ildə Naxçıvanda işə salınmışdı. 1887-ci ildə Bab quberniyasında 16
pambıqtəmizləmə müəssisəsi fəaliyyət göstərirdi.
Azərbaycamn iri sənayeçisi və böyük xeyriyyəçisi H.Z.Tağıyev neft
sənayesində əldə etdiyi kapitalın bir hissəsini ölkə iqtisadiyyatının balıqçılıq,
gəmiçilik və toxuculuq sənayesi sahələrinə yönəldirdi. H.Z.Tağıyev 1897-ci ildə
əsas kapitalı 2 milyon manat olan "Lifli maddələrin emalı üzrə Qafqaz səhmdar
cəmiyyəti”ni yaratmışdı. Rusiya hökuməti Azərbaycanda xammalı hazır
məhsula çevirən hər hansı müəssisənin açılmasına heç cürə imkan vermək
istəmir, ölkə iqtisadiyyatının müstəmləkəçi xaraberini qoruyub saxlamağa
çalışırdı. Tağıyev böyük zəhmət hesabına 1900-cü ildə hazır məhsul istehsal
edən ilk toxuculuq fabrikini açmaqla, Azərbaycan iqtisadiyyatının heç olmasa,
bir sahəsində Rusiyanın inhisarım zəiflədə bilmişdi.
Bütün Cənubi Qafqazda ipək emalı sənayesinin mərkəzi Nuxa qəzası
idi. Nuxa, Şuşa və Ordubadda fəaliyyət göstərən ipək emalı fabrikləri buxar
mühərrikləri ilə hərəkətə gətirilən dəzgahlarla təchiz edilmişdi. XIX əsrin
axırlarında ölkədə 450 - dən çox ipək emalı müəssisəsi fəaliyyət göstərirdi ki,
bunların içərisində 60 iri fabrik bütün ipək məhsulumm 3/5 hissəsini emal
edirdi. Sənayeçilərdən A.Məmmədov, L.Lətifov, R.Rzayev, K.Babayev və
başqalarının şirkət və müəssisələrində çox yüksək keyfiyyətli ipək istehsal
olunurdu. K.Babayevin müəssisəsi əla ipək istehsalına görə 13 dəfə qızıl medal
almışdı.
80-ci illərdə Bakıda yeyinti sənayesi sahəsində ımüyütmə və çəltik-
təmizləmə üzrə ilk kapitalist müəssisələri meydana çıxmışdı.
1879-cu ildə Bakıda cəmi bir, 1891-ci ildə isə dörd tütün fabriki,
1885-ci il məlumatına görə, Yelizavetpolda üç tütün fabriki işləyirdi. Cənubi
Qafqaz üzrə demək olar, bütün tənbəki fabrikləri Azərbaycanda yerləşirdi.
XIX əsrin ikinci yarısında Şimali Azərbaycanın iqtisadi inkişafının əsas
xüsusiyyətlərindən biri də ondan ibarət idi ki, sənayenin bir çox sahələri
(neftçıxarma, neft emalı, metallurgiya, yeyinti, yüngül sənaye sahələri və s.)
kapitalist istehsalının fabrik - zavod mərhələsində olduğu halda, bəzi kustar
sənət sahələri (boyaqçılıq, dulusçuluq, xalçaçılıq və s.) hətta manufaktura
mərhələsinə belə yüksələ bilməmişdi.
1883-cü il mayın 8-də Bakı - Tiflis dəmir yolu xətti işə salınmışdı. 514
verst (Iverst 1 kilometrdən bir az çoxdur) uzunluğunda olan bu yol Bakını Tiflis
və Qara dəniz sahilindəki Batum şəhəri ilə birləşdirirdi. 1900-cü ildə Biləcəri -
Dərbənd - Petrovsk (Mahaçqala) dəmir yolu xəttinin işə salınması ilə Cənubi
Qafqaz dəmir yolu Ümumrusiya dəmir yoluna birləşdirilmişdi. Dəmir yollarının
çəkilməsi ayrı-ayrı şəhər və məntəqələrin kapitalist sənayesi və ticarəti
mərkəzinə çevrilməsinə, deıxili bazarın daha da genişlənməsinə və xarici
ticarətin inkişafına güclü təsir göstərmişdi.
1899-
cu ilin məlumatına görə, dənizdə neft daşıyan 345 gəmidən 133-
ü buxarla hərəkət edirdi. 1898-ci ilin əvvəllərində Rusiyanın bütün dəniz
donanmasının ümumi yükdaşıma dövriyyəsinin 40%-dən çoxu Xəzər dəniz
Dostları ilə paylaş: