Conference committees conference chairs c
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 19,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- THE TRANSLATION OF BODY RELATED IDIOMS Ayten HEZIYEVA
- TRANSLATION AS A MEANS OF COMMUNICATION IN A MULTICULTURAL WORLD Hüsniyyə TANRIVERDİYEVA
|
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 1609
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Hazırki dövrümüzdə innovativ yeniliklər tərcümə sahəsindən də təsirsiz ötmüyüb.Bu yeniliklərə əsas nümunə olaraq internet üzərindən sinxron tərcümə edilməsini qeyd etməmək haqsızlıq olardı.”The New York Times” qəzetinin verdiyi məlumata görə “Google Translate” sistemi öz əlavəsində nitqin sinxron tərcüməsi funksiyasını təqdim etməyə hazırlaşır.Əlavə proqram bir neçə dildə şifahi nitqi tanıya biləcək,lakin tərcüməni isə mətn formasında edəcək.Şirkət açıqlama verib ki,təzələnmiş tətbiq danışılan dilləri avtomatik olaraq müəyyənləşdirib tərcümə edəcək.Yeniliklərdən biri də odur ki,istifadəçilər telefonun kamerası vasitəsi ilə mesajı dərhal tərcümə etmək imkanına malik olacaqlar.’Google’ telefon kamerasını küçədə xarici dildə yazılan yol nişanına tərəf yönəldərək ekranda avtomatik tərcüməni almağa imkan verən funksiya üzərində iş aparır. Oxşar funksionallığa smartfonun kamerası vasitəsilə real vaxt rejimində mətnin tərcüməsini dəstəkləyən Word Lens əlavəsi malikdir.Digər bir zəng proqramı olan ‘Skype’da öz yeni çıxacaq əlavələrinə sinxron tərcümə funksiyasını da əlavə edəcək.Skayp səsli zənglərdə sinxron tərcüməni tətbiq etməyə başlayacaq. Məlumata görə, Skayp şəbəkəsi artıq onlayn danışıqlarda sinxron tərcümə xidmətinin tətbiqinə başlayıb.Son məlumata görə, sözügedən tərcümə 6 dil üçün aktiv olacaq. Bu dillər arasında ingilis, fransız, alman, italyan, çin və ispan dilləri var.Skayp sosial şəbəkəsindən verilən rəsmi məlumatda sözügedən şirkətin insanlar arasında mövcud olan dil sərhədini aradan qaldırmağı çoxdan arzuladığı deyilir. Ölkəmiz müstəqillik qazanandan indiki dövrümüzədək digər xarici ölkələrdən ölkəmizə çoxsaylı xarici qonaqlar təşrif buyurmuşdur.Müstəqillik qazanıldıqdan sonra paytaxtımız da bir çox beynəlxalq konfranslara ev sahibliyi etmişdir.Nəticədə sinxron tərcüməçilərə tələbat yaranmışdır.Fikrimcə,bu sahə heç bir zaman insanların maraq dairələrindən çıxmayacaq və bu sahəyə olan tələbət və maraq hər il daha da artmaqdadır.
TƏRCÜMƏDƏ TRANSFORMASİYA ZƏRURƏTİNİ YARADAN SƏBƏBLƏR Zümrüd ALIZADƏ Bakı Slavyan Universiteti aliyeva.zumrud@gmail.com AZƏRBAYCAN
Hər bir həqiqi bədii əsər özündə dövrün xarakterik özünəməxsusluğunu, təkrarolunmaz milli- spesifik xüsusiyyətlərini daşıyır. Bədii tərcümədə dillərarası faktorlardan danışarkən, biz heç bir zaman mədəniyyətlərarası elementlərin rolunu dana bilmərik. Bu məsələ yetərincə çoxşaxəlidir. Lakin tərcümənin nitq fəaliyyəti olması faktı tərcümə prosesində dilin mərkəzi rolunu müəyyən edir. Məhz dil, ilk növbədə, tərcüməni əsaslandıran vacib modelləşdirici sistemdir. Tərcümə zamanı ikinci dərəcəli modelləşdirici sistemlər, müxtəlif mədəniyyət sistemləridir. Tərcümə nəzəriyyəsi və praktikası göstərir ki, əlaqənin əsas elementi kimi dil tərcümədə əsas vacib rol oynayır. Başqa cür desək, dil tərcüməni determinasiya edən əsas modelləşdirmə sistemidir. Tərcümə prosesində ikinci dərəcəli modelləşdirmə sistemi mədəniyyətlərin fərqli sistemləri hesab olunur. Orijinal və tərcümə edilən mətnlərin qanunları arasında olan ziddiyyətlər fərqli leksik qrammatik dəyişilməni və ya əvəzetməni təcili şəkildə tələb edir. Bu tərcümə transformasiyaları məxsus olduğu linqvistikanın çərçivəsi ilə məhdudlaşmır. Başqa sözlə desək, mədəniyyətlərarası və dillərarası amillər rəsmi şəkildə müstəqil olsalar da, tərcümə proseslərində qarşılıqlı əlaqə şəklində çıxış edirlər. Ona görə də tərcümə prosesində və onun analizində bu vəziyyəti nəzərə almaq lazımdır.. Tərcümə transformasiyalarına adətən Azərbaycan və polyak dillərində olduğu kimi, müxtəlif sistemli dillərdə təsadüf olunur. Birincisi – flektiv, digəri isə - aqlütinativdir. Azərbaycan dili türk dilləri qrupuna, polyak dili isə slavyan dilləri qrupuna daxildir. Azərbaycan dilinin morfoloji quruluşu üçün bir tip hallandırma, altı hal, polyak dilinə isə üç tip hallandırma, altı hal və özünəməxsus təsrif sistemi xasdır. Bütün bunlar çoxsaylı qrammatik transformasiyalara ehtiyac yaradır. Tərcümə prosesində müxtəlif tərcümə transformasiyalarına ehtiyac təkcə orijinal və tərcümə edilən dilin qrammatik sistemlərindəki ziddiyyətlərlə əlaqəli yaranmır, eyni zamanda, onların lüğət
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 1610
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan tərkibinin fərqliliyinə görə yaranır. Başqa sözlə desək, leksik transformasiyalar hədəf dilin və tərcümə dilinin leksik özünəməxsusluqları ilə şərtlənir. Tərcümə prosesində yenidənqurma prosesi baş verir. Bu hal adətən ekvivalentliyin qeyri-mövcudluğunun çətinliyi ilə müşayiət olunur və bu da öz növbəsində leksik transformasiyalarını tələb edir. Tərcümə ekvivalentliyinə nail olmaq üçün tərcümə transformasiyalarının yerdəyişmə, əvəzetmə, əlavə etmə, ixtisar etmə kimi növlərindən istifadə olunur. Hər bir xalqın öz təfəkkürünə, yaşayış tərzinə, tarix və mədəniyyətinə, adət və ənənələrinə uyğun ifadələri vardır ki, bunlar da frazeoloji söz birləşmələri və atalar məsəlləri şəklində çox geniş yayılmışdır. Onları tərcümə edərkən mənaca bəzən eyni, bəzən oxşar, bəzən də bir-birindən tamamilə fərqlənən spesifik ifadələrə rast gəlirik. Tərcüməçilər iş prosesində mədəni-tarixi, sosial, fon və digər ekstralinqvistik elementlərlə işləməli olurlar. Bu kimi spesifik ifadələr dilimizə tərcümə edilərkən, bəzən tam ekvivalent qarşılıq tapılsa da, bəzən isə qarşılıq tapmaq çətinlik törədir. Bir çox atalar sözlərinin dilimizdə tam qarşılığı mövcuddur. Yəni məzmun və forma eyniliyi mövcuddur. Polyak dilində rast gəlinən bu tipli ifadələrin bəzilərini nümunə gətirərək dilimizə tərcümə edək.
-
Yalan ayaq tutar, amma yeriməz. -
Yalanın ömrü az olar. -
Yalan cücərər, amma bitməz. 2. Głodnemu chleb na myśli. -
Ac toyuq yuxusunda darı görər. -
Acın toxdan nə xəbəri var. 3. Kto pod kim dołki kopie ten sam w nie wpada. -
Özgə qapısını bağlı istəyənin öz qapısı bağlı qalar. -
Özgəyə quyu qazan özü düşər. -
Özgəsinə göz qoyan özünkünü itirər. 4. Szukajcie, a znajdziecie. -
Axtaran tapar, yoğuran yapar. 5. Głodnemu chleb na myśli. -
Ac toyuq yuxusunda darı görər. -
Acın toxdan nə xəbəri var. Yuxarıda göstərilən nümunələrdən də göründüyü kimi, polyak dilində olan bir çox atalar sözlərinin dilimizdə tam ekvivalentini tapmaq mümkündür. Bədii əsərin kontekstindən asılı olaraq, hətta onları bir neçə formada oxucuya çatdırmaq daha məqsədəuyğundur. İkinci halda isə məzmun eyniliyinin şahidi olsaq da, forma fərqliliyi vardır. Bu zaman mütərcim həmin birləşmələri dilimizə tərcümə edərkən məna uyğunluğuna nail olmaq məsələsi ilə qarşılaşır. Bir neçə nümunə gətirərək məsələni aydınlaşdıraq.
Harada altı aşbaz olar, orada yeməyə heçnə tapılmaz. Dilimizdə isə bu birləşməni əvəz etmə transformasiyasından istifadə edərək aşağıda qeyd olunan atalar sözləri ilə mənasını oxucuya çatdırmaq olar. -
-
İki canbaz bir ipdə oynamaz. 2. Strach ma wielkie oczy – hərfi tərcümə etsək bu cür alınar: Qorxanın iri gözləri olar. İndi isə dilimizdə uyğun olan qarşılıqlarını yazaq: -
-
Qorxaq hər şeyi dörd görər. -
Qorxaq öz kölgəsindən də qorxar. 3. Nie mów drugiemu, co tobie nie miłe – hərfi tərcümə etsək bu cür alınar: Başqa birinə sözünü demə, kim ki sənə yaxın deyil. İndi isə dilimizdə uyğun olan qarşılıqlarını yazaq: -
-
Sirrini demə dostuna, dostunun da bir dostu var. 4. Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej – bu ifadəni də ilk öncə olduğu kimi tərcümə edək: Hər yerdə yaxşıdır, amma evdə daha yaxşıdır. -
Vətənə gəldim, imana gəldim. IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 1611
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan -
Gəzməyə qərib ölkə, ölməyə Vətən yaxşı. 5. Znać coś jak własną kieszeń – bu birləşmə nəyisə ovcunun içi kimi bilmək kimi verilir. Bu ifadənin azərbaycan dilində işlənən variantı isə belədir: -
Deyilənlərdən belə nəticəyə gəlmək olur ki, əsas məqsəd verilən ifadələrin tərcümə dilində düzgün verilməsi, mənasının tamlığı ilə çatdırılmasıdır. Əgər hansısa bir birləşmənin heç bir adekvatı yoxdursa, tərcümə transformasiyalarından istifadə edərək, ona oxşar bir ifadə tapmaq və yaxud hərfi tərcümə edərək sonra qeyd bölməsində onun izahını vermək, mənanı oxucuya ötürmək mütləqdir. Çünki hamıya məlumdur ki, bədii ədəbiyyat incəsənətin yeganə növüdür ki, tərcümə edilmədən başqa bir dildə, etnik mühitdə heç bir əhəmiyyət kəsb etmir. Bu məlum məsələni tərcüməçi heç zaman unutmamalı və bacardıqca orijinala sadiq qalmalıdır.
THE TRANSLATION OF BODY RELATED IDIOMS Ayten HEZIYEVA Qafqaz Universiteti heziyeva_ayten@yahoo.com AZERBAIJAN
more natural in conversation. If you don’t use any idioms however you have a very good level of English you may often sound too formal and therefore unfriendly . Also not understanding idioms will mean that a learner finds it hard to understand everyday English conversations. İn fact native speakers of a language use idioms all the time. It is impossible to speak, read, or listen to English without meeting idiomatic language.Idioms are the grease that makes language flow. Sometimeswe hear English expressions that sound familiar but are hard to define outside of the context in which they are used. They are referred to as idioms. Although they do not always follow the general rules of word usage they are integral part of any language and important for you to know.An idiom is a group of words which as a whole has a quite different meaning of the words individually. The English language is full of idiomatic expressions. Human translators consider that translating idioms is one of the most challenging tasks .Recognition of idioms is one of the main problems and many idiomscan be modified and others can be discontinuously spread over a clause . But with the help of systematic idiom collections and special rules the the recognition of an idiom candidate is always possible. The distinction between idiomatic and non idiomatic usage is problematic . Sometimes this can be done by means of special words that are only used in an idiom. But in general this distinction is a question of semantics and pragmatics and therefore beyond the abilities of current translation systems. An idiom is a fixed expression and is recognized by native speakers.We can not make up your own. It uses language in a non-literal –metaphorical-way. For example I am up to my eyes in work at the moment. Mənimindibaşımıqaşımağa da vaxtımyoxdu.It broke my mothers heart to see her home burn to the ground. Anam evin tamamilə yanıb külə döndüyünü görəndə, sanki bütün dünya başına yıxıldı. If you are up to your eyes,it means you are very busy . If something breaks your heart, you are very sad about it. In these examples it is clear that the idiom is a whole expression. This is the traditional view of idioms. But there is a lot more language which is idiomatic. There are lots of individual words with idiomatic uses. Sometimes when we use language we use it in a very literal way. For example, I have been out fishing but caught absolutely nothing. Mən balıq tuturdum, amma birdənə də olsun tutabilmədim. The same language can be used in a non-literal way- metaphorical way. Do not go out without your coat- you will catch a cold. Bayıra paltosuz cıxma yoxsa soyuqlayacaqsan. Although it is the fact that idioms are commonly used in everyday life, their meanings are not always self-evident for the meaning can not be deduced from the meaning of their individual constiuents. Sometimes idioms can be difficult to understand even for the native people. What is more IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 1612
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan because idioms are stable in structure unpredictable in meaning and rich in cultural factors they are often major barriers in inter-cultural communications and idiom translation may be considered as the most difficult in translation. Translation of body idioms with explanations and examples The smell of your cooking is making my mouth water .Səninbişirdkiklərininqoxusundan lap ağzımınsuyuaxır. When the teacher said she had some exciting news to tell us we were all ears. Müəllimə deyəndə ki bizi maraqlandiracaq xeberleri var – biz ona dörd gözle qulaq asdıq. I do not care if he leaves or stays – it is no skin off my nose. Onun getməsı ya da qalması məni heç maraqlandırmır. He says he broke his arm falling out of bed but I think there is more to it than meets the eye. O deyirki carpayıdan yıxılıb qolu sınıb. Mən cə onun vəzıyyətı daha ağırdır. He did not really mean what he said . I think he was just pulling your leg. Onun dediklərində heç bir məna yox idi. Mene ele gəlir ki , o həqiqəti danışmırdı. Jonh was tearing his hair out trying to get the report finished on time. Con verilənhesabativaxtındaçatdırmaqüçün lap başınıitirmışdı. Our teacher knows everything that is going on the classroom. She must have eyes in the back of her head. Müəllimimiz sinifdə baş verən hərşeydən xəbərdardır. Sanki onun boynunun arxasinda da gözü var.
TRANSLATION AS A MEANS OF COMMUNICATION IN A MULTICULTURAL WORLD Hüsniyyə TANRIVERDİYEVA Bakı Slavyan Universiteti eaven__87@mail.ru AZƏRBAYCAN
possibilities of offering a reliable translation. The paper intends to underline the main problem and solution of situations that a translator” could encounter in this multicultural world. Lately the meaning and the means of Communication have changed dramatically, and translators have found themselves moving in a new direction, adapting their goals and professional vision to reflect the coming of age of a new global community. Because today´s technology makes everyday communication between cultures commonplace, a translator no longer thinks of himself or herself as just an isolated translator, but as a global ambassador offering his or her services to an ever-increasing market. As we watch, and as the world slowly becomes globalized as more cultures strive to communicate with each other, translator realize how much the need for translation is increasing. More and more, we must not only be able to communicate in the other languages, but also have an understanding of the cultural context, of those we deal with in order for our businesses to succeed. Even as we become savvier as both employers consumers, the translations must be seamless in our native language or the message will fail-whether it is an advertisement for a multibillion dollar corporation or a presentation to employers on their new safety program. For a real professional translation is an art firstly and then the translator can take it up as a craft. The art of translation is not an easy one, because it demands many skills and the translator has the responsibility of conveying the original message into the target language so that the reader cannot sense the difference between the original and the translation , but to read it as if it were the original. Ideally and theoretically, the conformation to a translation is not made according to the original text, but to its target. And the translator must unveil this target in order to select only those translation strategies that come from the way of classifying the text to be translated . However, what translation really needs , is culture translator, cultural bilinguals, able to accompany this operation of transfer in the mental universe of the other language in its total respect of habits, fundamental beliefs. Between them there is the translator, the one who conveys, eases the passage of the whole message from one idiom into another. One could say translating means serving two masters; you serve the foreigner and his work, but you also serve the reader, in his desire of appropriating it. This, having IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 1613
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan a transmitter (the foreigner), a message, the receiver (the reader of the message) and the means (the translator) we actually described the basic theory of what communication means. There are also some ‘disturbances’, which try to interfere with the conveyance of the message Hence, we can say that the translator faces a resistance towards the work of translating in different stages of his work. He or she meets it before beginning to translate, in the shape of the non- translatability titles or headlines, which inhibits him or her before beginning his or her work. Sometimes even the fear of a non-experienced or even experienced translator can inhibit him or her from having a powerful beginning. All along the years there have been several scholars, philosophers and professional translators who have all had the same concerns, such as possibilities and impossibilities of translating and the fidelity of translations. who have all had the same concerns, such as possibilities and the impossibilities of translating and the fidelity of translations. An argument against translatability is that of the lack of symmetry between languages, both concerning synonym series and semantic fields. Moreover, there is the category of untranslatable terms, related to a specific geographic, historic, social-cultural experience, and they represent translators touchstones. In this category we can include “spatire mioritik” (Romanian), “inders talement” (English). Furthermore, the poetic discourse, which, makes ample use of connotations, has been used as a frequant example in supporting untranslatability. One central problem of the traditional translation discourse is that of fidelity either to the spirit or to the letter. This issue has been a very debated one and European histories of translation provide many examples of historical periods, translation schools and outstanding scolars that favored one direction or another. The “word for word” translation has always fought against the “meaning for meaning” translation even nowadays, when we open the internet browser we can see that Google translator, namely “the word of word” translation is having a powerful fight with the persons who actually learned a foreigh language and try to give the meaning of the meaning. It is never possible to tell that a translation is good before comparing it with the original. Now can a person say this if he or she is not bilingual?” The accurate translation is not to be mistaken for literal translation, as accuracy does not exclude certain necessary changes, the aim of whom is to reproduce into another language and for another country the form, the atmosphere and the inner sense of the writing. The translator must possess a deep knowledge about the culture of the languages he or she works with. Translations could be perceived as factors of cultural change and progress wielding the power to share strong images of cultures, texts and authors and to construct cultural identities. There are many ways in which translation is present in this transcultural communication; advertisements, translations of EU documents, international finance and fashion. Moreover, a “translation culture” has been adopted referring to a set of norms, conventions and expectations that represent the behaviour of all interactants in the field of translation. The relation ship between culture and translation has taken extremely complex forms in contemporary Translation Studies. The concept of translation became transformed nowadays in such a way in order to make room for the concept of plurality and difference and it tries to adjust and change in order to fit in this multicultural, intercultural and transcultural environment that we live in. Yüklə 19,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|