Dilrabo elmuratova nodira misirova

0 ‘q itu v ch ila rn i dars o ‘tish va taxlil qilishga o ‘rgatish. 
Talabalam i 
qiziqishlarini hisobga olgan holda dars o ‘tish uchun mavzular taqsimlab beriladi.
Auditoriyada «bu talabalar» dars o ‘tgandan 
so‘ng tengdoshlarining 
bilimlarini 
so ‘rab 
baholaydilar. Kuzatishlar shuni 
ko ‘rsatadiki, bir-birlarini 
baholashda talabalar o ‘qituvchilarga nisbatan odilroq bo ‘lishar ekan. 0 ‘qituvchi 
sifatida dars o ‘tish talabalarda o ‘ziga ishonch va mustaqillik beradi. Ularning nutq 
faoliyati yaxshilanadi.
Keyingi yillarda dars jarayoniga, yuqori auditoriyalarda nazariy bilim lam i 
m a’ruza shaklida berish haqida tanqidiy fikrlar bildirilmoqda, hatto kollej va oliy 
m aktablarda ham berilayotgan bilim, tajribalam ing faqat 10% ini m a’ruza tarzida 
berib, qolgan qismi amaliy, seminar va mustaqil ta ’lim sifatida berish tavsiya 
etilmoqda. Ayniqsa, mustaqil ta ’lim berishning, y a’ni talabalam ing mustaqil 
o'kishlari va izlanishlari, bilim lam i o ‘zlashtirishni engillashtiradi, talabalam ing bilish 
faoliyatlarini rifojlantiradi.
D a rsn in g a n ’an aviy m etod lari quyidagilar:
1. T a ’lim ning o g ‘zaki metodlari;
2. T a ’lim ning ko‘rgazmali metodlari;
3. T a ’limning ommaviy metodlari;
4. T a ’limning mantiqiy metodlari;
5. T a ’limning mustaqil ishlash metodlari;
6. T a ’limning nazorat v a o ‘z-o‘zini nazorat turlari farqlanadi.
T a ’limning o g ‘zaki metodlari yordam ida talabalar ifodali nutqqa, m a’noli va 
mazmunli gapirishga, suhbatdoshini tinglashga o ‘rganadilar. Talaba suhbatning aniq 
maqsadini belgilaydi, rejasinftuzib chiqadi. Suhbat jarayonida talabalarga beriladigan 
savollar tuziladi. Suhbat jarayonida o'qituvchi vaziyatga qarab dars mazmuniga 
o ‘zgartirishlar kiritadi. Rejalashtirilgan savollarni olib tashlaydi yoki yangi savollar 
kiritadi. Savollar talabalar uchun o g V yoki engil boMmasligi kerak. O g‘zaki
62

---

metodning boshqa metodlardan afzallik tornoni shundaki, o ‘qituvchining hissiy nutqi 
talabalarning diqqatini o ‘ziga jalb etadi. 0 ‘qituvchi darslik matnidagi bilimlarga 
qiziqarli m a’lumotlami qo‘shishi mumkin.
Darslikda berilgan m a’lumotlami o ‘zi xohlaganicha (albatta, dasturda 
mo'ljallangan bilimlar va malakalar doirasida chiqmagan holda) talqin qilishi, ularga 
izoh berishi mumkin.
T a’limning ko'rgazmali metodlari keyingi yillarda dars jarayonida asosiy 
o‘rinni egallay boshladi. YAngi texnika va kompyuterlaming kollejlarda paydo 
boMishi va undan darsda foydalanish dars samaradorligini keskin oshiradi. Ayniqsa, 
EHM da har xil tabiiy va sun’iy obektlaming modelini yasash, zarur jadval va 
loyihalami tuzish va boshqa qo‘lda chizish uzoq vaqt va ko‘p mehnat talab etadigan 
ko‘rgazmali vositalarni tez va oson bajarish mumkin. Audivizual vositalar ham 
darsning qiziqarliligini oshiradi.
0 ‘rta va oliy maktablarda dars berishning noan’anaviy metodlariga 
quyidagilar kiradi: dars - ma’ruza, dars - seminar, dars - munozara, dars -
konferensiya, dars - ekskursiya, dars - musobaka (konkurs darslari) mustaqil ishlar 
darslari va boshqalar mavjud. SHulaming har biri haqida qisqacha to'xtalib o'tam iz.