Book · January 022 citations reads 484 author

tarixiylik, 
hayotiylik, me’yoriylik, hududiylik
kabi qator mezonlarga amal qiladi. 
Avvalo, til voqelik sifatida mavjud bo‘lishi uchun muayyan tarixiy 
taraqqiyot bosqichini o‘tishi kerak. Tilning paydo bo‘lishi, yaxlit tizim tarzida 
shakllanishi, ijtimoiy hodisa sifatida mavjudligi uning 
tarixiyligi
bilan bog‘liq. 

---

48 
Tilning 
hayotiyligi
uning aloqa-munosabat vositasi sifatida mavjuligidir. Til 
hayotiyligini yo‘qotsa, o‘lik tilga aylanadi. Til hayotiy bo‘lishi uchun shu tildan 
foydalanadigan jamiyat zarur bo‘ladi. Ba’zan o‘lik tillar qaytadan tirik tilga 
aylanishi mumkin, degan fikr ham mavjud va buning isboti sifatida ivrit tilini 
misol qilib keltirish mumkin. Bu qarashni nisbiy deb baholash kerak. Negaki, til 
aloqa munosabat vositasi sifatidagi ahamiyatini yo‘qotdimi, uni sun’iy ravishda 
tiklab bo‘lmaydi. 
Sotsiolingvistikadagi 
me’yoriylik
mezoni deyilganda tilning muayyan 
me’yorlar asosida muvofiqlashtiriluvi tushuniladi. Til grammatikasiga oid qonun-
qoidalarning yaratilishi me’yorlashtirishning muhim omillaridan hisoblanadi. 
Me’yorlashtirilgan til muayyan jamiyatning ehtiyoji uchun xizmat qiladigan, 
muayyan qonun-qoidalar asosida muvofiqlashtirilgan milliy-adabiy tildir. 
Sotsiolingvistika o‘ziga xos kontseptsiyalarning muayyan to‘plami bilan 
ishlaydi: tilshunoslik jamiyati, lingvistik vaziyat, ijtimoiy va kommunikativ tizim, 
lingvistik sotsializatsiya, kommunikativ kompetensiya, lingvistik kod, kodni 
o‘zgartirish, ikki tilli (bilingalizm), diglossiya, til siyosati va boshqalar. Bundan 
tashqari, ba’zi tushunchalar tilshunoslikning boshqa sohalaridan olinadi: 
lingvistik norma, nutq muomalasi, nutq harakati, til bilan aloqa, til aralashuvi, 
vositachilik tili va boshqalar.