Dastlabki o`rgatishda qo`llaniladigan metodika

2.Texnikaga o'rgatishdagi metodika xususiyatlari

Qo’yilgan maqsadga erishmoq uchun o’yinda xilma-xil tarzda
uyg’un-lashtirib qo’llaniladigan maxsus usullar to’plami fijtbol
texnikasini tashkil etadi.
Texnik usullar - bu futbol yinini vujudga keltirish vositasi demak.
Yuksak sport natijalariga erishish ko’p jihatdan futbolchining ana shu
xilma-xil vositalami qanchalik to’liq bilishiga, raqib jamoa o’yinchilari
qarshilik ko’rsa-tayotgan, ko’pincha esa charchoq orta borayotgan
sharoitda o’yin faoliyatidagi turli holatlarda ulami qanchalik mohirlik
bilan, samarali qllay bilishga bog’liq. Futbol texnikasini yaxshi bilish
futbolchining har tomonlama tayyorgarlik ko’rishi va mutanosib kamol
topishi jarayonining ajralmas qismidir.
0 ’yin taraqqiyotining yuz yildan ortiq tarixi mobaynida futbol
texnikasida muayyan o’zgarishlar bo’ldi. Bu evolyutsiyaning asosiy
yo’nalishlari quyida-gilardan iborat: boshning chakka qismi va orqasi
bilan zarba berish, to’pni boldir bilan to’xtatish singari nomaqbul usul
va usullami qllash ancha kamayib ketdi; oyoq yuzi bilan zarba berish,
to’pni son va ko’krakda to’xtatish, to’pni qo’l bilan tashlash
(darvozabon texnikasi) kabilardan foydalanish koeffisienti oshdi, aldash
harakatlari (fmtlar) ko’paydi.
Hozirgi futboldagi texnik usullar o’yin harakatlari tezligi va
aniqligini oshirish uchun kuchdan yetarlicha tejab foydalanish imkonini
beradigan, biomexanika nuqtai nazaridan maqbul harakatlar tizimi bilan
xarakterlanadi. Tezlik va ishonchlilik, soddalik va samaradorlik - futbol
texnikasini qllashga qo’yiladigan hozirgi kundagi talab ana shulardan
iborat.
20
Futbol texnikasining tasnifi texnik usullami uxnumiy (yoki
o’xshash) o’ziga xos belgilariga qarab guruhlarga bo’lishdan iborat.
0 ’yin faoliyati ifodalanishiga qarab futbol texnikasi ikkita yirik
bo’limga ajratiladi: maydon yinchisi texnikasi va darvozabon
texnikasi. Har qaysi bo’lim esa harakatlanish texnikasi va to’pni
boshqarish texnikasi bo’limchalariga taqsimlanadi. Kichik blimlar
turli usullarda ijro etiladigan muayyan texnik usullardan: harakatlanish
texnikasi usullari va usullaridan iborat. Ulardan maydon o’yinchilari va
darvozabon foydalanadi. Ammo ayrim usul va usullar o’zining muayyan
turlariga ega. Usul va turlarda harakatning asosiy mexanizmi umumiy
bo’lib, detallardagina farq bo’ladi. Har xil usul, usul va turlami ijro etish
shartlari futbol texnikasini yanada turli-tuman qiladi.
Futbol texnikasining tasnifi 1-rasmda ko’rsatilgan. 0 ’rganilayotgan
mate-rialni tizimlashtirish usul, usul turlarini tuzukroq tushunishga,
ulami to’g’ri tahlil qilishga, olingan bilimlami takomillashtirish
vazifalarini muvafaqqiyatli hal qilishga yordam beradi.
Futbol texnikasining ifodalanishi maydon o’yinchisi va darvozabon
uchun umumiy kichik bo’lim blgan harakatlanish texnikasidan
boshlanadi.
Harakatlanish texnikasi quyidagi usullar guruhini o’z ichiga oladi:
yugurish, sakrash, to’xtash, burilish. Harakatlanish texnikasining tasnifi
2-rasmda ko’rsa-tilgan.
Oryin vaqtida harakatlanish texnikasi usullaridan xilma-xil tarzda
qo’shib foydalaniladi. Masalan, futbolchining harakatlanish tezligi
nihoyatda xilma-xil: sekin yurishdan boshlab, startdagi tezlanishni
maksimal tezlikka qadar ktarish mumkin, yugurish maromi va
yo’nalishi qo’qqisdan o’zgarib turadi. Yugu-rishning xilma-xil usullarini
sakrash, to’xtash, burilish bilan birga qshib olib borish futbolchining
harakatlanishiga xos xususiyat hisoblanadi.
Harakatlanish texnikasining usullari maydon o’yinchilari va
darvozabonning to’pni boshqarish san’ati bilan chambarchas bog’liq.
Harakatlanish texnikasi usullarini keragicha hamda kompleks tarzda
qo’llash ko’p taktik vazifalarni (to’p olish uchun ochilish va raqibni
chalg’itish, pozisiya tanlash, o’yinchini to’sib olish va h.k.) samarali hal
qilish imkonini beradi.
Yugurish. Futboldagi asosiy harakatlanish vositasi yugurishdir.
To’pni boshqarmayotgan futbolchilar yugurish yordamida maydonda
turlicha joylashib oladilar. Bundan tashqari, yugurish tarkibiy qism
sifatida to’pni boshqarish texnikasiga ham kiradi.
Futbolda yugurishning quyidagi usullari qoMlaniladi: oddiy
yugurish, tisarilib yugurish, chalishtirma qadam tashlab yugurish,
juftlama qadam tashlab yugurish.
Oddiy yugurishdan asosan to’g’riga borayotgan yinchilar bo’sh
joyga chiqish raqibni quvish va hokazolarda foydalanadi. Harakat
sistemasi ham (bir oyoqqa tayanish va havoda uchish fazalariga
bo’linishi) tuzilishi ham yengil atletika yugurishidan farq qilmagani
uchun uni oddiy yugurish deyiladi. Qadam uzunligi, chastotasi va
ritmida farq bor, xolos.
Yugurishda qadam uzunligi sprinterlarda 2-2,2 m ga teng bo’lsa,
katta yoshli futbolchilarda o’rtacha 1,3-1,5 m ga teng. Qadamlar
chastotasi sprinterlarda sekundiga 4-4,5 qadamga teng. Fubolchilarda
chastota sal ortiqroq: sekundiga 5,1-5,5 qadam boMadi. Bu esa havoda
uchish fazasi qisqaroq boMgani sababli tez to’xtashga yoki tez burilib
olishga yordam beradi.
Tisarilib yugurishdan asosan to’pni olib qo’yishda va to’pni olishda
qatnashayotgan himoyadagi yinchilar foydalanadilar. Yugurishning bu
turi ham siklik (qo’shaloq qadamli) boMadi. Qisqa-qisqa, lekin tez-tez