236
və tədavül dairəsində iştirak edərək, bu proseslərə xidmət
göstərmişdir.
Borc kapitalı
, öz sahibinə müəyyən şərt və razılaş-
malar nəticəsində faiz (gəlir) gətirən ilkin kapital forması
kimi hələ sərbəst sahibkarlıq
fəaliyyəti, yəni kapitalizm-
dən
əvvəlki
quldarlıq, feodalizm
cəmiyyətlərində
geniş
yayılmışdı. O dövrdə borc verənlər müəyyən varlı adam-
lar, tacirlər, məbədlər olmuşlar. Borc alanlar isə imkanlı
adamlarla yanaşı, xırda istehsalçılar, kəndlilər, sənətkarlar,
digər yoxsul təbəqənin nümayəndələri olmuşlar.
Müxtəlif
məqsəd və ehtiyaclara yönəldilmiş borc kapitalı, qeyri-
məhsuldar şəkildə sərf olunmaqla yanaşı,
eyni zamanda
cəmiyyətin işgüzar mühitinin canlanmasına, vergilərin
ödənilməsinə, ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsinə xid-
mət etmişdir.
Tədavül (alqı-satqı) dairəsində tətbiq olunan ticarət
kapitalı
iki formada -
əmtəə ticarət kapitalı və pul tica-
rət kapitalı
kimi fəaliyyət göstərmişdir.
Lakin sonralar,
kapitalizm mərhələsində hər iki forma öz əvvəlki müstə-
qilliyini tədricən itirərək, getdikcə sürətlə inkişaf edən sə-
naye kapitalına xidmət edən vahid ticarət (tacir) kapitalı
formasını almışdır.
Tarixən
torpaq üzərində xüsusi, dövlət, kollektiv,
şərikli, bələdiyyə kimi müxtəlif mülkiyyət formalarından
sahiblik,
sərəncam vermək, istifadə etmək,
icarəyə götür-
mək hüququnu reallaşdırmaq əsasında, torpaq sahəsindən
gəlir (renta)
əldə etmək təcrübəsindən geniş istifadə olun-
muşdur. Mülkiyyətçinin öz hüququnu müstəqil təsərrüfat-
çılıq fəaliyyəti, torpaq sahəsini icarəyə vermək, girov qoy-
maq, nəhayət satmaq yolu
ilə həyata keçirməsi prosesi,
Dostları ilə paylaş: 
