Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik ta

Portret 
- eng qadimgi janrlardan biri. Fayyum shaharchasida rangtasvirning 
mum usulida bajarilgan g‘oyat go‘zal portretlari topilgan. Bu asarlar eramizning I - 
III asarlarida qadim Misrda yaratilgan. Fayyum portretlari yorqin hayotiy obrazlar 
ekanligi shaklning yorug‘ - soyali hajmiy model asosida bajariladiganligi bilan 
boshqa uslublardan farq qiladi. 
Sharqning buyuk musavvirlari Kamoliddin Behzod va uning shogirdlari 
Mahmud Muzahid Qosim ali va boshqalar. Rang tasvirning miniatyura usulida 
samarali ijod qilganlar. 
O‘zbek xalqining mohir musavirlari Abdulxaq Abdullaev, Rahim Ahmedov, 
Malik Nabiev, Chingiz Axmarov, Ro‘zi CHoriev, Sobir Rahmetov, Bahodir 
Jalolov kabi buyuk allamalar va portret janrida zamondoshlarimiz siymolarini 
yaratganlar va yaratib kelganlar. 
Musavvir narsa va buyularning o‘ziga hos ko‘rinish timsollarini 
natyurmortlarda aks ettiradi. Bu janr XVII asrda yuzaga keldi. Mashhur golland 
natyumortchilari baliq va turli ichimliklarni kuzatib, ularning mazasini his qildirish 
va mavjudligidan sevinishga ruhlantiradi. Musavvirlar guyo hayot lazzatlari 
madhiyasini kuylaydilar. 
O‘zbek musavvirlari Y. Elizarov, Rahim Ahmedov, Akmal Ikromjonov, 
G‘ofur Abdurahmonov va boshqalar ijodlaridan natyurmort janriga keng o‘rin 
berilgan. 

---

700 
Asosan tabiat aks ettirilgan suratlar - manzara, ko‘rinishlari XVII asrda 
Gollandiyada yaratila boshladi. Manzara janri faqat tabiat manzarasi asarlari, balki 
tabiatning cheksiz xilma xilligi va yil fasllari, turli ob-havo sharoitlariga, oftob 
yoki oy yorug‘i tasiri go‘zallikning, balki inson xis tuyg‘usi, kayfiyati haqida ham 
so‘zlab beradi. K. Koro Van Gog, P. Sezan Lar yaratgan manzaralarni bir-biriga 
taqqoslab ko‘rin. Bunda siz real tabiatan turlicha obrazlar keltirib chiqarilganligini 
ko‘rasiz. 
Bunga asosiy sabab musavvir shaxsidir. Musavvir har doim ham ko‘rganini 
asl holda chizavermaydi, balki rangtasvirga o‘zining ichki hissiyotlarini qo‘shib 
yuboradi. Har bir musavvirning o‘ziga sevgan rang uyg‘unligi, uslubi, ranglarga 
o‘z munosabatlari mavjud. 
Bilimdon tomoshabin bo‘lish oson ish emas, albatta. Rangtasvir tilini muttasil 
o‘rganish, taffakurni estetik did va tuyg‘u idrokni doimo rivojlantirib borish zarur. 
Musavvir rang tasvir vositalari ko‘magida betakror ijod asarlar yaratib, bizni 
hayratga soladi, dilimizga quvonch bag‘ishlaydi, turli kechinmalar orqali ruhimizni 
oziqlantiradi va o‘z mahorati bilan sirli fikrlariga oshno qiladi. 
Rang tabiatda mavjud barcha narsalar shakllarini, atrof - muhit go‘zalligini, 
turli kayfiyat va his tuyg‘ularini ifodalay oladi. Rangni turlicha idrok qilish 
mumkin, uning vositasida, fikr yuritish, loyihalash, konstruksiyalash qurish 
imkoniyatlari mavjud «Rang» va «Bo‘yoq» shunchalarini farqlash uchun 
rangshunoslik asoslarini o‘rganmoq zarur. Rangtasvir uchun kerak bo‘lgan rangni 
politrada bo‘yoqlarni bir - biriga qorishtirish yo‘li bilan tayyorlab olinadi. So‘ngra 
tekislik yuzasida ranglar majmuini uyg‘unlashtirgan holda koloritni keltirib 
chiqaradi. Yagona «Rang» so‘zi rangtasvir jarayonida muhim ahamiyat kasb etadi 
va san’atning bu sohasida asosiy vazifasini bajaradi. 
Tasvvur qiling, atrof muhitda barcha ranglar yo‘qolib qoladiyu, biz uni oq 
kulrang ustidan ko‘rayotgan bo‘laylik qanchalik g‘amgin, zurikarli biz 
ko‘nikmagan manzara kelib chiqadi. Shundagina hayotda rangni qanchalik 

---

701 
ahamiyatga ega ekanligini payqab qolamiz. 
Har bir narsa o‘z rangiga ega. Ba’zi narsalarni uning rangi orqali taniymiz. 
Kattaligi bir xil bo‘lgan aylana shaklidagi uchta narsani ko‘z oldimizga keltiring. 
Biz ularni o‘ziga hos ranglarga bo‘lib olovrang apelsin, qizil pomidor, och yashil 
olmaga «aylantira» olamiz. 
Rang va meva chevalarni pishganligi yoki yam yashil daraxtlarni Sarg‘ayib 
qizarib borayotganligini va kuzning kirib kelayotganidan darak beradi. Xatto havo 
qatlami, uzoqdagi o‘rmon yoki tog‘larning rang barang bo‘yoqlarga bo‘yab, 
bo‘shliqdagi mo‘ljalni topish imkonini beradi. Kunning turli vaqtlaridan 
charaqlagan oftob rangidan eru ko‘k, suvlar rangi o‘zgarib ketadi. Kunning g‘ira 
shira paytida yashil rang tovlanib ko‘rinadi, qorong‘ulik tushganda esa qizil, pushti 
ranglar to‘qlashadi, ko‘k, yashil ranglar och tusga kiradi. 
Olamning go‘zalligi, buyumlar shakli va jismini, bo‘shliq va yorug‘likni rang 
fazilatlari orqali ko‘ramiz. 
Rang biz kuzatib, his qilgan buyumni asosiy belgilardan biridir. 
Hayot baxsh tabiatning rang barang tasirlari o‘ziga xos ravishda bizni shod 
etadi. Yil fasllarini har biriga xos bo‘lgan o‘z ranglari bor. Bahorning nozik, 
yozning shirali, kuzning charaqlagan va qishning jarangsiz ranglaridan so‘z did 
bilan tanlov o‘tkazishingiz mumkin. 
Bir 
haqiqatni 
hech 
qachon 
esimizdan 
chiqarmasligimiz 
kerak: 
mamlakatimizda madaniyat va san’at taraqqiy etmasa, jamiyat rivojlanmaydi, dedi 
Prezidentimiz. Xalqimizning rivojlanish darajasi avvalo milliy madaniyatimizga 
qarab baholanadi. Shu ma’noda, madaniyat – bu xalqimiz, jamiyatimiz qiyofasidir. 
Biz O‘zbekistonning yangi qiyofasini yaratishga kirishgan ekanmiz, buni avvalo 
milliy madaniyatimizni rivojlantirishimizdan boshlashimiz lozim.