Cəfərova Gülbahar Şahin qızı (magistrantın s a. a. )

Ekspert metodunu təsnifləşdirsək, 3 qrupa bölmək olar: 
1. 
Riyazi-statistik metodla ekspert qiymətləndirmənin hesablama metodu; 
2. 
Ekspert qiymətləndirmədə kütləvi sorğu metodu; 
3. 
Keyfiyyət göstəricilərinin və xassələrin ekspert qiymətləndirilməsi metodu.

---

36 
Riyazi-statistik metod-sınaqların nəticəsində xətaların və səhvlərin üzə 
çıxarılmasıüçün riyazi-statistik metoddan istifadə edilir.
Kütləvi sorğu dedikdə-ekspertlərin, informasiyanın alınması xarakterli 
məlumatların sorğu yolu ilə apardıqları metoddur. Həmçinin sorğunu nəticələrinin 
hesablanması və analizi aiddir. Nəticələrin təhlili qrup halında toplaşmış ekspertlər 
tərəfindən aparılır. Bu metodun aparılmasında məqsəd, qiymətləndirmənin 
nəticəsində, ekspert qrupunun ümumilikdə rəyinin olmasıdır. Bu metodun çatışmayan 
cəhətləri ondan ibarətdir ki, nəticələrin alınmasında müxtəlif sahə ekspertlərinin 
qoyulan suala fərqli yanaşmalarıdır.
Ekspert qiymətləndirməsi metodu-məmulatın kompleks və ya ayrı-ayrı keyfiyyət 
göstəricilərini, xassələrini daha dəqiqi ölçməyə kömək edir. Bu metodun tətbiqində 
sərişdəli, bacarıqlı, fikirlərində obiyektiv olan mütəxəssis ekspertlər iştirak edir. 
Ekspertlər öz şəxsi maraqlarını, mənfəətini güdməməli, obyektiv olmalıdırlar. [17] 
Yuxarıda sadalanan metodlardan istifadə etməklə metaldan olan yeməkxana 
təyinatlı malların keyfiyyət göstəricilərini təyin edirlər. Metal yeməkxana qabları 
üçün əsas keyfiyyət göstəricisi korroziyaya davamlığıdır. Paslanmayan poladda 
korroziyaya davamlılığı ilə seçilir və metal məmulatləar içərisində əsas yer tutur. 
Paslanmayan polad dedikdə, tərkibində 10-20% xromdan ibarət ərinti nəzərdə tutulur. 
Bu materialdan hazırlanan qablar, mətbəx məmulatları geniş tətbiq olunur. Bunun 
səbəbi bir neçə göstəricidir: 

Paslanmayan polad məmulatlarının səthi asanlıqla təmizlənə bilən olmasıdır. 
Səbəbi isə üzərində bakteriaların, çirklərin toplaşa bilməyəcəyi məsaməsiz səthə 
malik olmasıdır.

Paslanmayan polad məmulatlar turşularla reaksiyaya girmədiyi üçün yeməyin 
dad, iyi və rəngində dəyişiklik olmur.

Gözəl, parlaq məmulatlar olduğu üçün hər zaman seçilirlər. Hətta səliyqəli 
saxlanılarsa 100 il belə davamlı olar.

---

37 
Metal qabların keyfiyyətinə bir çox tələblər qorulur. Ümumiyyətlə metal qablar 
əsasən yüngül, nazik divar təbəqəli məmulatlar olub yeməklərin hazırlanması, 
saxlanması, qəbul edilməsi, süfrəyə verilməsi üçün istifadə edilir. Həmçinin digər 
məqsədlər üçün. Keyfiyyətə qoyulan tələblər məmulatın təyinatından, növündən asılı 
olaraq dəyişir. Lakin ümumi keyfiyyət tələbləri də vardır ki, təyinat göstəricisinə görə 
aid edilmir. Bunlara mexaniki, termiki davamlılıq, yaxşı istilik keçiricilik, atmosferdə 
oksigenin təsirinə, üzvi turşuların təsirinə qarşı davamlılıq olmalıdır. Bəzi 
elementlərdə vardır ki, (qurğuşun, sink)insan orqanizminə zərərli olduğuna görə yol 
verilmir. Metal qab qida ilə təmasda, qidanın rəngini, iyini, dadını, qida dəyərliliyini 
dəyişməməlidir. İstismar zamanı davamlı və qıda qalıqlarından asan təmizlənən, rahat 
istifadə olunan, estetik cəhətdən cəlb edən olması keyfiyyət tələblərini təmin edir. 
Metal qablara verilən tələbləri metalın növündən asılı olaraq nəzərdən keçirək.
Çuqun qablarda keyfiyyətə qoyulan tələblər. Çuqun qabların daxili və xarici səthi 
yaxşı şirələnməli və hamar olmalıdır və həmçinin hər bir hissəsi simmetrik 
yerləşməlidir. Şirə örtüyün keyfiyyəti birbaşa məmulaatın keyfiyyətinə təsir edir. 
Odur ki, şirə örtüyü sıxlıq və naziklik eyni bərabər səviyyədə, 0, 5 mm-dən qalın 
olmamalı. Bundan başqa şirə örtüyü mexaniki bərk, kimyəvi və termiki proseslərə 
davamlı olmalıdır. ParlaqlıqAğız hissəsinin kənarları və qapağın oturacağı hamar 
olmalıdır. Çəkilmiş şirə qatında insan orqnizminə mənfi təsir edən heç bir kimyəvi 
maddə olmamalıdır. Sınaq aparılan zaman su ilə doldurulmuş çuqun qabdan su 
sızmamalıdır.
Polad qablarda keyfiyyətə qoyulan tələblər. Polad qablar iki cür 
buraxılır:şirələnmiş, sinklənmiş, qalaylanmış, qalaylanmış və paslanmayan polad 
qablar olaraq qruplaşdırılır. Hər iki qrup məmulatlar ayrı-ayrı sınaqdan keçirilir.
Qalaylanmış polad qablarda ilk öncə ümumi xarci görünüş nəzərdən keçirilir. 
Baxılan zaman çat, qeyri-hamarlıq, tikiş izləri qabarıq olmamalıdır. Qaynaq tikişləri 
sıx, simmetrik olmalıdır. Qabın daxili və xarici səthi yaxşı qalaylanmalı və örtük 
qalayın miqdarı 0, 5 q, bəzən isə 2, 0-3 qram ola bilir.

---

38 
Sinklənmiş polad qablar da bir sıra tələblərə cavab verməlidir. Bunlara su 
keçirməzlik, qabın tikişləri, qalaylanmış qablarda olduğu kimi olmalı, sink örtük 
barəabər, hamar olmalıdır. Sink örtük sıx, parlaq, qalılığı 12 mm-dən çox olmamalı, 
səthlə möhkəm birləşməldir[18]. 
Şirəli polad qablarda keyfiyyətə tələblər şirə qatının hər yerə bərabər paylanması və 
möhkən birləşməlidir. Səth parlaq, qabarıqsız olmalıdır. Şirə qatının tərkibində mis, 
qurğuşun, sürmə və b. qarışıqların olması yolverilməzdir. Şirələnmənin davamlılığına 
tələblər çuqun qablardaki kimidir. Şirə qatının davamlılığın yoxlayan zaman 232
0
C-yə 
qədər qızdırıb, adi otaq temperaturuna qədər şok soyutduqda şirə qatında heç bir çat 
əmələ gəlməmlidir. Zərbə ilə təsir etdikdə (50-60 kq ilə 300-400 mm hündürlükdə) 
şirə qatı qopmamalıdır.
Metal qabların keyfiyyətinə əsas tələblər dövlət standartları ilə müəyyən olunur. 
Əsas onların parametr ölçüsü, səthinin keyfiyyətı, məhsulun dizaynı ilə müəyyənləşir. 
Standartda tənzimlənir:qabların və qapaqların ıstehsalında istehsal olunan ərintilərin 
səthi;əsas metal örtüyünün qalınlığı və s. Həmçinin standartda qabların qəbul 
qaydaları və sınaq test üsulları göstərilir.
Metal məmulatların keyfiyyəti metal istehsalının keyfiyyətindən və həmçinin onun 
kimyəvi tərkibindən, aşqarların miqdarından, qeyri-metal birləşməlırindən asılıdır. 
Keyfiyyətli məhsul istehsalında ərintinin keyfiyyəti vacib əhəmiyyət kəsb edir. 
Qoyulan tələblərə yüksək komplex xassələri, tərkibindəki birləşmələr, qazlar, zərərli 
qatışıqların miqdarı, istismar zamanı xassələrini qoruyub sxlaması və s. göstəricilər 
aidddir. Metal istehsalında istifadə olunan üsulların bir çoxu müasir tələblərə cavab 
verən yüksək keyfiyyətli məhsul vermir. Buna görə son illərdə yeni texnoloji 
üsullardan istifadə olunur. Bu proses, metalın sintetik emalı, elektrik sobada yenidən 
əridilmə, vakkumlaşması, vakkum sobada, elektik-şüada yenidən əriməni göstərmək 
olar. Bu üsullarla əridilmə getdikcə artır.