Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 215

zağa”, “Firuz” və digər mağaralarda külli miqdarda çaxmaq daşı, 

sümük, və obsidiandan düzəldilmiş bıçaq, ərsin, biz, qırmaq, nizə 

və ox ucluqları  və mikrolit alətlər tapılıb. Qobustanda külli 

miqdarda mezolit dövrünə aid qaya rəsmləri mövcuddur. Onlar 

totemizm təsəvvürləri, ov səhnələrini və s. təsvir edir. Qobustanın 

ən qədim qaya rəsmləri mezolit dövrünə aiddir. Mezolit dövründə 

mərhumun qəbrinə o dünyada istifadə etmək üçün müxtəlif 

əşyalar qoymağa başladılar. Belə  qəbirlər “Firuz” məskənində 

aşkar edilib. Qobustanda qaya rəsmlərini İ. Cəfərzadə aşkar edib. 

Mezolit dövrünə aid əmək alətləri və mikrolit alətlər Qazaxda 

Damcılı mağarasında tapılıb. E.ə. VII-ci minillikdə Azərbaycanda 

neolit dövrü başlanır. Onun əsas cəhəti istehsal edən təsərrüfatın 

təşəkkülü və inkişafıdır. Bunu neolit inqilabı adlandırırlar. 

Azərbaycanda bu proses eneolit dövründə, yəni e. ə. V-IV 

minillikdə tamamilə başa çatır. İnsan təbiətdən daha az asılı olur. 

Azərbaycanda  əkinçilik və heyvandarlığın inkişafı üçün zəruri 

şərait mövcuddur. Neolit dövründə Azərbaycanda dulusçuluq və 

toxuculuq meydana gəlir. Neolit dövründə alətlər əsasən çaxmaq 

daşından idi. Neolit dövrünün başlıca abidələri Gəncə  tərəfdə, 

Təbriz yaxınlığında və Bakı yaxınlığında Qobustanda aşkar edilib. 

Qazax rayonunda daş toxa, oraq içlikləri, balta və gürzlər tapılıb. 

Alətlər  əsasən çaxmaq daşı  və obsidiandan düzəldilib. Çaxmaq 

daşından kənd təsərrüfatı alətləri və obsidiandan səpin və biçin 

alətləri külli miqdarda Gəncə yaxınlığındakı məskəndə tapılıb. 

Eneolit dövründə istehsal edən təsərrüfat daha çox inkişaf 

edir. İnsanlar ilk dəfə metalla - mislə tanış olur. Lakin daş alətlər 

hələ də üstünlük təşkil edirdi. Eneolit dövründə əhali surətlə artır. 

Əsas məşğuliyyət toxa əkinçiliyidir. Gəncə-Qazax, Mil-Qarabağ, 

Muğan və Naxçıvan bölgələrində, habelə  Cənubi Azərbaycanda 

Urmiya gölü yaxınlığında və  Təbriz  ətrafında külli miqdarda 

neolit dövrü yaşayış  məskənləri qeydə alınıb. Eneolit dövründə 

insan çay sahillərində kiçik məskənlərdə yaşayırdı. Çiy kərpicdən 

tikilmiş evlər dəyirmi formada idi. Evlərdə ocaq və həsir var idi. 

Kiçik evlər icma torpağında öz sahəsi olan təknikahlı ailə,  ər-

arvad üçün nəzərdə tutulmuşdu.  Əkinçilik və maldarlıqla yanaşı 

ovçuluq və balıqçılıqla məşğul olmağa davam edirdilər. 

---