Dərs vəsaiti Bakı 2023

 

---

Turş qövslü elektrik sobalarında polad əritmə 
xüsusiyyətləri. 
Turş qövslü elektrik sobasında polad əritmə 
yüksək məhsuldarlığı (əridilmə qısa müddətlidir), elektrik 
enerjisinin (30...40%) və odadözümlü materialların sərfınin az 
olması ilə fərqiənir. Turş prosesdə poladın tərkibinin 
dəyişdirilməsi çox mürəkkəb olduğundan ferroərintilərin sərfi 
artır, şixtədə kükürd və fosforun miqdarına məhdudiyyət üzrə 
yüksək tələblər qoyulur. Turş qövslü elektrik sobasında 
əritmənin xüsusiyyətlərindən biri də yüksək temperatur 
şəraitində dəmir və karbonla hörgüdəki SiO
2
-nin bərpa edilməsi 
və alınan aktiv silisiumun metalda həll olması hesabına derin 
oksigensizləşmənin getməsidir. Yüksək keyfiyyətli poladların 
əridilməsi üçün əksər hallarda metalın posa ilə diffuzion 
oksigensizləşdirilməsi aparılır. Turş sobalarda töküklər almaq 
üçün karbonlu və az legirlenmiş poladlar əridilir. 
İnduksiya 
sobalarında 
polad 
əritmə. 
Qara 
metallurgiyada induksiya sobalarında polad əritmə qövsü 
sobalarla muqayisədə az tətbiq olunur. Yüksək keyfiəyyətli 
poladlar və xüsusi xassəli ərintileri almaq uçün adətən dəmir 
nüvəsiz sobalardan istifade edilir. Sobada yüksək temperaturlu 
istilik pulsasiyalı elektrik-maqnit sahəsinin təsirilə bərk və 
maye metalda
1
(şəkil 4.7) yaranan burulğan cərəyanların 
hesabına ayrılan, coul istiliyi şəklində alınır. 
Pulsasiya edən elektrik-maqnit sahəsi yüksəktezlikli 
generatordan yüksək tezlikli cərəyanla (100 kHs-10 MHs) 
qidalandırılan induktor (birinci sarğı) ilə yaradılır. Induksiya 
sobalannda istilik metalda yaranır, posa isə yalnız metalın 
istiliyi hesabına qızır. Müəyyən hallarda müasir sobaların 
tutumu 15 tona qədər olur. Böyük tutumlu sobalar sənaye 
tezliklı 50 1/san dəyışən cərəyanla işləyir; kiçik sobalar uçun 
500- 2500 1/san tezliklə işləyən generatorlar qoyulur. Induksiya 
sobasının quruluş sxemi şəkıl 4.7-də verilmişdir. 
Soba əsas horgulu putadan 4, solenoid şəklində mıs 
borudan duzəldilmiş induktordan 3 ibaretdir. induktorun bousu 

---

ilə soyuducu su dövr etdinlir, gövdəsinə isə yüksək tezlikli 
çərəyan verilir. Soba döşəmə hörgüsünə, sökülən tağ 2 hissəsınə 
5 ve boşaltma burun-cuğuna (novçalı axar) 4 malikdir. 
İnduksiya sobalarında digər əritmə qurğularına nisbətən yüksək 
temperatur və vakuum şəraitində əritmə aparmağın mümkün 
olması bilavasitə yenidən əritmə metodu ilə yüksək legirlənmiş 
odadözümlü, odadavamlı və konstruksiya poladları, həmçinin 
xüsusi xassəli ərintilər əridilir. 
Şək. 4.7. Induksiya sobasının quruluş sxemi 
Polad istehsalı üsullarınının müqayisəsi göstərir ki, 
elektrik sobalannda eritmədə poladın yararlı çıxışı 92...93%, 
üstdən üfürülən adi konvertorlarda və marten sobalarında - 
90%, ikitəknəli sobalarda və oksigen üfürülən marten 
sobalarında - 87...88% olur 
Elektrik 
poladəritmə 
istehsalatının 
əsas inkişaf 
istiqamətləri sobalann tutumunun artırılması, oksigendən geniş 
istifadə olunması və əritmə və maye metalın qəlıblərə tokülmə 
proseslərinin avtomatlaşdırılmasıdır. 

---

Poladı kombinə edilmiş üsullarla - iki əridici aqreqatda da 
əritmək (dupleks proses) mümkündür. Bu halda əridici 
aqreqatlann kombinə edilməsi əsas - turş marten, əsas marten - 
əsas elektrik, bessemer konvertoru - elektrik sobası və ya əsas 
marten sobası vanantları şəklində ola bilər.