Bilish qobiliyati - fanning tegishli sohalariga oid (matematika, ona-tili, kimyo
va hokazo) qobiliyat. Bunday qobiliyatga ega o ‘qituvchi fanni hajm da emas, balki
ancha keng va chuqur, mukammal biladi, unga bu fan qiziq, u ilmiy tadqiqot ishlarini
ham biladi.
Tushuntira olish aobi/ivati-o ‘ q i tu vch i n i n g eng muhim qobiliyatidir. U
o ‘quvchilarga tushunarli qilib bayon eta olish, umuman ta ’sir ko‘rsata olishdir. Unda
o ‘quvchilar ruhiyatini, qiziqishini, harakalini, kechinmalarini, holatini, nim a bilishini
yoki bilm asligini, uni yuzaga keltiruvchi sabablarini, uni bartaraf etish yoMlarini,
charchaganganini, dam olishga imkon yaratisM i va .bilishga da’vat etishi
shoshmasligi kabi k o ‘nikmalami vaqtida, jo y id a xatosiz bajara olishi nazarda tutiladi.
Kuzatuvchanlik qofe;7/va//-o ‘quvchining
ichki
dunyosiga
kira
olish
qobiliyatidir. Bunday o ‘qituvchining o ‘quvchining psixologiyasidagi k o ‘z ilQamas
o ‘zgarishlam i ham tez payqay oladi. Bu haqda V.A. Suxomlinskiy “har bir bola-nodir
bir dunyodir”, - deganda haq edi.
Nutq qobiliyati - nutq yordam ida o ‘zining ta ’lim-tarbiyasi maqsadini
o ‘quvchilarga anglatishda o ‘z fikr va tuyg‘ularini aniq, ravshan, sodda adabiy tilda
(sof) ifodali olishi tushiniladi. 0 ‘qituvchi o'rgatayotgan materialni o ‘zlashtirishda
asosan qaysi iboralarga, g'oyalarga, eng muhim qoida va y o ‘nalishlarga o ‘quvchilar
e ’tiborini o ‘z so‘zlari bilan rom eta olish nihoyatda muhim. 0 ‘qituvchining nutqi
aniq, jonli obrazli, ta ’sirchan, talaffuzi yorqin, ifodali, his-hayojonli, unda stilistik va
fonetik nuqsonlar b o ‘lmasligi shart.
Tashkilotchilik qofe///va/;-birinchidan. o ‘quvchilar jam oasini uyushtira olish,
jipslashtirish, muhim vazifalarini bajarishga ruxlantirish, y o ‘l-yo‘riq ko‘rsata olish,
ikkinchidan o ‘z ishini (darsini, tarbiyaviy,ishini) m aqsadga muvofiq tashkil etishni
nazarda tutish. Eng muhim vaqtdan unumli foydalana olishi ju d a muhim.
52
