Buxoro davlat universiteti u. M. Xalikova maktabgacha ta

Pedagogik loyihalash shakllari
- bu pedagogik tizimlar, jarayonlar yoki 
vaziyatlarning yaratilishi va ishlashini turli darajadagi aniqlik bilan tavsiflovchi 
hujjatlar. Dizaynning har bir ob'ekti va bosqichi o'z shakllariga, ularning soniga 
ega va hatto o'zlari ham o'zgarishi mumkin. 
12-§.BOLALARNI HAR TOMONLAMA RIVOJLANTIRISHDA 
LOYIHALASHTIRISH FAOLIYATINING AHAMIYATI. 
 
Sog'liqni saqlash, o'quvchilarning jismoniy rivojlanishi, bolalarning 
qiziqishi va faolligini rivojlantirish, intellektual va shaxsiy muammolarni hal 
qilish, o'z xatti-harakatlarini boshqarish va mustaqil faoliyatni rejalashtirish, 
bolalarning kattalar tengdoshlari bilan muloqot qilish va o'zaro munosabat 
usullarini o'zlashtirish, universal ta'lim faoliyati uchun zarur shart-sharoitlar 
maktabgacha ta'lim uchun zamonaviy talablar bilan belgilanadi.
Bugungi kunda maktabgacha ta'limda amalga oshirilayotgan mavjud 
tendentsiyalar va me'yoriy o'zgarishlar o'qituvchidan bolalar bog'chasida 
pedagogik jarayonni tashkil etishning yangi shakllarini yaratishni talab qiladi. 
Kattalar va bolalarning birgalikdagi faoliyati shakllarini izlash ayniqsa dolzarb 
bo'lib qoladi. 
So'nggi o'n yilliklardagi bola rivojlanishi bo'yicha tadqiqotlarning so'nggi 
natijalari tufayli rivojlanishi ham jismoniy, ham aqliy o'sish jarayonida sodir 
bo'lgan passiv bolaning qiyofasi tug'ilishdan boshlab faol bola haqidagi yangi 
g'oyalar bilan almashtirildi. asosiy kompetensiyalar va o'rganish va rivojlanish 
uchun boy salohiyat. 
Bu ta'lim va rivojlanish jarayoniga yangi baho berishga olib keldi: bola 
uning rivojlanishiga ushbu rivojlanish sodir bo'lgan ijtimoiy va madaniy muhit 
kabi ta'sir qiladi. Ta'lim va rivojlanish jarayonlari ijtimoiy ikki tomonlama 
almashinuv jarayonida amalga oshiriladi. Ta'lim o'zaro bog'liqlikda va 
odamlarning o'zaro ta'sirida amalga oshiriladi. Bolaning ta'lim jarayonida 

---

92 
o'qituvchining roli haqidagi tushuncha o'zgardi. Kattalarga endi bolalarga 
bilimlarni "muloqot qiladigan" va "uzatadigan" asosiy "hamma narsani biluvchi" 
roli berilmaydi. Ta'lim va o'qitish hamkorlikda, ta'lim jarayonining barcha 
ishtirokchilari bir xil darajada jalb qilinganda tobora kuchayib bormoqda. Bunday 
jarayonlarni optimal tarzda rag'batlantiradigan ta'lim sharoitlari bolaning yashash 
sharoitlari bilan bir qatorda, birinchi navbatda, loyiha faoliyatini o'z ichiga oladi. 
Loyiha davomida bolalar va kattalar birgalikda dunyoni o'rganadilar, tarkibni tahlil 
qiladilar, savollar tug'diradilar va yechim topadilar. Shu bilan birga, tadqiqot 
jarayonida birgalikda bilimga ega bo'lish uchun loyiha hamkorlikda davom etishi 
kerak. 
Pedagogika fani aqliy tarbiya berish vazifalarini samarali hal etishda 
bolaning imkoniyatlaridan to‗g‗ri foydalanish, bola organizmining umumiy 
charchashiga sabab bo‗lishi mumkin bo‗lgan ortiqcha yuk bo‗lmasligi yo‗llarini 
topish uchun maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalaming aqliy rivojlanishi 
qonunlari va imkoniyatlarini o‗rganish bilan shug‗ullanadi. Maktabgacha tarbiya 
yoshining dastlabki bosqichlarida bolalarda tasawur ta‘limi bo‗ladi. Hayotiy 
tajribaning ortib borishi va tafakkurning rivojlanishi bilan ijodiy xayol tarkib 
topadi. Kichik maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar uchun ko‗rgazmali-harakatli, 
ko‗rgazmali-obrazli tafakkur xosdir. Buning asosida so‗z, mantiqiy tafakkur, 
tushunchali tafakkur rivojlantiriladi. Tarbiyachi bolalarda tafakkur faoliyatini 
tarkib toptirishi, bu hodisalarni, voqealami chuqur anglab olish, ularning muhim 
bo‗lgan va muhim bo‗lmagan tomonlarini ajratishga o‗rgatishi lozim. 
Qiziquvchanlik bolaga xos xususiyatdir. U bolaning tevarakatrofdagi voqea-
hodisalarga, narsa va buyumlarga qiziqish bilan qarashida, hamma narsani ushlab, 
his qilib, diqqat bilan kuzatishida namoyon bo‗ladi. Tarbiyachi kuzatishlar tashkil 
etib, bolalarda paydo bo‗lgan savollarga o‗z vaqtida javob berishga harakat qiladi, 
ularni mustaqil javob qidirishga yollab, maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda 
qiziquvchanlikning susayishiga yo‗l qo‗ymaydi.[6].
Bolalarda o‗quv faoliyatlari asoslari ta‘lim jarayonida hosil qilinadi, 
ularning maktabda muvaffaqiyatli o‗qishi uchun muhim shart-sharoitlar yaratiladi. 

---

93 
Ta‘limni ikki yo‗l bilan amalga oshirish maqsadga muvofiqdir. Birinchi yo ‗li — 
bolalaming bilim, malaka, ko‗nikmalami kattalar bilan o‗zaro munosabatda 
boMishi orqali egallab borishidir. Ikkinchi yo ‗li — maxsus tayyorgarligi bor 
kishilaming maxsus o‗quv muassasalarida bolalami kerakli bilim, malaka, 
ko'nikmalardan rejali ravishda xabardor qilib borishidir. Bunday yo‗l bilan ta‘lim 
berishdan maqsad yosh avlodni zamonaviy ishlab chiqarishda, jamiyatning 
ijtimoiy-siyosiy, madaniy hayotida faol qatnashtirish uchun zarur bo‗lgan fan 
yutuqlari bilan tanishtirishdi. 
Maktabgacha ta'lim tashkilotidagi loyiha faoliyatining maqsadi faol va 
izlanuvchan, ko'p qirrali va ijodiy erkin bola bo'lishi kerak. Maktabgacha yoshdagi 
davrning ahamiyati shundan iboratki, aynan shu yoshda bolaning umumiy jismoniy 
va aqliy rivojlanishi sodir bo'ladi, bu keyinchalik qadriyatlar va axloqiy 
ko'rsatmalarni tanlash, tashqi muhit bilan munosabatlarni o'rnatish uchun asos 
bo'ladi. dunyo va o'zi bilan. Aynan maktabgacha yoshdagi bolalik - bu bilim, 
ko'nikmalarni o'zlashtirish va shakllanayotgan shaxsning kognitiv manfaatlarini 
rivojlantirish uchun asosdir. 
Maktabgacha ta'lim muassasasida loyiha faoliyatini tashkil etish ochiqlik, 
dialog, refleksivlik, bolalarning manfaatlarini rag'batlantirish va rag'batlantirish 
uchun shart-sharoitlarni yaratish, bola bilan sheriklik va hamkorlikda 
munosabatlarni o'rnatish kabi muhim dizayn tamoyillariga asoslanishi kerak; yosh 
xususiyatlarini, shaxsning individual, intellektual va fiziologik imkoniyatlarini 
hisobga olgan holda, izchillik, bolalar bog'chasi va oilada bola bilan o'zaro 
munosabatni ta'minlash. O'qituvchi, birinchi navbatda, bolani loyiha faoliyatini 
amalga oshirishga undaydigan shart-sharoitlarni yaratishi kerak, bu erda 
maktabgacha yoshdagi bola faol sub'ekt, bajaruvchi bo'ladi. Bunday ish jarayonida 
bolalar o'zlari yaratgan vaziyatni yashaydilar, ijobiy yoki salbiy his-tuyg'ularni 
boshdan kechiradilar. Maktabgacha ta'lim muassasasida loyiha ishlarini amalga 
oshirish o'qituvchi, tarbiyachi loyiha faoliyatini tashkil etish va o'tkazish 
texnologiyasini o'zlashtirishi kerakligini nazarda tutadi, chunki dizayn har doim 
o'qituvchining bosqichma-bosqich ishni majburiy bajarish bilan birgalikdagi ishi 

---

94 
hisoblanadi. Loyihani yaratish bo'yicha ish mavzuning ta'rifi, uning zamonaviy 
voqelik bilan bog'liqligi bilan boshlanadi. Keyinchalik, loyihaning maqsadi 
shakllantiriladi, vazifalar qo'yiladi, moddiy-texnika jihozlari masalasi hal qilinadi 
va loyihani amalga oshirish va loyiha faoliyati mahsulotini olish uchun amalda 
tayyorgarlik ko'riladi. Ushbu maqsadga erishish maktabgacha yoshdagi bolalarning 
o'qituvchi va ota-onalar bilan birgalikdagi faoliyati bilan mumkin, muhim shart - 
maktabgacha ta'lim muassasasining rivojlanayotgan ob'ekt-fazoviy muhitini to'g'ri 
jihozlash. Yakuniy bosqichda o'quvchilar olingan natijani, faoliyat mahsulini 
namoyish etadilar. 
Loyiha mahsulotlari maketlar va modellar, ko'rgazma gazetalari, 
albomlar, bayramlar, o'yinlar, kattalar bilan hamkorlikda tayyorlangan kitoblar, 
loyiha papkasi va boshqalar bo'lishi mumkin. Bola o'z mehnatining samarasini 
albatta ko'rishi va his qilishi kerak. Loyiha faoliyatini amalga oshirish uchun har 
bir loyiha muvaffaqiyatli yakunlanishi kerakligi haqidagi qoidaga rioya qilish 
ayniqsa muhimdir, natijada bolada g'urur hissi paydo bo'ladi. Maktabgacha ta'lim 
tashkilotida har xil turdagi loyihalar qo'llanilishi mumkin: tadqiqot, ijodiy, rol 
o'ynash, normativ. Hozirgi vaqtda vatanparvarlik ruhini rivojlantirishga bo'lgan 
alohida ehtiyojdan kelib chiqqan holda, Vatan mavzusi eng dolzarb mavzulardan 
biridir. Masalan, kattaroq maktabgacha yoshdagi bolalar va ota-onalar uchun 
"Mening ona yurtim" kabi nomli loyihani amalga oshirishingiz mumkin. 
Maktabgacha yoshdagi bolalar O‘zbekistonning tarixiy merosi, mahalliy aholi, 
an'ana va urf-odatlarni alohida qiziqish bilan o'rganadilar. Materiallar bolalar va 
o'qituvchilar tomonidan loyihalarni tayyorlashda muvaffaqiyatli qo'llaniladi. 
Maktabgacha ta'lim muassasasida ushbu ta'lim loyihasini ishlab chiqish 
mavzulari "Qishda qishloqda ishlash", "Qurilish maydonchasidagi kasblar", 
"Qishloq xo'jaligi kasblari", "Mehnat qurollari" kabi kasblarni o'z ichiga olishi 
mumkin. Asboblar‖ va boshqalar. Shunday qilib, maktabgacha yoshdagi bolalarni 
kasblar bilan tanishtirish ularning kasb turlarining xilma-xilligi haqidagi 
tushunchalarini kengaytirishga, kattalar mehnatiga hurmatli munosabatni 
tarbiyalashga, bolalarning yaqin odamlarning mehnat faoliyati haqidagi bilimlarini 

---

95 
boyitishga imkon beradi, ularga kasb-hunarning inson uchun ahamiyati va 
kelajakdagi kasbni tanlash zarurligi to'g'risida tushunchani shakllantirish, 
maktabgacha yoshdagi bolalarning istaklari va paydo bo'lgan afzalliklarini aniqlash 
mumkin.
Loyiha faoliyati usuli o'qituvchi-pedagog shaxsga yo'naltirilgan va 
rivojlanish yondashuvlarini amalga oshirishi, bolalarning qiziqishlari va istaklarini 
hisobga olishi, ularning ehtiyojlariga qarab ta'lim yo'nalishini qurishini nazarda 
tutadi, bu zamonaviy ta'limning ajralmas shartidir. Bu borada maktabgacha 
yoshdagi bolaning axloqiy va estetik tarbiyasi muhim ahamiyatga ega. Buni 
zamonaviy tadqiqotchilarning pedagogika fani bolalarni axloqiy va qadriyat 
tarbiyasi yo‗llari va vositalarini belgilashni o‗z vazifalaridan biri deb bilishi 
haqidagi fikrlari ham tasdiqlaydi.