Dərslik Bakı Dövlət Universitetinin və digər ali məktəblərin müəllim və

sosial - iqtisadi islahatların keçirilməsi 
olduğu açıq şəkildə 
bildirilmişdi. 1945-ci il sentyabrın 5-dən ADP-nin rəsmi mətbuat orqanı olan 
"Azərbaycan" qəzeti ana dilində çıxmağa başladı. Bir neçə həftə ərzində 
partiyaya minlərlə fəhlə, kəndli, ziyalı, xırda və orta sahibkarlar, hətta bəzi 
mülkədarlar da daxil oldular. 
ADP-nin 1945-ci il oktyabrın 2-4-də keçirilən birinci qurultayında 
partiyanın 
Proqramı 
və 
Nizamnaməsi 
qəbul edildi və S.C.Pişəvəri başda 
olmaqla Mərkəzi Komitəsi seçildi. ADP açıq şəkildə fədai dəstələri yaratmağa 
başladı. Artıq 1945-ci il oktyabrın əvvəllərində Təbrizdə bütün hakimiyyət 
faktiki olaraq demokratların əlinə keçmişdi. 1945-ci il noyabrm 17-dən dekabrın 
əvvəllərinədək demək olar ki. Cənubi Azərbaycamn bütün ərazisində 
demokratik hakimiyyət orqanları yaradılmışdı. Tehran hökumətinin Təbrizə və 
Cənubi Azərbaycana ordu yeritmək cəhdləri puça çıxmış, Qəzvin yaxınlığında 
dayanan hökumət qüvvələri Həmədana göndərilmişdi. 
S.C.Pişəvəri başda olmaqla 
Milli Hökumətin yaradılması və fəaliyyəti 
Vaxtilə Səttarxan və Şeyx Məhəmməd Xiyabani kimi böyük tarixi 
şəxsiyyətlərin fədakar mübarizəsi ilə bütün dünyanı heyrətə salmış Azərbaycan 
xalqı üçüncü mühüm hadisənin - 
21 Azər hərəkatının 
astanasında 
320 

---

idi. Bu hərəkatın lideri 
Seyid Cəfər Pişəvəri 
vaxtilə Xiyabaninin başçılıq etdiyi 
milli - azadlıq hərəkatının (1917 - 1920) görkəmli xadimlərindən biri olmaqla, 
bütün ömrünü şah rejiminə qarşı mücadilədə keçirtmişdi, S.C.Pi- şəvəri 
hərəkatın genişləndiyi həmin noyabr günlərində yazırdı: 
”Biz öz haqqımızı öz 
millətimizin gücü ilə əldə etməliyik. Bu haqqı almaq üçün qurban verməyə 
hazır olmayan bir millət azad yaşamağa layiq deyildir".
1945-ci il noyabrın 21-də Təbrizdə xalqın tanınmış xadimlərinin təmsil 
olunduğu