Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik ta
Yüklə 7,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AMALIY SAN’AT ASARLARI VOSITASIDA O‘QUVCHILARNI ESTETIK JIHATDAN TARBIYALASH Shukurov Avaz Ro‘ziboyevich
|
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. O‘zbekiston Respublikasining «Ta'lim to‘g‘risida»gi qonuni. Barkamol avlod - O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori.T., «Sharq», 1998y. 686 2. O‘zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi». Barkamol avlodYzbekiston taraqqiyotining poydevori.T., 1998y. 3. R.Ilashova.Amerika maktablarida.-“Boshlang‘ich ta’lim”jurnali.2019-yil. 4.http//elib.buxdu.uz AMALIY SAN’AT ASARLARI VOSITASIDA O‘QUVCHILARNI ESTETIK JIHATDAN TARBIYALASH Shukurov Avaz Ro‘ziboyevich Buxoro davlat universiteti Pedagogika instituti “San’atshunoslik” kafedrasi dotsenti Jabborova Shahzoda Husenqizi Buxoro davlat universiteti Pedagogika instituti “Tasviriy san’at va amaliy bezak san’ati” I bosqich magistranti Umumiy ta’lim maktablarida tasviriy san’at darslari estetik tarbiyaning asosiy vositalaridan hisoblanib, o‘quvchilarni ma’naviy barkamol etib tarbiyalashda katta ahamiyatga egadir. Tasviriy san’at darslarida o‘quvchilar ilmiy bilim asoslarini egallaydilar, borliqni o‘zlashtiradilar, bu esa ularni g‘oyaviy, aqliy, axloqiy, estetik jihatdan tarbiyalashda samarali ta’sir ko‘rsatadi. Tasviriy san’at darslari tarkidida bo‘lgan Amaliy san’at turlari va ularni o‘rganish mavzulari, o‘quvchilarga o‘zbek milliy amaliy san’at turlarini tanishtirish, amaliy san’at asarlarini yaratish jarayonini o‘rgatish va shu bilan bir qatorda o‘quvchilarning badiiy-estetik ongini rivojlantirish maqsadida olib boriladi. Amaliy san’at turlari va ularni o‘rganish darslari o‘quvchilarda ma’naviy dunyoqarashni, g‘oyaviy e’tiqodni shakllantirishda alohida ahamiyat kasb etadi. U fikrlash qobiliyatini, ko‘rish xotirasini, ijodiy tasavvurni, badiiy didni, estetik hissiyotni o‘stiradi. O‘zbek milliy amaliy san’atining har bir turi (naqqoshlik, zardo‘zlik,kulolchilik, misgarlik, yog‘och o‘ymakorligi, kashtado‘zlik, loydan turli haykalchalar yasash va boshqalar) o‘quvchilar ijodiy qobiliyatining o‘sishiga, 687 dunyoqarashining shakllanishiga yordam beradi, ya’ni shaxsni har tomonlama kamol toptirishda o‘z hissasini qo‘shadi. Amaliy san’at uzoq rivojlanish yo‘lini bosib o‘tgan bo‘lib, elementar bezaklardan ibtidoiy odamlar turli xil asboblar, kulolchilik, kiyim-kechaklar zamonaviy interyerda, shaharda ko‘plab mahsulotlarning murakkab majmuasiga aylandi. Amaliy san’at asta –sekin atrof muhitning, ob’yektlarning keng doirasini o‘z orbitasiga qamrab oladi va bugungi kunda u deyarli universal bo‘lib qoldi. Amaliy san’atda yangi janrlar paydo bo‘la boshladi, shuningdek yangi yo‘nalishlar yaratildi. Ular materiallarni dekorativ qayta ishlash tehnologiyalarining rivojlanishi tufayli paydo bo‘ldi. Amaliy san’at taraqqiyotining o‘ziga xos xususiyati, uning hayot muhitini badiiy boyitishga xizmat qiladigan estetik vazifasidir. Atrofimizdagi olam, yashash muhitimiz aynan amaliy san’at turlari orqali go‘zallashdi, o‘zgacha ko‘rinish, o‘zgacha xarakter kasb eta boshladi. Eng asosiysi bizning badiiy estetik qarashlarimiz, estetik didimizni belgilab beruvchi, uni rivojlantiruvchi, inson shaxsiyatini ko‘rsatuvchi vosita sifatida namoyon bo‘la boshladi. Estetik tarbiya – bu o‘quvchilarning hayotdagi, tabiatdagi, san’atdagi, jamiyatdagi go‘zalliklarini to‘liq idrok etish qobilyatini tarbiyalashdir. Go‘zallik kishilarning aqliga, qalbiga, irodasiga ta’sir etib, ma’naviy dunyoqarashini boyitadi. Estetikaning sonlarning ijodiy faoliyatlaridagi roli benihoya kattadir. Hayotga estetik munosabatda bo‘lish ilhomning asosi hisoblanib, mehnatni quvonch va ma’naviy zavq manbaiga aylantirishga yordam beradi. Estetik tarbiya jarayonida kishilarning qarashlari, his-tuyg‘ulari, didi shakllanadi. Bu shakllanish esa g‘oyaviy-siyosiy tarbiya bilan, ijodiy tafakkurning rivojlanishi bilan chambarchas bog‘liqdir. Hozirgi vaqtda maktablarimizning asosiy vazifalaridan biri o‘quvchilarda borliqni faqat ijodiy o‘zlashtirishga bo‘lgan ehtiyoj va qobiliyatni shakllantirishnigina 688 emas, balki ularda go‘zallik qonunlari asosida borliqni qaytadan qurish hissini tarbiyalash hamdir. Jamiyatimizdagi har bir inson qaysi sohada ish olib borayotganligidan qat’iy nazar go‘zallik va nafislikni ko‘ra bilishi va tushuna bilishi kerak. O‘quvchilarning estetik jihatdan tarbiyalash maqsadida o‘qituvchi ularga tabiatdagi go‘zallikni, shakllarning turli-tumanligini ko‘rsatadi. Bolalarga quvonch, hayajon baxsh etgan tabiat go‘zalliklari, so‘z bilan tasvirlab bo‘lmas rang birikmalari uzoq vaqtlargacha ularning xayolida saqlanadi. Bu jarayonda amaliy san’at namunalarining alohida o‘rni bor. Yorqin ranglar, o‘zgacha go‘zallik va eng asosiysi milliy qadriyatlar uyg‘unligi, o‘quvchilarda faxrlanish, vatarparvarlik va milliy g‘ururni shakllantiradi. Amaliy san’at asarlari bir qancha talablarga javob beradi: ular estetik sifatga ega; badiiy ta’sir uchun mo‘ljallangan; kundalik hayot va interyerni bezash uchun xizmat qiladi. Bunday asarlar kiyim kechak, libos va bezak matolar, gilamlar, mebellar, badiiy oynalar, chinni, fayans, zargarlik buyumlari va boshqa badiiy mahsulotlar hisoblanadi. Amaliy san’atda janrlarning rivojlanishi ijtimoiy rivojlanish, jamiyat hayotiga sezilarli tasir ko‘rsatdi. Jamiyatning ko‘proq qatlamlarini tobora o‘ziga jalb qila boshladi. Ayniqsa dekorativ san’at ishlab chiqarish va ta’lim jarayonlariga mustahkam kirib bordi, devor gazetalari, e’lonlar taxtasi, taklifnomalar ,plakatlar, ko‘rgazmali o‘quv qurollari va boshqalar ko‘rinishidagi zaruriy elementga aylandi. Inson badiiy–estetik didi rivojlanishida dekorativ san’atning o‘rni beqiyosdir. Avvalo go‘zallikni xisqilish, uni idrok etish tushunchasi, inson shaxsiyatida aynan atrof muhit tasirida shakllanadi. Amaliy san’at bizni o‘rab turgan muhitni estetik zavq beruvchi, o‘zgacha ko‘rinishga keltirishga qodir. Amaliy san’at buyumlari insonlarning ma’naviy kamolotida, mehnat va estetik tarbiyasida, xalq xo‘jaligidagi mehnatga tayyorlashda alohida ahamiyatga ega. Amaliy san’at va amaliy san’at buyumlari madaniyatning ajralmas qismi bo‘lib, badiiy didning shakllanishiga faol ta’sir ko‘rsatadi. 689 Xulosa o‘rnida shuni aytish lozimki, Amaliy san’at va amaliy san’at buyumlari orqalio‘quvchilarda estetik idrok, taqdimot, estetik his-tuyg‘u rivojlanadi. Hissiy tajribalar to‘planadi, nutq boyitiladi. O‘quvchilar fikrlash jarayoni rivojlantiriladi, taqqoslash tahlil qilish, sintezlash, umumlashtirish jarayonlarida muhim ahamiyat kasb etadi. Jamiyat tomonidan oldimizga qo‘yilgan yetakchi maqsad – har bir yosh avlodning shaxsini har tomonlama kamol toptirish uchun mehnat, axloqiy va estetik tarbiyaning yaqin birligiga erishish ekan, bunday muhim vazifaning yechimi sifatida, amaliy san’at buyumlari va xalq amaliy bezak san’ati materiallari bo‘yicha talim jarayonida yangi o‘quv-ijodiy vazifalar tizimini amalga oshirishni keltirish mumkin, va bu o‘z maqsadimiz tomon yetaklaydigan samarali yo‘l bo‘lib xizmat qiladi. Yüklə 7,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|