bütün zümrələr üçün eyni olan ümumi məhkəmə yaradılırdı. İndi
məhkəmə iclasları açıq keçirilirdi, məhkəmə prossesini izləmək istəyənlər məhkəmə zalına buraxılır və bu prosses
haqqında mətbuat səhifələrində məlumat verilə bilərdi. Bundan sonra hakimlər
müstəqil qərar çıxartmaq hüququ alırdılar və məhkəmə prossesində
vəkillər və andlı iclasçılar iştirak edirdilər. Bu yeniliklərin tətbiq edilməsi demokratik
hüquq və azadlıqlann mövcud olmadığı Rusiya cəmiyyəti üçün çox mütərəqqi
hadisə idi.
Məhkəmə islahatı Şimali Azərbaycanda guya əhalinin «ictimai şüur
baxımından geri qalması» bəhanəsi ilə bir qədər gec və ləng həyata keçirildi. Bu
zaman Rusiyadan fərqli olaraq
22 noyabr 1866-cı il Nizamnaməsi əsas
götürülürdü. Nizamnaməyə görə
Şimali Azərbaycanda yaradılacaq
məhkəmələrdə andlı iclasçılarm iştirakı nəzərdə tutulmamışdı. Məhkəmə
hakimləri seçki yolu ilə seçilmir, yalnız Qafqaz canişininin təqdimatı əsasında
təyin edilirdilər. Hakim vəzifəsinə bir qayda olaraq azərbaycanlılar təyin
edilmirdilər. Azərbaycanlı yalnız hakimin müavini vəzifəsini tuta bilərdi.
Məhkəmə yalnız
rus dilində aparıldığından iclaslarda tərcüməçi iştirak edirdi.
Məhkəmə islahatı haqqında Nizanmamənin Şimali Azərbaycanda
tətbiqinə 1868-ci ilin fevralın 19-dan başlandı. Həmin gün
Bakı dairə məhkəməsi və Bakı barışıq məhkəməsi fəaliyyətə başladı.
Quberniyalarda yaradılan
dairə məhkəmələri Şimali Azərbaycanda
ən ali məhkəmə instansiyası olub, Tiflis Məhkəmə Palatasına tabe idi.
Barışıq məhkəməsi isə bir pillə aşağı məhkəmə orqanı hesab olunurdu. Qafqaz canişini
tərəfindən təyin olunan barışıq hakimləri mülki işlərə, şəxsi münaqişələrə
və xırda cinayət işlərinə baxırdılar.
Səhər islahatının keçirilməsi, XIX əsrin 60-70-ci illərində həyata
keçirilən burjua islahatlanndan biri də
şəhər islahatı idi. Şəhər islahatının
keçirilməsinin əsas səbəbi artıq şəhər əhalisinin tərkibində həlledici rol oynayan
sənayeçilərin, sahibkarların şəhərlərin ictimai - siyasi həyatında fəal iştirak
etmək tələbləri ilə bağlı idi. 16 iyun 1870-ci ildə Rusiyada şəhər idarə
orqanlarının təşkili haqqında
