Conference committees conference chairs c
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 19,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- PEYAMİ SƏFANIN “FATEH - HƏRBIYYƏ” ROMANIDA MƏDƏNİYYƏTLƏRARASI İNTEQRASİYA
- IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- HEYDƏR ƏLİYEV və TÜRK DÜNYASI Elçin İBRAHIMOV
- Heydər Əliyev
- AFFIXAL BORROWED LAYER Marufjon DUSTMURODOV
|
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1355 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan form worldoutlook of people in specific linguacultural society and with this condition, secondary mean (idioethnical) is exist, besides first meaning (universal) of the one of the specific object. For Example, if the yuzma-yuz (Uzbek), лицом к лицу (Russian),face to face (English), von Angesicht zu Angesicht (German) [2]are universal, but to‘ydan oldin nog‘ora chalmoq (yoki qoqmoq) (Uzbek), сабасынан асу (сыймау), бес биенің сабасындай (Kazakh) and also awi’z tiyiw (Karakalpak) and other like these phraseologisms are considered idioethnical, which they formed depending on specific perception the world of the every people. In the given phraseologisms the code (nog‘ora(somatic),
through correlation interpretation of phraseology and semantics of their components with the cultural codes of phraseological picture of the world. The people imagine the occurrence (activity of human) by this codes (nog‘ora(somatic), caбa (biomes), awi’z (somatic) and others. According to perception of people on World outlook the codes of culture are basic and archetypal representations relate to the culture of peoples, those codes, which are fixed naive view of the world.In this way we divide and we will keep in mind the following cultural codes as said V.V.Krasnykh: 1. somatic (bodily); 2. space; 3. vremennÛy; 4. subject; 5. biomorphic; 6. spiritual [1, p. 6]. In summary, code of culture is a way of describing the material and the spiritual world in the cultural space of the native language, as well as a way of conceptualizing the world.Thus, the considered linguistic units indicate that the codes of culture, enshrining cultural meanings are prevalent in the linguistic consciousness of the peoples, and manifest themselves in the language.
MƏDƏNİYYƏTLƏRARASI İNTEQRASİYA Eşqanə BABAYEVA AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu eshqane@mail.ru AZƏRBAYCAN
Türk xalqları ədəbiyyatında diqqəti cəlb edən əsas problemlərdən biri də etnik-milli ənənələrin qorunması, yəni özünəqayıdışdır. Milli kimlik, özünüdərk Avropa mədəniyyətinə, ədəbiyyatına inteqrasiya edən Türk ədəbiyyatının qarşıya qoyduğu mühüm məsələlərdəndir. Türk cəmiyyətini çulğalayan “avropalılaşmaq”, “müasirləşmək” problemi Türk ədəbiyyatının da əsas mövzusuna çevrilmişdir. Milli kimliyin, əxlaqı-mənəvi dəyərlərin əks olunduğu belə əsərlərdən biri də Peyami Səfanın “Fateh Hərbiyyə” romanıdır. Böyük türk yazıçısı Peyami Səfa bu əsərində, hələ XIX əsrdən türk cəmiyyətində gedən qərbləşmə hərəkatının ailə-məişət zəminində təsirlərini verir. Əsasən şərq - qərb problemi kontekstində qələmə alınan bu əsərdə, yazıçı əsərin əsas qəhrəmanı olan Nəriman obrazı ilə mədəniləşməyi, müasirləşməyi əyləncə gecələrində görən türk gəncliyini kəskin tənqid atəşinə tutur. Yazıçı bu fikirlərini “Fateh - Hərbiyyə” adlı romanındakı Nəriman obrazı vasitəsiylə açıqlamağa çalışır. Ailənin yeganə övladı olan Nəriman Fateh tərəflərdə, divarlarının suvaqları qopmuş köhnə bir malikanədə, atasıyla birgə yaşayır. Atası Faiz bəy şərq mədəniyyətini dərindən bilən, klassik türk müsiqisinə bələd olan, onu dəyərləndirən açıqfikirli bir insandır. Nərimanın nişanlısı Şinasi də şərq mühitində böyümüş, tərbiyəli, ağıllı bir gəncdir. Onlar birlikdə xoşbəxt günlər keçirmələrinə baxmayaraq, konservatoriyada qısa müddət ərzində tanış olduğu Məcid Nərimanda böyük dəyişikliklərə səbəb olur. Onu da xatırladaq ki, Nəriman uşaqlığından bəri, əsl Avropa həyat tərzi keçirən, bu gün isə bircə əyləncə gecəsini belə əldən qaçırmayan dayısı qızlarına qibtə edirdi. Beləliklə də, son dərəcə mədəni və müasir gənc olan Məcid, Nərimanın uşaqlıqdan bəri daxilində yatmış, daha yaxşı geyinmək, əylənmək, “mədəniləşmək”, “müasirləşmək” duyğularını oyadır. Bütün ziddiyətlər buradan başlayır. Əsərin əsas ideyası da bu konfliktlərin əsasında ortaya çıxır. Nəriman bütün gücü ilə bu köhnəlikdən qurtulmaq, müasirləşmək istəyir. Hətta onun qəlbində yaşadığı ev, məhəllə, nişanlısı Şinasi belə bir köhnəlik duyğusu yaradır. Getdikcə bu atmosferdə boğulmağa başlayır. Bütün bağları qopararaq keçmişin tullantılarından qurtulmaq, “müasirləşmək” istəyir. “Müasirlik” onun danışıq
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1356 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan tərzində də ifadə olunur. Yazıçı, bu ab-havanı daha dolğun canlandırmaq üçün türk dilinə Avropadan girən əşyaları – konfeti, serpantin (əyləncələrdə istifadə edilən bəzəkli kağız), kokteyl, balo (gecə əyləncəsi) və s. kimi neologizmlərdən də məharətlə istifadə edir. Peyami Səfa göstərir ki, Nəriman geyim-gecimi, davranışları ilə getdikcə doğmalarından bir qədər də uzaqlaşmağa, yadlaşmağa, özgələşməyə başlayır. Qeyd edək ki, əsər zaman və məkan baxımından da diqqəti cəlb edir. Zaman - XX əsrin əvvəlləri Osmanlı imperiyasının çökməyə başladığı, Avropaya axının sürətləndiyi, müasirləşmək, mədəniləşmək, avropalılaşmaq prioritetinin aparıcı mövqe tutduğu dövrə təsadüf edir. Yazıçı böyük məharətlə zaman və məkan vəhdətini əsərin fabulasına çevirir. Əsərə ümumi nəzər saldıqda aydın olur ki, hadisələrin cərəyan etdiyi Fateh, Hərbiyyə (Bəyoğlu), Maksim salonu, Pera Palas oteli və s. heç də təsadüfi seçilməmişdir. Yazıçı, şərq – qərb konfliktini, təkcə obrazlar vasitəsiylə deyil, eyni zamanda seçdiyi bu məkanlarla da ifadə etməkdədir. Bəyoğlunun geniş, işıqlı küçələri, bərbəzəyi, restoranları, insanları bir sözlə həyat tərzi Nərimana daha cazibədar və əsrarəngiz gəlir. Yazıçı onun Bəyoğluda gəzərkən keçirdiyi duyğuları belə ifadə edir:“Qalatasaraydan Tunelə tərəf getdilər. Nəriman hər dəfə Bəyoğluna ayaq basdıqda, əsl türk məhəlləsində yaşayanların əksəriyyəti kimi özünü böyük bir səyahətdə hiss edirdi. Yenə də Fateh uzaqda, lap uzaqda qalmışdı… Kabulla Nyu York arasındakı müxtəlifliklərin əksəriyyətinə bu iki səmt arasında asanlıqla təsadüf etmək olar”. “Bura (Bəyoğlu) eyni zamanda bir insanın nə qədər xoşbəxt ola biləcəyini hiss etdirən imkanlara doğru açılmış pəncərəydi”. Deməli, əsrin əvvəllərində Pera adlanan Bəyoğlu - həyat tərzi, əyləncələri, bütün cazibəsi ilə qərbi ifadə etməkdədir. Tədqiqatçı Nan A Lee yazır ki, Peyami Səfanın romanlarında Avropa həyat tərzini seçən obrazlar, alış-verişə, alafranqa həyatı görmək üçün tez – tez Bəyoğluna gedirlər. Çünki Bəyoğlu Avropa həyat tərzi yaşayanların məskənidir. Cami və mədrəsələri ilə hələ də Osmanlı ab- havasını saxlayan Fateh isə şərqi təmsil edir. Peyami Səfanın fikrincə qərbləşmə, mədəniləşmə, müasirləşmə, zahirən qərbə bənzəməklə olmur. Bu inteqrasiya deyil. Ən doğru yol özünə sadiq qalıb bu dəyərləri vəhdətdə təqdim etməkdir. Bundan başqa, əsər boyunca yazıçı göstərir ki, bu gün həsrətlə qərbdən almaq istədiyimiz şeylər, əslində ilk mənbəyini elə şərqin özündən almışdır. Bu romanın əsasında bu qənaətə gəlirik ki, Türk millətinin varlığının sürdürə bilməsi iki şərtə bağlıdır. Birincisi, özü öz varlığına, tarixinə, adət-ənənəsinə sahib çıxmaq, ikincisi, öz mənliyini itirməyəcək şəkildə müasirləşmək, yenilikləri qəbul etmək. Onu da qeyd edək ki, yazıçı milli kimliyi ifadə edərkən kültürəl miras üzərində də dayanır, şərqin qədim musiqi alətlərindən sevgi ilə söhbət açır. Yazıçı, bu əsərində incə bir məqama - qədim türk musiqisi məsələsinə də toxunur. Heç təsadüfü deyil ki, romanın qəhrəmanları Nəriman və Şinası Darül-elhanın (Konservatoriya) türk şöbəsində, Məcid isə qərb şöbəsində oxuyur. Burda da, mədəniyyətlərarası münasibətlər özünü göstərir. Tədqiqatçı Nan E.L. öz dissertasiyasında bu məsələyə toxunaraq, çox haqlı olaraq qeyd edir ki, əsərdə yer alan şərq və qərb musiqi instrumentlərinin elə özü də qərb - şərq ziddiyətinin ortaya çıxarılmasında fiqur rolunu oynayır. Deməli, romanda musiqi detalı bədii simvol rolunu oynayır. Ümumiyyətlə, klassik musiqiylə əlaqədar olan bu motivlər əsər boyunca diqqətimizi cəlb edir. Məsələn, əsərdən bəlli olur ki, Nəriman, atasının təkidi ilə konservatoriyanın türk şöbəsində ud, nişanlısı Şinasi isə kamança dərsləri alır. Atası Faiz bəy Şinasi ilə saatlarla klassik şərq musiqisindən söhbət açıb, kamança və ney çalırlar. Əlbəttə ki, təsadüfi seçilməmiş şərq – qərb motivləri əsərin qayəsinin açıqlanmasına xidmət edir. Məsələn, Nəriman əsərin əvvəlində şərq mühitinə olan nifrətini musiqi motivi ilə belə ifadə edir: - “Of… bu əlimdəki ud da əsəblərimə toxunur, az qalıram qıram. Bunu mənə hardan musallat elədilər? Evdəki hey-hey səsləri yetmirmiş kimi bir də bu konservatoriya! Bu alaturka musiqisini bəs ləğv edəcəkdilər. Bəs nə oldu? Ləğv eləsəydilər, mən də qurtulardım”… Göründüyü kimi, qədim musiqi aləti olan “ud” simvol kimi təqdim edilir. Nəriman nifrətlə kənara atdığı udu əsərin sonunda xəcalət və peşmanlıq hissi ilə təkrar bağrına basır. Onu da qeyd edək ki, əsərdə bir mühim məsələyə də toxunulur. Mənbələrə nəzər saldıqda, 1916- cı ildə Darul-elhanın qurulduğunu, orada türk və qərb musiqisinin öyrədildiyini, 1926-cı ildə isə türk şöbəsinin ləğv edildiyini görürük. Ümumiyyətlə, 1927-34-cü illərdə türk musiqi şöbəsinin fəaliyyəti qadağan edilmiş, hətta radiolarda 1932 - 1934-cü illərdə türk musiqisinin yayını dayandırılmışdır. Bu məsələyə münasibət əsərdə də özünəməxsus şəkildə ifadə edilmişdir.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1357 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Yazıçı, Fəridin, Şinasinin, eyni zamanda Faiz bəyin diliylə insanları özünə - keçmişinə, klassik türk musiqisinə, uduna, neyinə, kamançasına sahib çıxmağa səsləyir. Eyni zamanda ailə dəyərlərinə, kökünə qayıtmağı təlqin edir. Yazıçı, Nəriman obrazı ilə adət-ənənələrə, milli-mənəvi dəyərlərə köhnəliyin rəmzi kimi baxan “avropalılaşan” türk gəncliyini xarakterizə edir.
HEYDƏR ƏLİYEV və TÜRK DÜNYASI Elçin İBRAHIMOV AMEA-nın Dilçilik İnstitutu Türk dilləri şöbəsinin dissertantı Elchinibrahimov85@mail.ru AZƏRBAYCAN
“Xalqlarımızın böyük tarixini yenidən qiymətləndirmək, hər bir xalqın tarix boyu yaratdığı mənəvi dəyərləri, mədəniyyət abidələrini bütün xalqlar üçün doğma etmək bizim bu görüşlərin mərkəzində duran vəzifələrdir. Bizim köklərimiz bir dilə, bir mənəviyyata, bir dinə bağlı olduğuna görə çox dərindir və mənəvi dəyərlərimiz tarixin bütün mərhələlərində nə qədər çətinliklərlə rastlaşıbsa da, dayanmayıb, inkişaf edib. İndi isə türkdilli xalqların müstəqil dövlətləri olduğuna görə və bizim əlimizdə böyük imkanlar yarandığına görə bu prosesləri daha da gücləndirə, daha da mütəşəkkil edə bilərik. Bu, bizim borcumuzdur”. Heydər Əliyev Türkdilli xalqları arasında ədəbi-mədəni əlaqələrin qurulmasında ulu öndər Heydər Əliyev misilsiz xidmətlər göstərmişdir.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin 6 noyabrın 1996-cı ildə TÜRKSOY-un toplantısı çərçivəsində Bakıda keçirilən "Türk dünyası yazıçılarının III qurultayında" çıxışı zamanı söylədiyi fikirləri Türk dünyasının ortaq tarixi, dili, ədəbiyyatı və mədəniyyəti baxımdan çox dəyərlidir. Müdrik dövlət xadimi Heydər Əliyev qurultaydakı çıxışında türk xalqları arasında həmrəyliyin möhkəmləndirilməsi, əlaqələrin dərinləşdirilməsi sahəsində belə tədbirlərin əhəmiyyətini yüksək qiymətləndirərək demişdir: “Hər bir xalqın tarix boyu yaratdığı mənəvi dəyərləri, ədəbiyyatı, mədəniyyət abidələrini bütün xalqlar üçün doğma etmək bizim bu görüşlərin mərkəzində duran prinsiplərdir, vəzifələrdir. Bu sahədə yenə də ədəbiyyatın, mədəniyyətin rolu böyükdür”. Belə ki, “Manas”ın 1000 illik yubileyi ilə əlaqədar Bişkekdə 28 avqust 1995-ci il tarixdə keçirilən təntənəli yubiley tədbirində çıxış edən Heydər Əliyev bu monumental dastanın mahiyyəti, ideyası, ədəbi-mədəni dəyəri, dünya sivilizasiyasında yeri barədə sanballı fikirlər söyləmişdir: “Manas” qırğız xalqının müdrikliyinin rəmzidir, zəkasının, qəhrəmanlığının, cəsarətinin göstəricisidir. “Manas” qırğız xalqının daim vətənpərvər olduğunu, ədalətsevər, azadlıqsevər olduğunu bütün dünyaya nümayiş etdirir. “Manas” qırğız xalqının böyük mədəni və mənəvi sərvətidir, bütün dünya sivilizasiyasının, bəşəriyyətin dəyərli sərvətidir, türk dünyasının, türkdilli xalqların, islam dünyasının böyük mənəvi sərvətidir”. Dahi rəhbər çıxışının davamında “Manas”ın respublikamızda yaxşı tanındığını da önə çəkmişdir: “Şairlərimiz “Manas”ı Azərbaycan dilinə tərcümə etmişlər. Sənətçilərimiz “Manas”ın sözlərini çox böyük məharətlə və həvəslə oxuyurlar”. Ulu öndərin qazax dili və ədəbiyyatı barədə də dəyərli fikirləri vardır. Böyük qazax ədibi Abay Kunanbayevin 150 illik yubileyi ilə əlaqədar 9 avqust 1995-ci ildə Almatıda keçirilən yubiley tədbirində çıxış edən xalqımızın böyük oğlu Heydər Əliyev görkəmli sənətkarın öz xalqına başucalığı gətirdiyini, dünya şöhrəti qazandığını bildirmiş, onun yaradıcılığına yüksək qiymət vermişdir: “Abay, onun yaradıcılığı bütün bəşəriyyətə, bütün xalqlara məxsusdur. Təbii ki, bu, qazax xalqının fəxri, qazax xalqının xoşbəxtliyidir. Çünki onun belə görkəmli övladı, alimi, maarifçisi var və o, öz xalqını xoşbəxtliyə və firavanlığa aparan düzgün yol göstərmişdir”. Abay Kunanbayev irsinin Azərbaycanda da yaxşı tanındığını bildirən ümummilli liderimiz demişdir: “Biz Azərbaycanda Abayın yaradıcılığının əhəmiyyətini yüksək qiymətləndiririk... Şairlərimizin, yazıçılarımızın bir çoxu onun əsərlərini tərcümə etmişdir. Onun şeirləri, poemaları respublikamızda nəşr olunmuşdur”.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1358 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Ümummilli lider türkdilli xalqların müasir mərhələdəki istedadlı nümayəndələri sırasında böyük ehtiram bəslədiyi yazıçılardan biri məşhur qazax ədibi Oljas Süleymenov idi. 4 mart 1999-cu il tarixdə Bakıda O.Süleymenovu qəbul edən dahi rəhbər onun şəxsiyyətinə, ictimai mövqeyinə, Azərbaycana sevgisinə, xalqımızın haqq işini müdafiə etməsinə, soydaşlarımıza qarşı törədilən qəddarlıqları pisləməsinə məxsusi dəyər verdiyini nəzərə çatdırmışdır: “Hesab edirəm ki, siz Azərbaycan xalqının da dostusunuz, mənim də dostumsunuz. Sizə böyük hörmət hissləri bəslənilir. Həm yazıçı kimi, həm də siyasi xadim kimi Azərbaycanda böyük nüfuza maliksiniz. Azərbaycanın 1990-cı ilin yanvarında sovet qoşunları tərəfindən işğalı zamanı sizin fəaliyyətinizi Azərbaycanda yaxşı xatırlayır və yüksək qiymətləndirirlər, sovet qoşunlarının Bakıya yeridilməsinin ikinci günü sizin buraya gəlişinizi xatırlayırlar. Siz buraya gəldiniz, çıxış edib baş verənləri pislədiniz”. Həmin görüşdə ulu öndər Heydər Əliyev Oljas Süleymenovun milli və bəşəri amallara layiqincə xidmət edən bədii və publisistik yaradıcılığına da ayrıca diqqət yetirərək qazax ədibini hələ gənclik illərindən “öz xalqı haqqında, onun taleyi, keçmişi, indisi və gələcəyi barədə düşünməyə qadir olan”, “bu məsələlərdə çoxlarına nisbətən daha böyük yetkinlik nümayiş etdirən”istedadlı və milli ruhlu sənətkar kimisəciyyələndirmişdir. Heydər Əliyev Türkiyə türklərinin dil və ədəbiyyatına da yaxından bələd olmuş, onun bir sıra məşhur simalarının əsərlərini mütaliə etmiş, müxtəlif vaxtlarda həmin ədiblər və əsərlər haqqında maraqlı fikirlər söyləmişdir. Böyük Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin 500 illik yubileyi ilə əlaqədar Türkiyə Böyük Millət Məclisində 2 noyabr 1994-cü il tarixdəki çıxışında ulu öndər Heydər Əliyev türk dilinə, ədəbiyyatına, mədəniyyətinə hələ yeniyetməlik dövründən böyük maraq göstərdiyini xatırlamışdır: "Gənclik çağlarımda Türkiyənin tarixini öyrənirdim, şairlərini öyrənirdim.... Rəşad Nuri Güntəkinin “Çalıquşu” romanı bizim hamımızı heyran edən bir əsər idi. Göründüyü kimi, Heydər Əliyev hələ yeniyetməlik dövründən türk dilinə, ədəbiyyatına, onun məşhur simalarının əsərləri ilə yaxından tanış olmuş, bu proses sonrakı mərhələlərdə də davam və inkişaf etmiş, genişlənmişdir. Ümumiyyətlə, ulu öndər Heydər Əliyev həm türk dünyasında ədəbi-mədəni əlaqələrin möhkəmlənməsi və inkişafına misilsiz töhfələr vermiş, həm də türkdilli xalqların dilinin ədəbiyyatının dünəni və bu günü, zəngin şifahi və yazılı söz sənəti, məşhur ədibləri barədə qiymətli fikirlər söyləmişdir.
AFFIXAL BORROWED LAYER Marufjon DUSTMURODOV Tashkent State Pedagogical University named after Nizami maruf_dust@mail.ru ÖZBEKİSTAN In morphemics and word formation, there are many issues which need analyzing. Mutual comparative analysis of common-used affixes of language and historical, currently inactive affixes is one of the critical problems of the section. In this direction, and in morphemics and word formation in general, researches had been conducted by such researchers as professor A. Hojiyev, A. G‘ulomov, A. N. Tixonov, R.Qo‘ng‘urov and other famous scientists [5; 4]. Our native language was developing till the present time in interaction with several languages. Thus, our language was noticeably influences by Arabic, Persian and Russian, as well as European languages. In the course of time, certain words were borrowed from those languages to our language, and in turn, some Turkic words found their place in other languages. We can observe this phenomenon not only by lexical units, but by the smallest morphemic units – affixes. In Uzbek language, affixal layer consists of two parts: the own Turkic (-ajak, -ay, -la ) and borrowed layer (-dor, -kor, -ial, anti- , g‘ayri-). It should be noted that almost all the borrowed affixal layer is word-forming affixes. If we dwell on the affixes borrowed from Arabic: g‘ayri-( ریغ ), -ot ( تا ), -viy ( یو ), -iyat (- iy+(y)at (
تای
یو ) IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1359 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan forming adjectives from nouns ending with vowel sound. It occurs within relative adjectives, and is normally used within words borrowed from Arabic and Persian: afsonaviy, qabilaviy, samoviy. It should be mentioned that a common feature of Arabic affixes is that almost all of them had been borrowed together with Arabic and Persian words, within their structure. We can divide those words into root and affixes, but none of them can form new words of any other word other than Arabic and Persian words, also the above mentioned affix -viy ( یو ) can be in synonymous relations with Uzbek combination with postposition -ga oid having the meaning of space and time in certain words: qabilaviy-qabilagaoid. In ancient Turkic, the functions of this affix were performed by affixes –qi (-қы)va–ki (-кы) joining to a thick base ending with a consonant: ay/qi (oyga oid)- samo/viy (samoga oid), aza/qi (qadimgi) [1, p, 33]. Affix -iyat (-iy+(y) at (
تای
) that had come from Arabic and forms a relative abstract noun (zaruriyat, imkoniyat, insoniyat). This affix as well as the above mentioned affixes, seemingly segregated in abstract nouns and adjectives borrowed from Arabic, but it doesn’t form words in Uzbek. This affix is formed from combination of affixes -iyи-at, during morphemic analysis of words formed with this affix, this should be done with caution, because, although many words formed with help of this affix seem as uniform in terms of morphemic, but they are divided into various significant units – morphemes. For instance, such words like qobil/iyat, odam/iy/at, jamiyat, hokim/iyat, ma’mur/iy/at end with morpheme iyat. The word Qobiliyat is a noun formed from an adjective and is divided into such morphemes as qobil and -iyat. And word Odamiyat consists of three morphemes: odam/iy/at. In the same way, the word hokimiyat contains a morpheme -iyat , and the word Majburiyat contains two affixes: -iy and at. Majbur/iy/at. Based on the above said, we can see three facts in relation to this affix: a) an element ending with
whereas the division occurs on mas’ul-iyat ; c) all elements are used separately: majburiyat, whereas the division occurs on -iy+at . Therefore, formation of this type can be in two elements (imkon/iyat) or three elements (inson/iy/at) , or element -iy is not segregated and exists within the structure of base, affix is only -at: madaniy-at . Thus, some compound words with element -iyat consist of two morphemes, and others consist of three morphemes [4, p. 420]. The Arabic indefinite plural affix -ot ( تا
denoting plural of those words: ajoyibot, mahsulot, axborot. Also, it would be more correct to regard the affix -at ( تا
) met in words borrowed from Arabic like zarur/at, inson/iy/at as one of the forms of that affix, i.e. one of variants of usage. Affix -ot ( تا
with Uzbek categorical affix forming word forms -lar , ahvol/ot-ahvol/lar, mozor/ot-mozor/lar. Also a situation can occur when we sometimes use plural nouns containing affix -ot ( تا
additional plural affix -lar for instance: mashg‘ul/ot-mashg‘u/lot/lar, ma’lum/ot-ma’lum/ot/lar,
with the same functions on one base. But from stylistical point of view, the affix -lar means plural, and -ot ( تا
functions of Arabix affix -ot ( تا
formed by turning n into t, and that form was more inherent to VII-VIII centuries. For instance, noyan
synonymous relations of Arabic affix -ot ( تا
Name: “Qal’aning girdo-girdi tamom mahallotdur” [3, p. 6]. This was how Turkic affixes -(a)t/-(ə)t formed synonymous relations with affix -ot denoting the relation of aggregation, and with form -at of the affix -ot they formed both synonymous and homonymous relations. For instance: tuman (birlik)- tuman/at (generalization), mahalla (birlik)- mahall/at (generalization), beg (birlik)- beg/ət (generalization). In certain works of art, we also can seen the form of affix -(a)t/-(ə)t as -ot : Maydonga tumonot odam yig‘ildi. Here the Arabic affix -ot ( تا
affix -(a)t/-(ə)t formed both synonymous and homonymous relations [2, p. 76-77]. The Arabic aggregation affix -ot ( تا
|