Dərslik Bakı Dövlət Universitetinin və digər ali məktəblərin müəllim və

Albaniyanın daxili müstəqilliyini qoruyub 
saxladı. 
Xəlifə onun ölkəsi üzərinə qoyulmuş ağır vergini ikiqat azaltmış və 
bundan sonra əvvəlki məbləğin üçdə birinin ödənilməsi ilə razılaşmışdı. 
680/681-ci ildə Cavanşir tarixdə səbəbi dəqiq bilinməyən saray çevrilişi 
nəticəsində öldürüldü. Onun yerinə keçmiş qardaşı oğlu 
Varaz Trdat 
(680 - 
699) mərkəzdən qaçan narazı qüvvələri zərərsizləşdirərək böyük knyaz 
hakimiyyətini bütün ölkə ərazisində bərpa etdi. Ölkə ərəblərə əvvəlki qaydada 
bac verirdi və ərəblər onu 
Albaniyanın və Uti vilayətinin hökmdarı 
kimi 
tanıyırdı. Varaz Trdat Cavanşirin siyasətini davam etdirərək xəzərlərin 
(hunların) ölkəyə hücumlannm qarşısını diplomatik yolla aldı və onlarla sülh 
bağladı. 
VII
əsrin 90-cı illərində Cənubi Qafqaz uğrunda Bizans - Ərəb 
qarşıdurması gücləndi. Varaz Trdat ərəblərlə yaxınlıq etdiyinə görə 699-cu ildə 
Bizans tərəfindən hakimiyyətdən salınmış və o, 5 il Konstantinopolda əsir 
həyatı yaşamalı olmuşdu. Bu zaman erməni katalikosu İliya Alban kataliko- 
sunun Bizansa meyllənməsi, Albaniyadakı xristianlıq məzhəbini Bizansdakı 
məzhəblə eyniləşdirməsi haqqında xəlifə Əbdülmalikə cəsusluq etməyə başladı. 
Əbdülmalikin 704-cü ildə göndərdiyi ərəb qoşunu Alban katalikosu 
39 

---

və digər bizanspərəst qüvvələri qılıncdan keçirtdi. Bundan sonra Alban kilsəsi 
erməni kilsəsinə tabe edildi. 
705-ci ildə 
hakimiyyətə qaytarılmış Va- raz Trdat 
ərəb təəbəliyini qəbul etdi. Bu vaxtdan Albaniya faktiki və hüquqi baxımdan 
tamamilə ərəblərin hakimiyyəti altına düşdü. Varaz Trdatdan sonra Albaniyanı 
ərəb əmirləri idarə etməyə başladılar. 
Mədəniyyət 
Erkən orta çağda Albaniyanın maddi və mənəvi mədəniyyətində 
mühüm dəyişikliklərin baş verməsi şəhər həyatının inkişafı, memarlıq 
abidələrinin inşası və xristian dininin yayılması ilə bağlı idi. Bu dövrdə ölkədə 
çoxlu qalalar, sədlər, saraylar, kilsə və məbədlər tikilmişdi. Belə abidələrdən 
Alazan çayı sahilindəki