishini ko`rib chiqaylik. Xavfsizlik kamarlari baxtsiz
hodisaga qaraganda ancha foydalidir, chunki ular jarohat yoki o`lim xavfini
20
kamaytiradi. Boshqacha so`zlar bilan aytganda xavfsizlik kamarlari sekin yurish va
ehtiyotkorroq bo`lib haydashning foydasini kamaytiradi. Odamlar kamar taqib
yurishga mas’uldir, ular kam diqqatlik va tezroq haydash natijasida yo`l
sharoitlarini yaxshilaydilar. Shunday qilib, xavfsizlik kamarlari qonunan baxtsiz
hodisalar sonini kamaytiradi, xavfsiz mashina haydashni kamaytirish natijasida
ko`proq piyodalarda (farqli o`laroq balki haydovchilarda ham) hech qanday
qo`shimcha himoya afzalligi bo`lmaydi.
2.5. Savdo hammaga foydali
va bozorlar odatda iqtisodiy faoliyatni tashkil
etishda yaxshi bir yo`ldir
Savdoni oilangizga qay darajada ta’sir etishini ko`rib chiqaylik. Oila
a’zolaringizdan biri ish qidirganda, u boshqa ish qidirayotgan oila a’zolari bilan
musobaqalashadi. Oilalar ham ular xaridga borganlarida bir birlari bilan
musobaqalashadilar, chunki har bir oila eng yaxshi tovarni va eng past narxda sotib
olishni xohlashadi. Iqtisodiyotda har bir oila boshqalari bilan kim o`zdiga
o`ynaydi.
Bu raqobatlarga qaramasdan, sizning oilangiz boshqa oilalardan ajralishi
yaxshi bo`lmaydi. Agar shunday bo`lsa, sizning oilangiz o`zining shaxsiy
mahsulotini o`sishiga zaruriyat sezadi, o`zining shaxsiy kiyim - kechagini ishlab
chiqaradi va o`zining uyini quradi. Aniqlanishicha, sizning oilangiz boshqalar bilan
savdo qilishda o`zining qobilyatini oshiradi. Savdo har bir odamni o`z faoliyatini u
yaxshiroq bajarishi uchun qishloq xo`jaligi, tikuvchilik yoki uy binolari qurish
kabilarga ixtisoslashuviga imkon beradi. Boshqalar bilan savdo qilish odamlarni
tovarlar va xizmatlarni past narxlarda turli - tumanini sotib olishlariga imkon
beradi.
Birinchi qarashda bozor iqtisodiyotini muvaffaqiyati ajoyib bo`ladi. Bozor
iqtisodiyotida hech kim bir butun jamiyat iqtisodiy faravonligini tashkil eta
olmaydi. Bepul bozorlar ko`pgina sotuvchilar va xaridorlarning tovar hamda
xizmatlarini o`z ichiga oladi va ularning hammasida birinchi navbatda o`z
faravonligi manfaatlari turadi. Garchi shunday bo`lsada, markazlashtirilmagan
qaror xudbinlarcha hal etilgan, bozor iqtisodiyoti iqtisodiy faolyatni samarali
tashkil etadi va umumiy iqtisodiy faravonlikka olib keladi. Shu o`rinda iqtisodchi
Adam Smith tomonidan 1776-yilda yaratilgan millatlar boyligi deb atalgan bir
kitob butun iqtisodiyotning eng mashhur kuzatishlarini qildi: uy xo`jlaiklari va
firmalar bozor faoliyatiga o`zaro ta’sir qilib, “ko`rinmas qo`l” bozor ishlab
chiqarishini istalgan paytda hujumda bo`lishini ta’kidlaydi. Bu kitobning
maqsadlaridan biri ko`rinmas qo`l sehrini qay darajada ishlashini tushuntirishdir.
Iqtisodiyotni o`rganganingizdek narxlarni vosita ekanligini o`rganib, ko`rinmas
qo`l g`oyasini iqtisodiy faoliyatga yo`naltirilganligini topasiz. Har qanday bozorda
narx belgilashda talab qilish qanchaligiga qarab sotuvchilar xaridorlarga narx
darajasini belgilaydilar. Bu qarorning natijasida sotuvchilar va xaridorlar har
Yangiliklar
21
ikkalasi jamiyat uchun yaxshi bo`lgan qiymat bozor narxini belgilaydilar. Smitning
buyuk tushunchalaridan biri narx darajalarini moslashtirish va inviduval
sotuvchilar va xaridorlarni butun jamiyat faravonligini maksimallashtirishga
erishtirish edi. Smitni tushunishni muhim oqibati bor: hukumat talab va taklif
tabiiy narxlariga qachonki to`sqinlik qilsa, uy xo`jaliklari va firmalar ehtiyotkorlik
bilan iqtisodiyotni muvoffiqlashtirishga yechimlar topadilar. Bu oqibatlar resurslar
orqali soliqlar salbiy taqsimlanishiga sabab bo`lib, ular narxlar va uy xo`jlaiklari
hamda firmalarning qarorlariga salbiy ta’sir qiladi.
2.6. Davlat ba`zan bozor faoliyati oqibatlarini yaxshilashi mumkin
Agar bozorning ko`rinmas qo`li shunchalik yaxshi bo`lsa, nega biz
hukumatga muhtojmiz? Iqtisodiyotni o`rganishni bir maqsadi davlat siyosatining
ko`lami haqida bir fikr bayon qilishdir.
Nega biz hukumatga muhtoj bo`lganimizning sabablaridan biri, agar
faqatgina hukumat ko`rinmas qo`lning sehri ishlashini qo`llab - quvvatlasagina
bozor iqtisodiyotining muhim vositasi sifatida namoyon bo`ladi. Eng muhimi,
bozor iqtisodiyoti shaxslarni mulk huquqi va noyob resurslarni nazorat qilish
uchun institutlarga muhtojdir. Shu sababli, mulk huquqlarini amalga oshirish
uchun individual shaxlarning o`zi nazoratda bo`ladi.
Fermer, agar uning hosili o`g`irlangan bo`lsa, oziq - ovqat yetistirgan
bo`lmaydi; agar mijozlar restoranni tark etishidan oldin haqini to`lamasa, restoran
xizmat ko`rsatmaydi, va agar ko`p imkoniyatli iste’molchilar sotib olishdan
qochib, noqonuniy nusxalarini yaratishsa, musiqa kompaniyalari DVD disklarini
ishlab chiqarmaydi. Bizning hammamiz tayinlagan hukumat politsiya va sudga
tayanib, bizning ishlab chiqarish huquqlarimizni, va ko`rinmas qo`l bizning
faoliyatimizni hayotga tadbiq etish huquqlarimizni ta`minlaydi.
Shu bilan birga hukumatga muhtoj bo`lishimizning yana bir sababi bor:
Ko`rinmas qo`l kuchli, ammo u qudratli emas. Hukumat aralashishi uchun ikki
asosiy sabab bor: odamlarni tengligini ta`minlash va iqtisodiyotda resurs ajratishni
o`zgarishlari. Bu samaradorlik yoki tenglikni oshirish maqsadida qilinadi.
O`shanda ko`pchilik siyosatlar iqtisodiy qismni bir nechta bo`laklarga yanada
maydalashi nazarda tutilgan. Keling birinchi samaradorlik muaommosini ko`rib
chiqaylik. Garchi ko`rinmas qo`l odatda bozorlarda iqtisodiy bo`lakni
maksimallshtirish resurslariga ajratsada, har doim ham bu sabab bo`lavermaydi.
Iqtisodchilar bozor inqirozi atamasidan foydalanib bozorda uning shaxsiy
resurslarini ajratish samaradorligida muvaffaqiyatsizlikka uchraydilar. Ko`rib
turganimizdek, bozor inqiroziga tashqi ta’sir bu bir shaxsning yaxshi yashashga
harakati ta’siri, ehtimol sabablardan biri bo`ladi. Ifloslanish klassik misol sifatida
ta’kidlanadi. Boshqa sabab, bozor muvaffaqiyatsizlikka uchrashi natijasida ehtimol
bozor kuchsizlanadi, bir shaxsning (yoki kichik guruhning) bozor narxiga ta’siriga
22
kuchli, misol uchun, agar shaharchada har bir odam suvga muhtoj bo`lsa, ammo
faqat bittagina buloq bo`lsa, o`sha buloq egasi faqat bir bor raqobat bilan o`z o`zini
qiziqtirgan ko`rinmas qo`lni saqlab keladi. Puxta o`ylangan davlat siyosati
iqtisodiy samaradorligiga bozorning zaifligi sabab bo`ladi.
Endi tenglik maqsadini muhokama qilaylik. Qachonki, ko`rinmas qo`l
samara natijalari bilan birga kelsa, bunda iqtisodiy faravonlikda sezilarli farqlar
bo`lishi mumkin. Bozor iqtisodiyoti ishlab chiqarish, odamlarni qobilyatiga ko`ra
yoki boshqa odamlar uchun to`lashga tayyorlari ham bor. Dunyoning eng yaxshi
basketbol o`yinchisi dunyoning eng yaxshi shaxmat o`yinchisiga qaraganda
ko`proq pul topadi, chunki odamlar shaxmatga qaraganda basketbolga ko`proq pul
to`lab ko`rishdan rohatlanishadi. Ko`rinmas qo`l har bir odamni yetarlicha oziq
ovqat, kiyim kechak va yetarli tabiiy xizmat bilan ta`minlay olmaydi. Bu tengsizlik
siyosiy falsafaga bog`liq holda hukumat aralashuvini ta’kidlaydi. Amalyotda
ko`plab hukumat siyosati davlat solig`i va ijtimoiy xavfsizligiga o`xshab
iqtisodiyotni yaxshilanishi uchun yanada adolatli taqsimlashga erishishni
maqsad qiladi.
Ba’zida davlat bozor natijalaridan ko`ra ijobiy o`zgarishlarga ega bo`lishi, uni
har doim shunday bo`lishini anglatmaydi. Ijtimoiy siyosat o`z-o`zidan emas, balki
mukammallikdan uzoq bo`lgan siyosiy jarayon orqali hosil bo`ladi. Ba’zida siyosat
siyosiy qudratga ega bo`ish maqsadida oddiy tarzda loyihalanadi. Ba’zida ular
yaxshi xabardor bo`lmagan yetakchilar tomonidan hosil qilinadi. Iqtisodiyotni
o`qir ekansiz, siz davlat qudratli siyosatga ega bo`lganini baholay olasiz, chunki u
samaradorlik va tenglik bo`lmagan vaqtda ham uni bor deya ta’rif eta oladi.
Iqtisodiyotning qolgan uchta tamoyillari ko`proq makroiqtisodiyotga xos
bo`lib, ularda
mamlakatning turmush darajasi uning tovarlar va xizmatlar ishlab
chiqarish qobilyatiga bog`liqligi,
qachonki hukumat ko`p pul bosib chiqarsa,
narxlar ko`tarilishi,
inflyatsiya va ishsizlik o`rtasida jamiyatning qisqa muddatli
tanlovi mavjudligi masalalari talqin etilgan.
Tayanch so`z va iboralar: tamoyil, tanlov, rag`bat, tenglik, samaradorlik,
savdo, bozor inqirozi, tashqi ta`sir.
23
III-BOB. TALAB, TAKLIF VA BOZOR MUVOZANATI
5
.
Reja
3.1.Bozorlar va raqobat
3.2.Talab
3.3.Taklif
3.4.Talab va taklif birgalikda
3.1.Bozorlar va raqobat
Talab va taklif tushunchalari odamlarning o`zini tutishiga va ularning o`zaro
ta’siriga taalluqlidir. Sotuvchi va xaridorlarni o`zini tutushini muhokama qilishdan
avval biz bozor va raqobatchilik iboralarini chuqur o`rganib chiqishimiz shart.
Bozor nima?
Bozor – bu muayyan tovar yoki xizmatlarni xarid qiluvchilar va sotuvchilar
guruhidir. Bir guruh xaridorlar tovarga talab miqdorini belgilaydi va bir guruh
sotuvchilar tovar taklifini belgilab beradi.
Bozor ko`p shaklga egadir. Ayrim hollarda ular, masalan, ko`plab qishloq
xo`jaligi mahsulotlari bozorlarida yuqori darajada tashkil etilgan bo`ladi. Bunday
bozorlarda sotuvchi va xaridor muayyan vaqt va muayyan joyda uchrashadilar va
kim-oshdi savdosida narxlar belgilanadi.
Ammo ko`pincha bozorlar kerakli darajada tashkil etilgan bo`lmaydi.
Masalan, muayyan bir shaharda muzqaymoq savdosini ko`rib chiqaylik. Xaridorlar
muayyan bir joyda uchrashmaydilar. Sotuvchilar harxil joyda bo`ladilar va har-xil
tovarni taklif qiladilar. Bu yerda kim-oshdi savdosi bo`lmaydi. Har bir sotuvchi
o`zi narxni belgilaydi va xaridor qanaqa va qayerda muzqaymoq olishni o`zi hal
qiladi. Shunga qaramay, bu holda ham sotuvchi va xaridor o`zaro bog’langan.
Muzqaymoq xaridorlari ko`p sotuvchilar ichidan o`zining ehtiyojini
qoniqtiradiganini tanlaydilar, sotuvchilar esa o`z o`rnida yaxshi savdo uchun
xaridorlarni qiziqtirishga harakat qiladilar. Shunday qilib, qandaydir tashkilotchilik
mavjud bo`lmasligiga qaramay, bozorni sotuvchi va xaridor shakllantiradi.
Raqobat nima?
Muzqaymoq savdosi, iqtisodiyotdagi ko`pchilik bozorlarga o`xshab, yuqori
raqobat qobiliyatiga ega. Har bir xaridor bir necha sotuvchilar ichidan tanlash
mumkinligini biladi va har bir sotuvchi uning mahsuloti boshqa sotuvchilarning
mahsulotlari bilan bir xilligini anglaydi. Natijada, har bir muzqaymoq narxi va soni
birgina xaridor yoki sotuvchi bilan aniqlanmaydi. Aksincha, har bir muzqaymoq
narxi va soni barcha sotuvchilar va xaridorlarning o`zaro ta’siri bilan aniqlanadi.
5
Ushbu bob G. Menkyuning “Mikroiqtisodiyot tamoyillari” (N. Gregory Mankiw “Principles of Microeconomics” 7 e.)
kitobining IV bobi asosida tayyorlangan
.
65-88 bet
24
Iqtisodchilar raqobatdosh bozor iborasini o`zida ko`plab sotuvchi va
xaridorlarni jamlagan bozorni tavsif etish uchun
ishlatadilar. Har bir sotuvchining narx bilan nazorat qilishi cheklangan, chunki
boshqa sotuvchilar ham shunga o`xshash
bo`lgan mahsulot bilan savdo qilishadi. Sotuvchida narxni pasaytirishga asosli
sabab yo`q, ammo u kishi narxni birdan ko`tarsa, xaridorlar mahsulotni boshqa
joyda xarid qiladilar. Taqqoslab aytganda, biron bir xaridor narxga o`z ta’sirini
ko`rsata olmaydi, chunki ulardan har biri arzimas sonda mahsulotni xarid qiladi.
Bu bobda biz shartli ravishda barcha bozorlarni raqobatdosh deb hisoblaymiz.
Bu yuqori shaklga erishish uchun bozor ikkita xususiyatga ega bo`lishi kerak: 1)
savdoga taklif qilingan mahsulotlar bir xil bo`lishi shart; 2) sotuvchi va
xaridorlarni soni shunchalik ko`p bo`lishi kerakki, ular narxga hech qanday ta’sir
ko`rsatishlari kerak emas. Har bir sotuvchi va xaridor mutlaqo raqobatdosh bozor
o`rnatgan narxni qabul qilishga majbur bo`lgani uchun, ular narxga o`z ta’sirini
ko`rsatmaydigan, iqtisodiyot sub’ektlari deb ko`riladi. Bozor narxiga xaridorlar
xohlagan narsasini sotib oladilar, sotuvchilar esa xohlagan narsasini sotadilar.
Ba’zi bir bozorlarni mutlaqo raqobatdosh deb hisoblash maqsadga
muvofiqdir. Masalan, bozorda minglab bug’doy sotuvchilari va uning minglab
xaridorlari mavjud. Ular jiddiy ravishda narxga o`z ta’sirini ko`rsatmasligini
hisobga olgan holda, bozorning har bir ishtirokchisi narxni qanday bo`lsa
shundayligicha qabul qilishga majbur.
Ammo, barcha tovar va xizmatlar ham raqobatdosh bozor sharoitda
sotilmaydi. Ba’zi bozorlarda faqat bitta sotuvchi mavjud va u narxni aniqlaydi.
Bunday sotuvchi monopolist deb nomlanadi. Misol uchun, sizning mahalliy kabel
telekompaniyasi monopolist bo`lishi mumkin. Sizning shahringizda istiqomat
qiluvchilar shu xizmatni taqdim qiladigan faqat bitta kabel telekompaniyasi
mavjud bo`lgani uchun uni tanlashlari mumkin. Lekin boshqa bozorlar mutlaqo
raqobatdosh bozor va monopoliya orasida joylashgan.
Dunyo bozorlari ko`p ko`rinishga ega bo`lganiga qaramay, barcha bozorlarni
mutlaqo raqobatdosh bozor deb hisoblash qulay soddalashtirishdir. Mutlaqo
raqobatdosh bozorni tahlil qilish osondir, chunki uning har bir ishtirokchisi bozor
sharoitida narxni qanday shakllashtirsa, shunday qabul qiladi. Shuni aytib o`tish
lozimki, har bir bozorni qaysidir ma’noda raqobatdosh deb hisoblasa bo`ladi, shu
yo`lda biz mutlaqo raqobat sharoitida talab va taklifni o`rganishdan kelib chiqqan
xulosalarni murakkabroq bozorlarga ham qo`llashimiz mumkin.
3.2.Talab
Biz bozorlarni o`rganishni xaridorlarning o`zini tutishini o`rganib chiqishdan
boshlaymiz. Diqqatimizni muzqaymoq savdosiga qaratamiz.
25
Talab egri chizig’i: narx va talab miqdorining o`zaro bog’liqligi
Har bir tovarni talab miqdori – bu xaridorlar xohlagan va sotib olishi
mumkin bo`lgan tovarlar sonidir. Biz ko`rishimiz mumkinki, talab miqdori ko`p
omillar bilan aniqlanadi, ammo bozor ishlashini tahlil qilganda shuni bilishimiz
mumkinki faqat bitta omil – tovarning narxi hal qiluvchi o`rin tutadi. Agar bitta
pufakning narxi 20$ gacha ko`tarilsa, siz kamroq pufakchalarni xarid qilasiz. Agar
pufakning narxi 0.20$gacha tushib ketsa, siz ko`proq pufakchalarni xarid qilasiz.
Iqtisodiyotda ko`p tovarlar uchun narx va talab miqdorining o`zaro munosabati
haqiqiydir va u shunchalik katta hajmga egaki, iqtisodchilar buni talab qonuni deb
ataydilar: boshqa bir xil sharoitlarda tovarning narxi ko`tarilsa unga bo`lgan talab
miqdori kamayadi, va aksincha tovarning narxi tushganda unga bo`lgan talab
miqdori ko`payadi.
Birinchi rasmda Katerina har oyda nechta muzqaymoq va qanday narxda
sotib olishi ko`rsatilgan. Agar muzqaymoq tekin bo`lsa, Katerina oyiga 12 ta
muzqaymoq yeydi. Muzqaymoqning narxi 0.50$ bo`lsa, Katerina oyiga 10ta
muzqaymoq iste’mol qiladi. Narxni ko`tarilishiga qaragan holda u borgan sari
kam muzqaymoq sotib oladi. Narx 3.00$ yetgan zahoti Katerina muzqaymoqni
xarid qilishni to`xtatadi. Bu rasm talab grafigini, ya’ni boshqa omillar ta’sirida
bo`lmagan tovarning narxi va talab miqdori o`zaro munosabatini ko`rsatadi.
Birinchi rasmda talab qonunini namoyon qilish uchun jadvaldan olingan
sonlar ishlatiladi. Shartli ravishda, muzqaymoq narxi vertikal o`qida ko`rsatiladi,
talab miqdori esa gorizontal o`qida ko`rsatiladi. Pastga qarab ketayotgan chiziq
Muzqaymoq
narxi
Rasm
Talab egri chizig’i
Muzqaymoq
miqdori
Talab qilingan
miqdorning ortishi
Talab grafigi – bu har bir narxda bo’lgan talabning hajmini ko’rsatuvchi jadval. Talab
egri chizig’i narxning o’zgarishidagi talabning hajmi o’zgarishini ko’rsatadi. Past narx
talabning hajmini ko’payishiga olib keladi, demak talab egri chizig’i pastga qarab
ketadi.
Muzqaymoq
narxi
Muzqaymoq
miqdori
Talab grafigi va talab
egri chizig’i
Narxning
tushishi
26
narxni va talab miqdorini o`zaro bog’laydi va u talab egri chizig’i deb nomlanadi.
Bozor talabi individual talabga qarshi
Birinchi rasmda talab egri chizig’i mahsulotga bo`lgan individual talabni aks
ettiradi. Tahlil uchun biz bozor talabiga, ya’ni aniq bir tovar yoki xizmatga bo`lgan
individual talablarning yig’indisiga ta’rif berishimiz kerak.
Ikkinchi rasmdagi jadvalda shu bozorning ikkita sub’ekti; Katerina va
Nikolasning muzqaymoqqa bo`lgan talabi ko`rsatilgan. Katerinaning talab grafigi u
aniq bir narxdagi muzqaymoqni qaysi miqdorda xarid qilishini ko`rsatadi.
Nikolasning talab grafigi esa u qancha muzqaymoqni sotib olishini ko`rsatadi. Har
bir narxdagi bozor talabi ikkita sub’ektning talabini yig’indisini ifodalaydi.
Ikkinchi rasmdagi grafikda shu ikkita talab grafikiga tegishli egri chiziq
ko`rsatilgan. Shunga e’tibor beringi, bozor talabi egri chiziqini olish uchun biz
gorizontal holatda individual talabni ja’mini olamiz. Ya’ni, har bir narxda bo`lgan
umumiy talab miqdorini olish uchun biz xar bir individual talab egri chizig’ining
gorizontal o`qida joylashgan yakka ko`rsatkichlarni jamlaymiz. Bizni bozorning
ishlashini tahlil qilish qiziqtirgani uchun, biz ko`pincha bozor talabining egri
chizig’i bilan ishlaymiz. Bozor talabining egri chizig’i tovarga bo`lgan umumiy
talab miqdori narxlar o`zgarishi va boshqa doimiy sharoitlardagi o`zgarishini
ko`rsatadi.
Rasm
Muzqay
moq narxi
Muzqay
moq narxi
Muzqay
moq narxi
Muzqaymoq miqdori
Muzqaymoq miqdori
Muzqaymoq miqdori
Muzqaymoq
narxi
Katerina
Nikolas
Bozor
Dostları ilə paylaş: |