Conference committees conference chairs c
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 19,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XÜSUSİ MƏŞĞƏLƏLƏRDƏ MƏKTƏBƏQƏDƏR YAŞLI UŞAQLARIN LÜĞƏT EHTİYATININ ZƏNGİNLƏŞDİRİLMƏSİ Təranə HƏSƏNOVA
- 1.Gəzinti və ekskursiyalar; 2.Bağça və ailə daxilindəki nitq mühiti; 3.Kütləvi informasiya vasitələri; 4.Bədii ədəbiyyat; 5.Oyunlar; 6.Məşğələlər; 7.Əmək prosesi.
- Mövzu
- Vəsait
- IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- MAGİSTRANTLARIN MÜƏLLİMLİK FƏALİYYƏTİNƏ HAZIRLANMASINDA MÜASİR TƏLİM TEXNOLOGİYALARININ PEDAQOJİ İMKANLARI
- ƏNƏNƏVİ VƏ KURİKULUM PROQRAMLARINDA UŞAQ BAĞÇASI İLƏ İBTİDAİ SİNİFLƏR ARASINDA ŞİFAHİ NİTQİN İNKİŞAF ETDİRİLMƏSİNDƏ VARİSLİK PROBLEMİNİN QOYULUŞU
|
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1458 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 6.
Pedaqoji kollektivin tələbəyə təsiri.Kollektiv tələbələrdə qarşılıqlı münasibətlərin, şəxsi və içtimai maraqların uzlaşdırılmasına imkan verir, kollektivdə səmimi münasibətlərin yaranmasına şərait yaradır. 7.
Tələbələrin özünütəhsilə, mütaliəyə, ictimai, bədii, texniki, idman və s. fəaliyyətə cəlbolunması. 8.
Tələbənin milli-mənəvi və bəşəri dəyərlərə yiyələnməsi.Tələbə mənəvi sərvətlərə yiyələndikcə daha xeyirxah olur, faydalı fəaliyyətə maraq göstərir, davranışı şüurli və sabit xarakter alır. Bu isə məsuliyyət və borc hissini gücləndirir, tələbəni ləyaqətli olmağa təhrik edir. 9.
Ali məktəb müəllimlərinin şəxsi nümunəsi.Ali məktəm müəllimi öz elmi səriştəsi, mənəvi saflığı, yüksək pedaqoji mərifəti, insani keyfiyyətləri, obyektivliyi, ədalətliliyi, davranışı ilə hər sahədə nümunə göstərmələdir. 10.
Ali məktəbdə sağlam və əlverişli mənəvi psixoloji iqlimin olması. 11.
müəllim kollektivi arasında, müəllimlər arasında, müəllimlər və tələbələr arasında, tələbələr arasında olan ünsiyyət pedaqoli ünsiyyətdir.Bu münasibətlər şəxsiyyətlərarası münasibətlərin inkişafı üçün şərait yaradır.Pedaqoji ünsiyyət tələbənin ahəngdar inkişafını və mütəxəssis kimi formalaşmasını təmin edir, tələbə qrupları arasında əlaqələri genişləndirir, tələbələr arasında konfliktləri aradan qaldırır. Ünsiyyət prosesində tələbənin mənlik şüuru formalaşır. Tələbə bir şəxsiyyət kimi inkişaf etdikcə tələbə qrupunun normalarını öz normaları kimi qəbul edir, davranış normalarına uyğun hərəkət edir. Tələbənin ali məktəb həyatına uyğunlaşmasını təmin edən digər tədbirlərdən də istifadə olunması səmərəli nəticələr verir. Məzunlarla görüşlər, ali məktəbin tarixi və ənənələri ilə tanış olmaq, görkəmli alim və pedaqoqların tələbələrlə söhbətlərini bu tədbirlərə aid etmək olar. Tələbə həyatının əsas fəaliyyət növü təlimdir. O təhsil illərində öz intellektini, mənəvi , əxlaqi, estetik, fiziki keyfiyyətlərinin inkişafı qayğısına qalmalı, seçdiyi pesəyə hörmət etməli, zəruri bilik , bacarıq və vərdişlərə yiyələnməlidir.Təlim fəaliyyəti tələbənin ümumi psixi inkişafını, ixtisasla bağlı bilik və bacarıqları mənimsəməsini, mənəvi kamilliyini təmin edir.Təlim prosesində motivlər mühüm rol oynayır.Motivləri aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: sosial motivlər, idraki motivlər, peşə ixtisas motivləri, kommunikativ motivlər, mövqe motivləri, estetik motivlər və s. Tələbələrin təlim fəaliyyətinda əsas yeri ali məktəb auditoriyalarında həyata keçirilən məcburi təlim məşğələləri tutur. Bu prosesdə əldə olunan biliklər tələbə şəxsiyyətinin formalaşmasında mühüm rol oynayır. Ətraf aləmə tələbənin fəal münasibəti əmək fəaliyyətində daha qabarıq üzə çıxır, tələbə dəyişir, kamilləşir, onda yeni bacarıq və vərdişlər formalaşır, mənəvi keyfiyyətlər inkişaf edir. Tələbə şəxsiyyətinin formalaşmasına mənfi təsir göstərən cəhətləri da qeyd etməmək mümkün deyil. Bəzən daxil olmaq isyədiyi ixtisası düzgün secməyən , bu ixtisasa təsadüfən gələn tələbələr ali məktəbin həyatı ilə uyğunlaşa bilmir, sosial- psixoloji ziddiyyıtlərlə qarşılaşırlar. Belə tələbələr ali məktəbin həyatına. nizam-intizam qaydalarına uyğunlaşa bilmir, daha şox sərbəstliyə, müstəqilliyə can atırlar. Yuxarıda qeyd olunan amillər, digər tərəfdən ali məktəbdə tələbələrin müxtəlif fəaliyyət növlərinə cəlb edilməsi və onlarla məşğul olması tələbələrin həmin sahədə inkişaf səviyyəsini yüksəldir, onların ahəngdarlığına, gələcək peşə fəaliyyətinə müsbət təsir edir, yüksək ixtisaslı mütəxəssis kimi formalaşdırır. Ali təhsil müəssisəsinin hər bir müəllimi özünün çoxcəhətli fəaliyyətində belə bir prinsipi əldə rəhbər tutmalıdir: şəxsiyyətlərarası münasibətlər. İnsan bu münasibətlərdə yaşayır və formalaşır Ona görə də tələbə şəxsiyyəti pedaqoji prosesin mərkəzində dayanmalıdır. Belə olan halda peşəkar müəlim, peşəkar mütəxəssis yetişdirmək mümkündür.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1459 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan XÜSUSİ MƏŞĞƏLƏLƏRDƏ MƏKTƏBƏQƏDƏR YAŞLI UŞAQLARIN LÜĞƏT EHTİYATININ ZƏNGİNLƏŞDİRİLMƏSİ Təranə HƏSƏNOVA ADPU
y_g.74@mail.ru AZƏRBAYCAN
Məktəbəqədər yaşlı uşaqların nitqinin inkişaf etdirilməsi məqsədilə təşkil olunan məşğələlər onların təhsilində mühüm yer tutur.Nitq inkişafı dedikdə,uşaqlarda nitqin səs mədəniyyətinin tərbiyəsi, lüğət ehtiyatının zənginləşdirilməsi,qrammatik cəhətdən düzgün nitqin formalaşdırılması,rabitəli nitqin inkişafı və onların bədii ədəbiyyatla tanışlığı nəzərdə tutulur. Uşaqların lüğət ehtiyatını necə zənginləşdirmək olar? Lüğət ehtiyatının zənginləşdirilməsi dedikdə,uşaqlara tanış olmayan və ya az tanış olan sözlərin onların nitqinə daxil edilməsi nəzərdə tutulur. Uşaqların nitqinin leksik tərkibi bir sıra amillərdən asılıdır.Bunlardan ətraf mühitin rolunu xüsusilə qeyd etmək olar.Ətraf mühitə uşaqları əhatə edən cəmiyyət və təbiət aiddir.Uşaqlar ətraf aləmdə mövcud olan fakt və hadisələri,onların əlamətlərini ifadə edən sözləri öyrənməklə öz lüğət ehtiyatını zənginləşdirirlər. Zəngin söz ehtiyatına malik olan və onların mənasını başa düşən uşaq sözlərdən yerli-yerində istifadə etməyi bacarır.Bu da öz növbəsində uşağın nitqini aydın və təsirli edir.Lüğət üzrə iş prosesində sözlərin seçilməsi əsas diqqət tələb edən amillərdəndir.Söz seçilərkən tərbiyəçi uşaqların lüğət ehtiyatına bələd olmalı,seçilmiş mövzu ilə bağlı yeni sözlər dəqiq müəyyənləşdirilməlidir. Uşaqların lüğət ehtiyatının zənginləşdirilməsinə kömək edən bir çox amillər vardır. Bu amillər aşağıdakılardır:
Uşaqların lüğətinə daxil edilmiş sözlər sonrakı məşğələlərdə istifadə olunmadıqda tez bir zamanda unudulur.Buna görə də uşaqların lüğətinə yeni daxil edilmiş sözlər müxtəlif deyimlərdə,atalar sözlərində və s.təkrarladılmalıdır.Bu zaman yeni sözlər uşaqların nitqində daha tez fəallaşacaq və şüurlu şəkildə dərk ediləcəkdir.Bəzən uşaqların nitqində müntəzəm istifadə etdikləri sözlərdən başqa,mənasını bilib,lakin nitqində az işlətdikləri və ya heç işlətmədikləri sözlərədə rast gəlinir.Belə sözlər uşaqların qeyri-fəal lüğət fondunu təşkil edir.Bu sözlərin mənası tədricən məlum olur.Beləliklə,qeyri-fəal lüğətin hesabına fəal lüğət də zənginləşir. Uşaqların lüğət ehtiyatının zənginləşdirilməsi ilə bağlı bir məşğələ nümunəsi verək:
olmaq və aldığımız cavaba əsasən nağıl qurmağı öyrətmək.Nağıl vasitəsilə uşaqların nitqini inkişaf etdirmək,lüğət fondunu zənginləşdirmək.
sual-cavab edilir.Uşaqlara bir tapmaca söyləyir və onun cavablandırılmasını xahiş edirəm. Ovçuların əlindən Meşədən qaçağanam mən. Nə var ki,xoşum gəlir Toyuq-cücə ətindən. Həm də hiyləgərəm çox, Özümün qiymətim yox Dərimin qiyməti var Bəs adımı kim tapar? (tülkü) Uşaqlar bu tapmacanı cavablandırır. Tərbiyəçi uşaqlardan soruşur ki,haradan bildiniz ki bu tapmacanın cavabı tülküdür. Uşaqlar müxtəlif cavablar verirlər. Tərbiyəçi uşaqlardan tülkü haqqında nə bildiklərini soruşur. Uşaqların cavabı: (ağ və sarı olur,yumşaq qalın tüklü olur,sürətlə qaçır,qorxaq və hiyləgər olur,acanda toyuq və cücələrə hücum edib onları aparır vəs.) IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1460 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Tərbiyəçi uşaqlara təklif edir ki,tülkü haqqında cümlələr desinlər.Orada “çevik”, ”qorxaq”, ”hiyləgər” sözləri işlənsin. Uşaqlar müxtəlif cümlələr deyirlər. Tərbiyəçi uşaqlardan tülkünün daha hansı hərəkətləri etdiyini soruşur. Uşaqların cavabı: (qaçır,sıçrayır,tullanır,gizlənir və s.) Uşaqlar siz tülkü haqqında çox maraqlı sözlər tapıb dediniz.İndi isə gəlin birlikdə tülkü haqqında nağıl quraq,adını da “Tülkünün hiyləsi” qoyaq.Nağılı quranda tülkü haqqında dediyiniz sözlərdən istifadə edin.Əvvəlcə tülkünün gəzməyə çıxmasından danışın.O,maraqlı nə gördü,onun başına nə işlər gəldi və hansı hiylədən istifadə etdi. Uşaqlar da hərəsi öz fantaziyasına görə tülkü haqqında nağıl qururlar.Tərbiyəçi uşaqların nağıllarını dinlədikdən sonra onları qiymətləndirir. “Uşaqların mənəvi inkişafının düzgün qurulması üçün valideynlər, tərbiyəçi və müəllimlərin üzərinə böyük məsuliyyət düşür” Uşaqların fiziki və mənəvi inkişafında, eləcə də nitqin düzgün inkişaf etdirilməsində məktəbəqədər müəssisələrin əhəmiyyətli rolu var. Məsələn, bağça uşaqların ilk təlim, tərbiyə və tədris ocağı hesab olunur. Uşaqların burada öyrəndikləri onlara hərtərəfli ilkin istiqamət verir və əbədi olaraq yaddaşlarından silinmir. Ona görə də psixoloqlar hesab edirlər ki, kiçik yaşlı uşaqlara ətrafdakılarla ünsiyyətdə olmaq, öz
fikrini başqalarına düzgün, aydın
və ifadəli
çatdırmağı öyrətməkbağçanın mühüm vəzifələrindən biridir. Qeyd edək ki, fikrin ardıcıl, düzgün və dolğun ifadə edilməsi, sözlərin dəqiq seçilməsi və tələffüzün təmizliyi üzrə işin aparılması“ məktəbəqədər müəssisələrdə tərbiyə və təlim proqramı”nın əsas istiqamətlərindən birini təşkil edir. Uşaq bağçasının ən böyük
üstünlüyü orada
ictimai mühitin, uşaqların yaşıdları ilə
ünsiyyət saxlamaları üçün gözəl imkan və şəraitin olmasıdır. Psixoloq Gülnarə Əlixanova bizimlə söhbətində bildirdi ki, uşaqlar hiss və həyəcanlarını əsasən, dil vasitəsilə ifadə edir, ana dili vasitəsilə ətraf aləmi dərk edirlər: “Dil fikrin ifadə formasıdır, varlığıdır. Danışıq qabiliyyəti anadangəlmə olsa da, danışıq, dil anadangəlmə deyildir. Uşaqla ünsiyyətdə olmasan, o, danışmayacaq, qəribə səslər çıxaracaq, hərəkət və mimikadan istifadə edəcək, çünki söz, danışıq eşitmədiyindən, dialoqa girmədiyindən danışa bilməyəcək. Onun inkişafı üçün dil hökmək lazımdır. Əks təqdirdəo, danışa bilməz”.
MAGİSTRANTLARIN MÜƏLLİMLİK FƏALİYYƏTİNƏ HAZIRLANMASINDA MÜASİR TƏLİM TEXNOLOGİYALARININ PEDAQOJİ İMKANLARI Aysel ZEYNALLI Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutunun, ADPU aysel-86@bk.ru AZƏRBAYCAN
Dünyada texnikanın və texnologiyaların inkişafı təhsil sahəsinin də texnolojiləşməsinə, bu sahədə informasiya bolluğuna, həmçinin bəzi təlim texnologiyalarının təkmilləşməsi, o cümlədən, yeni təlim texnologiyalarının yaranmasına səbəb olmuşdur. Əməkdaşlıq texnologiyası, kompyuter və digər texnologiyaların tətbiqi tədrisə yenilik gətirməklə bərabər, təhsilin keyfiyyətinə də olduqca müsbət təsir göstərir. Bu səbəbdən ümumtəhsil məktəblərində olduğu kimi, ali məktəblərdə də gələcək müəllimlərin pedaqoji fəaliyyətə hazırlanmaları prosesində müasir təlim texnologiyalarından istifadəyə geniş yer verilməli, həmin texnologiyaların gələcək fəaliyyətlərində onların özləri tərəfindən tətbiqinə nail olunmalıdır. Magistratura səviyyəsində bu işə nəzarətin gücləndirilməsi daha önəmlidir. Çünki magistrantlar həm də gələcəyin ali məktəb müəllimləridirlər. Onların müəllimlik fəaliyyətinə hazırlanmalarında yeni təlim texnologiyaları geniş pedaqoji imkanlara malikdirlər. Bu və ya digər təlim texnologiyasının aça biləcəyi pedaqoji imkanlar aşağıdakı müddəalar nəzərə alınmaqla üzə çıxarılmalıdır: 1) Magistrantların müəllimlik fəaliyyətinə hazırlanması prosesi müəllim peşəsinin spesifikası və gələcək zamanın tələbləri öncədə nəzərə alınmaqla qurulmalıdır.Çünki bu gün obyektiv təşəkkül tapan mühit şəraiti və peşə mühiti amilləri müasir mütəxəssislərdən problemli, yaradıcı, qəfil yaranan IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1461 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan məsələləri həll etmək bacarıqlarını tələb edir. Müəllimlik fəaliyyətinə hazırlanan magistrant sərt verilmiş alqoritmik situasiyalar şəraitində deyil, qeyri-müəyyənlik, çoxlu sayda alternativ qərarların mövcudluğu şəraitində, dəyişkən sosial-mədəni fonda, daimi yeniləşən informasiya axını şəraitində hərəkət etməyi bacarmalıdır. Müasir universitetin əsas vəzifəsi gələcək müəllimə ilk növbədə problemləri müstəqil görməyi və onun həlli yollarını tapmağı öyrətməkdən ibarətdir, problemlərin həlli strategiyaları isə daha çox həmin problemlərin kontekstindən asılıdır. Buna görə də magistrantların müəllimlik fəaliyyətinə hazırlanması prosesində tətbiq olunan təlim texnologiyaları gələcək peşə fəaliyyəti kontekstində konkret problemlərin optimal həlli strategiyalarına yiyələndirməyi hədəf almalıdır. 2) Magistrant tədris və gələcək peşə fəaliyyətinin subyektidir. Alimlərin əksəriyyəti bəşəriyyətin humanist ənənələrini əks etdirən şəxsiyyət yönümlü təhsili təhsilin inkişafında yeni strateji istiqamət hesab etdiklərindən, əsas elmi və praktiki axtarışlar müxtəlif səviyyəli təlim texnologiyalarının işlənməsi istiqamətində gedir. Təlim alanın şəxsiyyətini, onun təbii potensialının reallaşması üçün komfort şəraitin təmin edilməsini təhsil sisteminin mərkəzinə qoyan, şəxsiyyətyönümlü antroposentrik texnologiyalara xüsusi diqqət yetirilir. Onlar humanist yönümlülüklə səciyyələnir, şəxsiyyətin bir subyekt olaraq inkişafını hədəf götürür. Qeyd edilən texnologiyalar həmçinin əməkdaşlıq texnologiyaları da adlanır, çünki onlar pedaqoqla tələbələrin demokratik, tərəfdaşlıq münasibətlərini, təlim fəaliyyətinin məzmunu və məqsədlərinin birgə razılaşdırılmasını, qrup refleksiyasında iştirakı, təhsil prosesinin bərabərhüquqlu subyektlərinin qarşılıqlı təsirlərini (və ya interaksiyasını), kooperasiyasını, əməkdaşlığını nəzərdə tutur. Magistraturada tədris prosesi magistrantların pedaqoji fəaliyyətə hazırlığı kontekstində üç istiqamət nəzərə alınmaqla həyata keçirilməlidir. Müasir təlim texnologiyalarının tətbiqi prosesində müəllim hazırlığı işində diqqət yetirilməli olan istiqamətlər bunlardır: a)
b)
Tədqiqatçılıq (pedaqoji fəaliyyətin araşdırılması və yeni şəklə salınması üçün biliklərin müstəqil axtarışına imkanların olması) yönümlü olması; c)
Şəxsiyyət yönümlü olma. Bir sözlə, müasir təlim texnologiyalarından istifadə etməklə təşkil olunan məşğələlərdə təlim alanların şəxsiyyətinə hərtərəfli təsir göstərilməlidir. Bu tələblərə, habelə magistr proqramlarının spesifikasına daha çox cavab verən və pedaqoji fəaliyyət üçün təməl qoyan təlim texnologiyaları təşəkkül tapmışdır ki, onlardan da son illər ali məktəb didaktikasında intensiv şəkildə istifadə olunur. Araşdırdığımız mövzu baxımından perspektivli təlim texnologiyalarına dialoq və modul təlim (V.V.Şoqan), kontekst təlim (A.A.Verbitski), məsələlərin həlli vasitəsilə təlim (Q.A.Ball, V.A.Slastenin, L.F.Spirin), innovasiya təlimi (V.İ.Juravlyov, P.İ.Pidkasistıy, L.S.Podımova, N.R.Yusifbəyova), problem-modul təlim (P.İ.Pidkasistıy, J.S.Haydarov), layihə təlimi (Q.A.Lebedeva, N.V.Matyaş, V.D.Simonenko, N.N.Surtayeva, O.Aqapova, A.Krivoşeyev, A.Uşakov), imitasiya və oyun modelləşdirilməsi (V.Y.Babaytseva, N.N.Boqomolova, M.M.Lebedeva, S.A.Şmakov), proqramlaşdırılmış təlim (S.İ.Arxangelski, V.P.Bespalko, T.A.İlyina, M.V.Klarin, N.F.Talizina) və b. aid etmək olar. Onlardan bəzilərinin pedaqoji potensialına nəzər salaq.
Magistrantların müəllimlik fəaliyyətinə hazırlığında perspektivli təlim texnologiyalarından biri modul təlim texnologiyasıdır. Təlim texnologiyalarında həm inteqrativ, həm də modul təlimi üçün zəruri vasitələr olmalıdır. Modul prinsipinin mahiyyəti “informasiyanın daha yaxşı mənimsənilməsi üçün və təlim prosesinin dinamikliyini şərtləndirən modula – müəyyən dozalara bölünməsini nəzərdə tutur.Təlimin modul texnologiyasının tətbiq edilməsi magistrantların auditoriyada və auditoriyadankənar fəaliyyət prosesində modullu iş prosesində müstəqil olaraq konkrettəlim məqsədlərinə nail olmasına imkan yaradar. Magistrantların gələcək işində zəruri olan psixoloji- pedaqoji keyfiyyətlərə yiyələnməklə birgə həmin modul məsələləri də mənimsəməsi (onların interiorizasiyası) elə təlim, təhsil və tərbiyə prosesinin özüdür. Magistrantların müəllimlik fəaliyyətinə hazırlanmasında multimediya texnologiyalarının pedaqoji potensialı yüksəkdir.Eksperiment yolu ilə müəyyən edilmişdir ki, materialın şifahi çatdırılması zamanı dinləyici dəqiqədə bir minə yaxın şərti informasiya vahidini, multimediya texnologiyalarından istifadə edərkən isə - yüz minə yaxın informasiya vahidini qavrayıb emal edə bilir. Buna görə də təlimdə multimedia texnologiyalarından istifadənin yüksək səmərəliliyi göz önündədir ki, bunun da təməlini IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1462 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan əyanilik, materialın görmə və eşitmə yolu ilə qavranılması təşkil edir. Biliklərin sərbəst vizuallaşdırılması təkcə magistrantlara müvafiq informasiyanı səmərəli mənimsəməkdə köməklik etmir, həm də onların idraki fəaliyyətini aktivləşdirir, onlarda nəzəriyyə ilə praktikanı əlaqələndirmək qabiliyyətini inkişaf etdirir, vizual mədəniyyət vərdişlərini formalaşdırır, diqqət və səliqəliliyi tərbiyələndirir, təlimə marağı artırır. Rollu oyundan istifadə magistrantların təlimində perspektivli bir istiqamətdir, çünki məşğələlərdə “kvazipeşə” atmosferinin yaradılması yüksək nəticələr əldə etməyə və pedaqoji fəaliyyət sferasında peşə səlahiyyətlərinin formalaşmasına çəkilən vaxt məsrəflərini azaltmaq imkanı verir. Bu gün mövzu baxımından səmərəli texnologiyalara fəal (interaktiv) təlim texnologiyaları aid edilir. Fəal təlim metodlarına problemli təlim, konkret situasiyaların təhlili (case study), beyin hücumları, işgüzar oyunlar, rollu oyunlar və b. aid edilir. Mövzu baxımından ən səmərəli təlim texnologiyalarından biri də layihə təlimi texnologiyasıdır. Layihə təlimi texnologiyası magistrantların öz xüsusi ideyası və müstəqil olaraq qoyduğu məqsəd və vəzifələr əsasında layihənin real məhsulunun yaradılması üzrə aktiv praktik fəaliyyətini nəzərdə tutur. Magistrantın planlaşdırılmış hərəkətlər kompleksinin nəticəsi obyektin layihəsidir ki, magistrant ondan gələcək müəllimlik fəaliyyətində istifadə edə bilər. Lahiyə texnologiyasından istifadə edilməsi təhsil prosesini real peşə fəaliyyətinə maksimum dərəcədə yaxın olan bir şəraitdə həyata keçirməyə imkan verir. Qeyd etmək lazımdır ki, bütün təlim texnologiyaları bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədədir. Buna görə də təqdim edilən təlim texnologiyalarının geniş tətbiqi prosesində bütün pedaqoji işçilərin sistemli və kompleks şəkildə işləməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. N.Oleynik də haqlı olaraq qeyd edir ki, müasir müəllimin peşə hazırlığı prosesində yeni təlim texnologiyalarından kompleks şəkildə istifadə olunmalı, bütövlükdə təlim kursu əhatə edilməli və müxtəlif fənlərin tədrisində həyata keçirilməlidir.
İLƏ İBTİDAİ SİNİFLƏR ARASINDA ŞİFAHİ NİTQİN İNKİŞAF ETDİRİLMƏSİNDƏ VARİSLİK PROBLEMİNİN QOYULUŞU Maya QASIMOVA ADPU
maya0866@gmail.com AZƏRBAYCAN
Respublikamızda yeni təhsil sisteminin qurulması istiqamətində aparılan məqsədyönlü islahatlar onun bütün pillələrini əhatə etməkdədir. “Azərbaycan Respublikasında ümumi təhsilin Konsepsiyası (Milli Kurikulumu)” kimi dövlət əhəmiyyətli konseptual bir sənədin hazırlanması yetişməkdə olan gənc nəslin milli və bəşəri dəyərlərə istinad olunmaqla tələbyönümlülük, nəticəyönümlülük, inteqra- tivlik prinsipləri əsasında bir şəxsiyyət kimi formalaşdırılmasını nəzərdə tutur. “Kurikulum islahatı” adı altında ümumtəhsil məktəblərində həyata keçirilən bu yeniləşmə fənlərin, o cümlədən “Azərbaycan dili” fənninin məzmununun, təlim strategiyaları və nailiyyətlərin qiymətləndirilməsinin müasir pedaqoji və psixoloji baxışlar zəminində işlənilməsinə imkan yaratdı. 2008-2009-cu tədris ilindən ümumtəhsil məktəblərinin birinci sinifindən kütləvi şəkildə tətbiq edilməyə başlanılan bu islahatın səmərəli nəticələr verəcəyi bir çox amillərlə bağlıdır ki, bunlardan, bəlkə də, ən önəmlisi məktəbəqədər təhsilin ümumi hazılığı ilə şərtlənir. Keçən müddət ərzində ibtidai siniflərdə kurikulum islahatının nəticələri göstərdi ki, məktəbəqədər təhsilin məzmunu, təlim strategiyalarında uyğun yeni- ləşmələr aparmadan ümumtəhsil müəssisələrində gözlənilən səviyyələrə nail olmaq müəyyən çətinlik- lər yaradacaqdır. Məhz buna görə də Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2010-cu il 6 iyul tarixli 137 nömrəli qərarı ilə “Məktəbəqədər təhsilin dövlət standartı və proqramı” təsdiq edilmiş və bu əsasda “Məktəbəqədər təhsilin kurikulumu (3-6 yaş)” hazırlanmışdır. Ümumtəhsil məktəblərinin I-IV sinifləri üçün “Azərbaycan dili” fənn kurikulumu və “Məktəbəqədər təhsilin kurikulumu”nda varislik prinsipinin nə dərəcədə gözlənilməsi məsələlərindən danışmazdan əvvəl, hər iki təhsil pilləsinin sonuncu proqramlarını qoyulan problem baxımından nəzərdən keçirdik. Müəyyənləşdirdik ki, bu təhsil |